Πατρίδα καπεταναίων και εφοπλιστών, έχει τη μεγαλύτερη ναυτική παράδοση των Κυκλάδων. Εύφορο νησί, με αμμουδιές αλλά και τραχιά βράχια με απότομες ακτές, μάγεψε από την αρχαιότητα τους ποιητές, που την αναφέρουν «Λασία» για την πυκνή βλάστηση, αλλά και «Υδρούσα» για τα τρεχούμενα νερά της.
Κάποιοι ισχυρίζονται πως η γειτνίασή της Άνδρου με την Εύβοια την κάνουν να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες Κυκλάδες. Μεγάλοι ορεινοί όγκοι αναπτύσσονται στο έδαφός της από όπου ξεπηδούν πηγές με γάργαρα νερά, ενώ ανάμεσα στις ψηλές πλαγιές σχηματίζονται εύφορες κοιλάδες.
Το Γαύριο είναι το κύριο λιμάνι του νησιού και η πρώτη εικόνα που θα πάρετε από την Άνδρο. Κτισμένο στην αγκαλιά ενός προστατευόμενου κόλπου, τα καφενεδάκια, οι φούρνοι, τα παντοπωλεία, οι ταβέρνες σας υποδέχονται κοντά στην προκυμαία. Μην παγιδευτείτε και αντιμετωπίσετε το Γαύριο ως αδιάφορο οικισμό και το προσπεράσετε επειδή είναι το λιμάνι του νησιού. Τα μαγαζιά εδώ έχουν πολύ ενδιαφέρον ενώ η βόλτα στο εσωτερικό του έχει την δική της ατμόσφαιρα.
Είκοσι δύο χιλιόμετρα από το Γαύριο θα συναντήσετε την διακλάδωση που αριστερά οδηγεί στη Μεσαριά, ενώ ευθεία στο Κόρθι. Όμως και οι δύο διαδρομές, με αυτή από την Μεσαριά να είναι η συντομότερη, καταλήγουν στη Χώρα, στο διαμάντι του νησιού. Καθώς θα πλησιάζετε στην πρωτεύουσα θα νιώσετε ότι είναι διάχυτη μια διαφορετική αύρα.
Είναι ο αέρας που αποπνέει η ναυτοσύνη των πλοιοκτητών και των καπεταναίων, αλλά και η ευημερία που διακρίνεται στα αρχοντικά και τις πλατείες. Αυτή η ευημερία προέκυψε χάρη στην προνοητικότητα των Ανδριωτών πλοιοκτητών οι οποίοι επένδυσαν εγκαίρως στην ανερχόμενη με ατμό ναυτιλία στις αρχές του 20ου αι. Το 1914 στη Χώρα ήταν νηολογημένα 60 ατμόπλοια ενώ εδώ είχε την έδρα της η «Υπερωκεάνιος Εθνική Ατμοπλοΐα», η πρώτη εταιρεία που εγκαινίασε τακτική γραμμή από την Ελλάδα προς την Νέα Υόρκη.
Όμως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος επέφερε καίριο πλήγμα και το νησί δεν κατόρθωσε ποτέ να ανακαταλάβει την ναυτική δύναμη που είχε.
Σήμερα κάνοντας βόλτα σε μια απ’ τις πιο χαρισματικές Χώρες του Αιγαίου, θα δείτε και θα αφουγκραστείτε την ναυτική και Εφοπλιστική Ιστορία της Άνδρου.
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ
Το Μέσα Κάστρο
Στην άκρη της χερσονήσου όπου έχει αναπτυχθεί η Χώρα και σχεδόν μόλις δύο μέτρα από αυτήν, βρίσκεται η νησίδα όπου κατά την περίοδο του Δάνδολου (1207- 1233) κτίστηκε το Κάτω ή Μέσα κάστρο το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο απ’ την Γερμανική Αεροπορία. Είχε τέσσερις πύργους και συνδεόταν με την πόλη με τοξωτή γέφυρα, την Καμάρα, της οποίας απομεινάρια υπάρχουν ακόμα. Η είσοδος στην πόλη γινόταν κυρίως από μία πύλη, την λεγόμενη Πόρτα που θα συναντήσετε στην πλατεία Καΐρη, η οποία τότε ήταν θωρακισμένη και οχυρωμένη με πολεμίστρες και επάλξεις.
Την πλατεία Ρίβας
Στην άκρη της χερσονήσου της Χώρας βρίσκεται η πλατεία της Ρίβας. Για να φθάσετε εδώ θα διασχίσετε την παλαιά Χώρα μπαίνοντας από την Πόρτα της πλατείας Καΐρη. Οι δρόμοι στενεύουν και τα σπίτια που βλέπετε εδώ είναι του 18ου- 19ου αι. τα οποία έχουν αντικαταστήσει αυτά της περιόδου της φραγκοκρατίας που ήταν οχυρωμένα για την προστασία από τους πειρατές. Στην θέση της πλατείας Ρίβα βρίσκονταν αρχοντικά των Εμπειρίκων τα οποία όμως καταστράφηκαν από τους Γερμανούς το 1943. Σήμερα χαρακτηριστικό της πλατείας είναι το άγαλμα του Αφανούς Ναύτη (έργο του Μιχάλη Τόμπρου), ο οποίος από την δεκαετία του ’50 χαιρετάει με το σάκο στον ώμο.
Τον Φάρο Τουρλίτη
Κατηφορίζοντας από τα σκαλιά της πλατείας Ρίβα προς τη θάλασσα και την Καμάρα, θα μπορέσετε να δείτε τον φάρο Τουρλίτη ο οποίος αποτελείται από κυλινδρικό πύργο ύψους 7 μέτρων. Βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού της Χώρας, γαντζωμένος πάνω σε βράχο καταμεσής του πελάγους και είναι μοναδικός για την θέση του σε όλη την Ελλάδα. Κατασκευάστηκε το 1887 αλλά ανακατασκευάστηκε από την οικογένεια Γουλανδρή στη μνήμη της κόρης τους Βιολαντώς.
Την Παναγιά τη Θεοσκέπαστη
Είναι η πολιούχος του νησιού και είναι τρίκλητη βασιλική με εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Βρίσκεται στη νότια πλευρά της πλατείας Καΐρη πάνω απ’ την παραλία Παραπόρτι. Η τοπική παράδοση μας λέει πως κάποτε ένα πλοίο κινδύνευε από θαλασσοταραχή, αλλά σώθηκε από θαύμα και ο καπετάνιος δώρισε το φορτίο του (την ξυλεία) για την στέγη της εκκλησίας.
Πύργος Αγίου Πέτρου
Πρόκειται για κυλινδρικό πύργο του 4ου-3ου αι. π.Χ. και βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό. Είναι κατασκευασμένος από σχιστόλιθο και ορθώνεται στο μέσο μιας πλαγιάς έχοντας οπτική επαφή με το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ της δυτικής ακτής των Γαυρονήσιων αλλά και προς την Γυάρο, την Τζια την Κύθνο και την Σύρο. Έχει ύψος 20 μέτρα, διάμετρο βάσης 9,40 μέτρα και άνοιγμα εισόδου μόλις 1,5 μέτρο. Στο εσωτερικό του σώζεται μέρος της ελικοειδούς σκάλας που οδηγούσε στους υπόλοιπους ορόφους, που υπολογίζεται ότι ήταν τουλάχιστον πέντε. Κοντά στην βάση του βρίσκεται πέτρινο εκκλησάκι το οποίο αντίθετα από τον πύργο διακρίνεται από μακριά εξ αιτίας του λευκού του χρώματος. Ήταν πιθανότατα οχυρό με φρουρά το οποίο φύλαγε την γύρω περιοχή αλλά και παρατηρητήριο μέλος του δικτύου των «φρυκτωριών» των Κυκλάδων, πύργων απ’ όπου έστελναν σήμα με τη χρήση δαδιών.
Παλαιόπολη
Ο κεντρικός δρόμος περνά από την Παλαιόπολη η οποία είναι κτισμένη και από τις δύο πλευρές του δρόμου, στη μέση της πλαγιάς του βουνού Πέταλο που έχει άγρια φυσική ομορφιά. Τα μονοπάτια (υπάρχει σήμανση) θα σας πάνε στην παραλία, ενώ μέσα στο νερό θα δείτε υπολείμματα του βραχίονα του αρχαίου λιμανιού. Η αρχαία πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή και το μαρτυρούν τα σπουδαία ευρήματα όπως είναι ο Ερμής της Άνδρου που βρέθηκε το 1832, αλλά και το γυναικείο άγαλμα τύπου της Μεγάλης Ηρακλειώτισσας (που σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας). Μεταγενέστερη ανασκαφή αποκάλυψε επίσης την Αγορά της Παλαιόπολης, ενώ ευρήματα θα δείτε στο Αρχαιολογικό Μουσείο του οικισμού όπου ξεχωρίζει η σαρκοφάγος με αετωματικό κάλυμμα ρωμαϊκής εποχής και τα ευρήματα από την αρχαία πόλη.
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Η παλιά πτέρυγα ιδρύθηκε το 1979 και στεγάζει μόνιμα δημιουργίες του ντόπιου γλύπτη Τόμπρου αλλά και έργα του διάσημου Τάκι και των Φασιανού, Ζογγολόπουλου, Τσαρούχη κ.α. Η καινούρια πτέρυγα φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών που αποτελούν σπουδαία γεγονότα για όλη την Ελλάδα. Θα είναι ανοιχτό από 1/7/2020 (τηλ. 22820 22444). Επίσης αξίζουν επίσκεψης το Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας όπου εντυπωσιάζει ο Ερμής της Άνδρου από την Παλαιόπολη, αλλά και το Ναυτικό Μουσείο όπου ξεδιπλώνεται η ναυτική Ιστορία του νησιού.
Καΐριος Βιβλιοθήκη
Το υπέροχο κτίσμα βρίσκεται στην Χώρα και είναι της οικογένειας Καμπάνη. Εκεί θα δείτε το αναγνωστήριο, το τηλεσκόπιο, το ράσο και την ιδιωτική βιβλιοθήκη του Θεόφιλου Καΐρη, αλλά και εκατοντάδες άλλα βιβλία (35000 τόμοι για της ακρίβεια) για την Άνδρο και την Ιστορία της.
Τα χωριά Μεσαριά - Λάμυρα - Στραπουριές - Μένητες - Αλαδινό
Θα τα γνωρίσετε ακολουθώντας μια μικρή διαδρομή 14 χιλιομέτρων στην «καρδιά» του νησιού, με τα χωριά να συνδέονται και με παλιά μονοπάτια. Ερχόμενοι από την Χώρα αρχικά θα συναντήσετε την διακλάδωση που θα σας οδηγήσει δεξιά προς τους ολάνθιστους κήπους στα Λάμυρα, στις Στραπουριές με την οργιώδη βλάστηση, τις δροσερές πηγές και τους παλιούς αλλά ερειπωμένους πλέον νερόμυλους. Από εκεί θα οδηγηθείτε στο χωριό Μένητες που κρύβεται μέσα στα πλατάνια, τα κυπαρίσσια, τις αμυγδαλιές και τις λεμονιές. Ακολουθώντας τον δρόμο προς το χωριό θα καταλήξετε σε κατάφυτο πλάτωμα, αδιέξοδο όμως για τα αυτοκίνητα. Εδώ όμως σας περιμένει το κελάρυσμα των νερών από τις πηγές και τις μαρμάρινες λεοντοκεφαλές. Πιο κάτω βρίσκεται το αρχοντοχώρι η Μεσαριά με τα πολλά πυργόσπιτα όπως αυτό του Λορέντζου Καΐρη 18ος -19ος αι. Αξιόλογος είναι και ο ναός του Ταξιάρχη Μιχαήλ που κτίστηκε το 1158 επί αυτοκράτορα Κομνηνού.
Από την Μεσαριά ξεκινά και η διακλάδωση για το Αλαδινό. Στην άκρη του μικρού οικισμού θα δείτε το μονοκάμαρο πέτρινο γεφύρι που ενώνει τις όχθες του Μεγάλου Ποταμού. Είναι ένα από τα 40 που υπάρχουν στο νησί και θεωρείται πως το έχτισαν Ηπειρώτες μάστορες.
ΠΑΡΑΛΙΕΣ
Λέγεται ότι το νησί έχει περισσότερες από 100 παραλίες. Άλλες πολύβουες και κοσμικές, άλλες απόμακρες και μοναχικές. Σε σας δεν μένει παρά να διαλέξετε.
Κάποιες από αυτές είναι: Της Γριάς το Πήδημα που είναι η εμβληματική παραλία της Άνδρου, με τον εντυπωσιακό βράχο που υψώνεται στα 15 μέτρα. Για αυτούς που προτιμούν ησυχία, η Αγία Μαρίνα μετά το Μπατσί και οι Αποθήκες με τιρκουάζ νερά. Αυτές που προτιμούν οι οικογένειες είναι η Κολώνα στο Μπατσί, ενώ κάποιες άλλες προτιμώνται επειδή έχουν κοντά τους ταβέρνες ή είναι οργανωμένες, όπως είναι τα Γιάλια, ο Άγιος Πέτρος και το Νημποριό.
Κάποιες παραλίες προτιμώνται για τα νερά τους όπως είναι ο Ζόρκος, ο Πισωλιμιώνας όπου θα έρθετε από τον Φελλο, η Πλάκα, η μεγάλη σε έκταση Βλυχάδα και μια από τις ομορφότερες του Αιγαίου τα Άχλα. Υπάρχει επίσης ο Μύλος, ο παράδεισος των windsurfers στον Όρμο Κορθίου και η Χρυσή Άμμος με ωραία χρώματα των ρηχών νερών και άμμο, κοντά στον κεντρικό δρόμο.
Κείμενο-φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
