Η ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρξε περιπετειώδης. Το ίδιο ο θάνατός του στη Βαβυλώνα, το 323 π.Χ. και, κυρίως, η ταφή του. Η ανεύρεση του τάφου αποτελεί σήμερα όνειρο ζωής πολλών αρχαιολόγων και ακόμα περισσότερων Ελλήνων. Ισως με κάθε νύξη γύρω από το όνομά του, πολλοί πανηγυρίζουν πιστεύοντας πως εντοπίστηκε.
Ετσι και τις τελευταίες ημέρες, έχει ξεσπάσει τρομερή φημολογία, λόγω της ανεύρεσης μεγάλης και σπάνιας σαρκοφάγου στην Αλεξάνδρεια, η οποία μάλιστα φέρει αδιατάρακτο σφραγιστικό κονίαμα. Από τα καθαρά αρχαιολογικά δεδομένα, το συγκεκριμένο εύρημα δεν φαίνεται να έχει την παραμικρή σχέση με τον Μακεδόνα βασιλιά, και ούτε το αιγυπτιακό υπουργείο Πολιτισμού λέει κάτι τέτοιο. Ωστόσο, διεθνούς κυκλοφορίας εφημερίδες (κυρίως ταμπλόιντ), ιστοσελίδες και τα κοινωνικά δίκτυα της Δύσης έχουν πάρει φωτιά.
Ας δούμε πρώτα τα στοιχεία:
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Εκεί οι νεκροί, κατά τους Ηρόδοτο, Στράβωνα και Στοβαίο, δε μουμιοποιούνταν ούτε καίγονταν, αλλά θάβονταν τοποθετημένοι μέσα σε μέλι ή κερί. Το ίδιο έγινε, όπως προκύπτει, και με τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με την επιθυμία του, θέλησε να ταφεί στην πατρική του γη, αλλά ήταν πολύ δύσκολο να μεταφερθεί έως εκεί η σορός του. Ετσι, η αναζήτηση του τάφου του έως σήμερα είναι μια συναρπαστική αρχαιολογική περιπέτεια. Πάντως, η προφητεία που λεγόταν πως υπήρχε, ότι το βασίλειο θα δυστυχήσει εάν κάποιος βασιλιάς δεν ταφεί στις Αιγές, εκπληρώθηκε…
Το 321, σχεδόν δύο χρόνια μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αρριδαίος ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας που θα μετέφερε τη σορό του στρατηλάτη. Η σαρκοφάγος ήταν από σφυρήλατο χρυσό, τη γέμισαν με αρώματα, για να καλυφθούν οι οσμές, αν και πλέον το νεκρό σώμα θα πρέπει να ταριχεύθηκε, και τη σφράγισαν με εφαρμοστό χρυσό κάλυμμα. Η φήμη της προπορευόταν και πολλοί κάτοικοι από τις πόλεις, που πλησίαζε, έτρεχαν να θαυμάσουν τη λαμπρή και πανάκριβη κατασκευή.
Ο Πτολεμαίος
Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, όταν η πομπή έφτασε στα σύνορα της Συρίας με την Αίγυπτο, τη συνάντησε ο Πτολεμαίος Α'', επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης, και μετέφερε με τιμές την αρμάμαξα στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έχτισε τέμενος αντάξιο του Αλεξάνδρου, τον ενταφίασε και διοργάνωσε θυσίες και αγώνες αρμόζοντες σε ήρωα. Κατά μια άλλη επικρατούσα άποψη, η ταριχευμένη σορός του θάφτηκε προσωρινά στη Μέμφιδα, πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου της φαραωνικής Αιγύπτου, κοντά στο Κάιρο. Κατόπιν, μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον ίδιο Πτολεμαίο. Το μεγαλοπρεπές μαυσωλείο έγινε γνωστό ως «Σώμα» ή «Σήμα».
Υστερα από χρόνια, ο Φαραώ Πτολεμαίος Φιλοπάτωρ συγκέντρωσε σ'' ένα μοναδικό τάφο τα λείψανα των προγόνων του γύρω από αυτά του Στρατηλάτη.
Ο Διόδωρος ο επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια και τον τάφο το 60 μΧ και μας δίνει εξαιρετική περιγραφή.
Ανάμεσα στους επιφανείς επισκέπτες του τάφου του Μέγα Αλεξάνδρου ήταν: - Ο Iούλιος Καίσαρας το 45 πΧ, σύμφωνα με μαρτυρίες του Σουετόνιου και του Λουκιανού. Η συγκίνηση του Καίσαρα ήταν τόσο μεγάλη ώστε άπλωσε το χέρι του και άγγιξε το ταριχευμένο σώμα. Μόλις τα δάχτυλα του Καίσαρα στάθηκαν πάνω στο πρόσωπο, έσπασε ένα κομμάτι τής μύτης τού νεκρού! (Δίων Κάσσιος, 51,16).
- Ο Αύγουστος. Μετά την νίκη του επί του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο το 31 πΧ, και την κατάκτηση της Αλεξάνδρειας το 30 πΧ, προσέφερε ένα στεφάνι στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όταν οι οδηγοί του προσφέρθηκαν να τον πάνε και στους τάφους της Πτολεμαϊκής Δυναστείας, ο Αύγουστος τους απάντησε «Ήρθα να δώ έναν Βασιλιά, και όχι νεκρούς».
- Ο Καλιγούλας. Επισκέφτηκε το «Σήμα» και… έκλεψε την πανοπλία του Αλεξάνδρου!
- Ο Καρακάλλας (215 μΧ). Του αφιέρωσε το ιμάτιο, το δαχτυλίδι, τη ζώνη του κ.ά.
Ο Κάσσιος αναφέρει, ότι ο αυτοκράτωρ Φλάβιος Βαλέριος Σεβήρος (το 306 μ.Χ.), αφού πήρε μυστηριώδη βιβλία από πολλούς ναούς πανταχόθεν, διέταξε να τα εναποθέσουν εντός του τάφου, απαγορεύοντας του λοιπού τις επισκέψεις.
Δεν ήταν όμως όλοι οι επισκέπτες του τάφου φιλόφρονες. Ενας Πτολεμαίος, ο επονομαζόμενος Παρείσακτος ή Κόκκης (107-68 πΧ), είχε αντικαταστήσει το χρυσό φέρετρο με γυάλινο, ενώ σύμφωνα με άλλες πληροφορίες η Κλεοπάτρα Ζ η Φιλοπάτωρ λεηλάτησε τον τάφο του Αλεξάνδρου σε στιγμές οικονομικής ανάγκης.
Ταραχές
Οι ντόπιοι, έδειχναν στους επισκέπτες στην Αλεξάνδρεια, τον τάφο μέχρι το 391 μ.Χ. οπότε, το μαινόμενο πλήθος των Χριστιανών υπό τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο, ισοπέδωσε το Σεράπειον, το Μουσείο και την Βιβλιοθήκη τής Αλεξάνδρειας… Είναι οι χρόνοι που αυτοκρατόρευε ο Θεοδόσιος, απηνής διώκτης του δωδεκαθεϊσμού και του αρχαίου πνεύματος. Από τότε και πέρα χάνονται πια τα ίχνη τού τάφου τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. (Ευνάπιος, «Βίοι φιλοσόφων και σοφιστών»).
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λίγο αργότερα διερωτάται όχι χωρίς κάποια κρυφή χαρά που ο τάφος είχε χαθεί: «Πού γαρ, ειπέ μοι, το Σήμα Αλεξάνδρου;»
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι για να μην καταστραφεί από τους χριστιανούς η σορός, τη φυγάδευσαν στη Βενετία και σήμερα βρίσκεται στον ναό που δεσπόζει στην ομώνυμη πλατεία της Πόλης των Δόγηδων, ως σκήνωμα του Αγίου Μάρκου. Κάτι αναληθές, καθώς ο ναός και το σκήνωμα είχαν καεί πριν από μερικούς αιώνες. Ετσι, ακόμη κι αν ήταν, (κάτι που πρέπει να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του θρύλου) δεν είναι πια.
Και στο Ουζμπεκιστάν όμως υποστηρίζουν ότι «ανακάλυψαν» τον τάφο κάτω από ένα στέγαστρο, στο χωριό Ισκεντέρ Ζουλκερνάι. Τέλος, σε ένα σπήλαιο στο τουριστικό θέρετρο Μπρουμ της Αυστραλίας λέγεται ότι σε σπηλιά βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ομογενείς έστειλαν επιστολή στη Σκότλαντ Γιάρντ ώστε να ερευνηθεί το σημείο. Τώρα πώς έφτασε εκεί, ουδείς είναι σε θέση να πει.
Επτά αιώνες μετά
Δεν θα πούμε για τις ελληνικές ιστορίες με τη Σίουα και την Αμφίπολη. Θα σταθούμε μόνο σε μερικά από τα σημερινά δεδομένα που συνηγορούν υπέρ της απόρριψης του συσχετισμού Αλέξανδρου με τη σαρκοφάγο.
Όπως είδαμε, οι αρχαίες πηγές αναφέρουν πως ήταν στην αρχή θαμμένος σε χρυσή λάρνακα και ότι αργότερα αυτή αντικαταστάθηκε με κρυστάλλινο κατασκεύασμα. Ουδείς αναφέρει επόμενη αντικατάσταση με σαρκοφάγο από γρανίτη. Επομένως όσο ακριβή, σπάνια και μεγαλοπρεπής και αν ήταν αυτή, δεν φαίνεται να ταιριάζει με όσα γνωρίζουμε.
Εάν αυτό έγινε μετά τη σφράγιση του τάφου από τον Σεβήρο (306 μ.Χ) οπότε το εσωτερικό του Σώματος ήταν αθέατο, ή μετά τις θρησκευτικές ταραχές του 4ου- 5ου αι. μ.Χ. τότε οι χρονολογίες δεν βγαίνουν σε καμία περίπτωση. Η σαρκοφάγος χρονολογήθηκε μετά την πρώτη έρευνα περί το 305- 30 π.Χ.
Τέλος, ας λάβουμε υπόψιν και πως η περιοχή Σίντι Γκάμπερ, όπου βρέθηκε η σαρκοφάγος σε βάθος 5μ, απέχει από τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, όπου ήταν και η αρχαία και όπου βρισκόταν η συνοικία με το μαυσωλείο του στρατηλάτη.
Αυτά και υπομονή μέχρις ότου οι αρχαιολόγοι καταφέρουν να ανασηκώσουν το καπάκι, που από μόνο του έχει βάρος 15 τόνων. Στη ζωή έχουμε μάθει ποτέ να μη λέμε «ποτέ», αλλά και «πάντα»… Δεν είναι δυνατόν κάθε σημαντικό ταφικό εύρημα να αποδίδεται στον Μέγα Αλέξανδρο. Τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να οδηγεί τις υπόνοιες προς αυτόν.
Αγγελική Κώττη
