*Liberales Institut
Η μακροοικονομία δεν είναι ένα παιδικό παιχνίδι – αλλά μπορεί να αποτελέσει θέμα της παιδικής λογοτεχνίας. Σίγουρα δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, η πρώτη εισαγωγή στο θέμα της διανεμητικής δικαιοσύνης ήταν η σταυροφορία του Ρομπέν των Δασών εναντίον του Σερίφη του Νότιγχαμ. Άλλα βιβλία, επίσης, περιέχουν πληθώρα οικονομικών αναφορών, όπως τα επιχειρηματικά κατορθώματα του Τόμ Σώγιερ ή η περιφρόνηση της Πίπης της Φακιδομύτης για τα χαρτονομίσματα (σε αντίθεση με τα χρυσά νομίσματα που για κάποιον ανεξήγητο λόγο απέκτησε από τον πατέρα της).
Μια νέα μελέτη που διεξήχθη για το Ίδρυμα Friedrich Naumann για την Ελευθερία εξετάζει πιο προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οικονομικά θέματα σε βιβλία για παιδιά και νέους ενήλικες. Οι Hans Jürgen Schlösser, Michael Schuhen και Helene Schlösser εξετάζουν κλασικά έργα όπως ο Ντέιβιντ Κόπερφιλντ και ο Τομ Σώγιερ καθώς και πρόσφατα μπεστ σέλερ και μη μυθοπλαστικά έργα. Η έρευνά τους που καλύπτει τρεις αιώνες παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας αποκαλύπτει κοινά θέματα, ξεπερασμένα κλισέ και διάφορα παραδείγματα όπου τα οικονομικά θέματα αντιμετωπίζονται με παιδαγωγικά ωφέλιμο τρόπο. Ως εκ τούτου, η πλήρης μελέτη δεν είναι μόνο ένα αξιόλογο ανάγνωσμα για όποιον ενδιαφέρεται για τη διδασκαλία των οικονομικών επιστημών, αλλά και ένας χρήσιμος οδηγός για τους γονείς που αναζητούν ένα ταιριαστό δώρο γενεθλίων.
«Η λογοτεχνία για παιδιά και νέους ενήλικες διαμορφώνει οικονομικές κοσμοθεωρίες σε νεαρή ηλικία», καταλήγουν οι συγγραφείς της μελέτης. Οι στάσεις των ανθρώπων έναντι του κέρδους, του πλούτου και το ανταγωνισμού διαμορφώνονται αρχικά ως απάντηση των συναντήσεων με λογοτεχνικούς ήρωες και αντιήρωες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι οικονομικές έννοιες αντιμετωπίζονται με απλοϊκό τρόπο: τα χρήματα απλώς είναι διαθέσιμα και ο πλούτος είναι απεριόριστος.
Άλλα βιβλία, ωστόσο, είναι πολύ πιο διδακτικά. Το αριστούργημα του Κάρολου Ντίκενς, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, για παράδειγμα, «περιγράφει μια λεπτομερή εικόνα των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών κατά τον 19ο αιώνα», ενώ ο Ροβινσώνας Κρούσος εξυμνεί την ανθρώπινη ευρηματικότητα και την τεχνολογική πρόοδο. Ομοίως, τα βιβλία του Χάρι Πόττερ, , το Molly Moon και το The Magic Flower Shop εξετάζουν ισοτιμίες νομισμάτων, συμφωνίες αγοράς και πολλά άλλα παραδείγματα οικονομικών αλληλεπιδράσεων.
Πιο πρόσφατα, τα λογοτεχνικά έργα συμπληρώνονται με στοιχεία μυθοπλασίας που έχουν έναν ρητό εκπαιδευτικό στόχο. Για παράδειγμα, ο οικονομικός δημοσιογράφος Nikolaus Piper μεταφέρει τους νεαρούς αναγνώστες από ένα βενζινάδικο που λειτουργούν οι γονείς του ήρωα στο χρηματιστήριο, ενώ η Lara Bryan και ο Andy Prentice συστήνουν στους νεαρούς αναγνώστες τη βραβευμένη με Νόμπελ οικονομολόγο Έλινορ Όστρομ και το πρόβλημα των κοινών πόρων.
Γονείς και δάσκαλοι έρχονται αντιμέτωποι με μυριάδες επιλογές.
«Μερικά από τα έργα υποστηρίζουν τις ελεύθερες αγορές, ενώ άλλα επικρίνουν έντονα τον καπιταλισμό και την παγκοσμιοποίηση», σημειώνουν οι συγγραφείς. «Στην τελευταία περίπτωση, οι επιχειρηματίες περιγράφονται κριτικά έως και με μη κολακευτικούς όρους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι περιγραφές παραπέμπουν συχνά στο κλισέ του επιχειρηματία που καπνίζει πούρο. Ο πλούτος και το κέρδος κρίνονται βάσει του αν αποκτήθηκαν με θεμιτό ή όχι τρόπο».
Υπό το πρίσμα των μελετών που τονίζουν τη σημασία των συναντήσεων με ιδέες και έννοιες κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, αυτές οι λογοτεχνικές περιγραφές πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Οι αφηγήσεις της επιχειρηματικότητας που αναπαράγουν κλισέ μπορούν σε μεταγενέστερη ηλικία να μεταφραστούν σε εχθρότητα προς τις ελεύθερες αγορές. Αντίθετα, μια επεξεργασμένη κατανόηση των οικονομικών εννοιών σε νεαρή ηλικία μπορεί να αποδειχθεί πολύ επωφελής αργότερα. Ο οικονομικός εγγραμματισμός, τελικά, δεν είναι ξόρκι.
*Το Liberales Institut είναι η δεξαμενή σκέψης του Friedrich Naumann Foundation και έχει ως αντικείμενο πολιτικά ζητήματα όπως ο τρόπος με τον οποίο ο φιλελευθερισμός μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του σύγχρονου τρόπου και το πώς οι φιλελεύθερες ιδέες μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση του μέλλοντος.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 15 Ιουλίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
