Παραπληροφορεί κείμενο για την Ακρόπολη που προωθείται τις τελευταίες εβδομάδες για συλλογή υπογραφών, τονίζει η Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ). Το κείμενο αυτό επιγράφεται: «Έκκληση για τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη: Ακρόπολη SOS», περιλαμβάνει αντιρρήσεις για τα έως τώρα έργα διάστρωσης και την προτεινόμενη αποκατάσταση της ρωμαϊκής ανόδου, και διακινείται μέσω διαδικτύου.
Ανεξάρτητα από το κύρος και τη σοβαρότητα που διαθέτουν και η ΕΣΜΑ και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και την εξονυχιστική εξέταση των μελετών που κατατίθενται και από την πρώτη και από το δεύτερο, η Ακρόπολη έχει μετατραπεί τους τελευταίους μήνες σε πεδίο δήθεν επιστημονικών αντιπαραθέσεων. Διαρκώς υπάρχουν διαμαρτυρίες και «καταγγελίες» για διάφορα, με καταφανή στόχο να βρεθεί σε ομηρεία η Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως, και να μη γίνεται έργο.
Η ΕΣΜΑ, απαντά σήμερα για όλα, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους. Η επιτροπή απαρτίζεται από διεθνώς αναγνωρισμένους ειδικούς και ασχολείται αποκλειστικά από το 1975 με τα έργα στην Ακρόπολη και την τεκμηρίωση αυτών. με πολύτομες δημοσιεύσεις, πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων (που η ίδια οργανώνει από το 1976 κ.ε.) και συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια άλλων φορέων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, ενημερώνει το ευρύτερο κοινό με ειδικές εκδόσεις, εκθέσεις, ξεναγήσεις, ομιλίες και διαλέξεις, εκπαιδευτικά προγράμματα (έως τώρα 200 χιλιάδες μαθητές), ενημερωτικό δελτίο και μια λίαν περιεκτική ιστοσελίδα.
Με αυτή την αρμοδιότητα η ΕΣΜΑ «πληροφορεί τους ενδιαφερόμενους ότι το κείμενο
πέραν των γενικών ιδεών του, με τις οποίες μπορεί κανείς να συμφωνεί ή όχι, δυστυχώς παραπληροφορεί»
Στην πραγματικότητα, σημειώνεται, «η νέα διάστρωση, σε αντικατάσταση εκείνης του 1978 που ήταν επίσης από σκυρόδεμα, συμφωνεί ως προς τα όρια για πρώτη φορά με την αρχαιολογική μαρτυρία και είναι ευκολότατα αναστρέψιμη (μεμβράνη μεταξύ βράχου και σκυροδέματος -το οποίο δεν έχει οπλισμό παρά μόνον σε λίγες ειδικές θέσεις).»
Διευκρινίζεται πως η επέμβαση «μπροστά στα Προπύλαια θα διορθώσει χοντρά αρχαιολογικά λάθη της τωρινής μορφής (1957) και θα αποκαταστήσει την αυθεντική αρχαία μορφή (40 μ.Χ.) βάσει μιας εξαντλητικής αρχαιολογικής-αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης. Η επίχωση που θα απαιτηθεί δεν θα φθάνει τα τρία μέτρα, αλλά κατά μέσον όρο τα 36 εκ. με βάθη έως 1,5μ σε μικρό μέρος (3%) της έκτασής της. Τα αρχαιότερα ίχνη δεν θα καλυφθούν, αλλά θα παραμείνουν ορατά και επισκέψιμα, όπως και κάποια άλλα που τώρα καλύπτονται από την διαμόρφωση του 1957.»
Για την επίτευξη της μεγίστης, κατά το δυνατόν, αντικειμενικότητας και διαφάνειας στη λήψη των αποφάσεων, προκειμένου περί επεμβάσεων σε μνημεία οικουμενικής σημασίας, όπως αυτά της Ακρόπολης, η ΕΣΜΑ εγκαινίασε στην Αθήνα, το 1977 -για πρώτη φορά διεθνώς- τον θεσμό των Διεθνών Επιστημονικών Συναντήσεων ή Συνεδρίων για τη Συντήρηση και Αποκατάσταση των Μνημείων της Ακρόπολης, με συμμετοχή επιστημόνων από όλες τις ειδικότητες (Αρχαιολόγοι, Αρχιτέκτονες, Πολιτικοί Μηχανικοί, Χημικοί Μηχανικοί, Τοπογράφοι Μηχανικοί, Συντηρητές, Θεωρητικοί της δεοντολογίας μεταχείρισης μνημείων κ.ά.).
Έκτοτε έχουν γίνει επτά (7) Διεθνείς Συναντήσεις, κάθε μία με τριήμερη διάρκεια και πλέον των 100 μετεχόντων, Ελλήνων και ξένων. Οι εκάστοτε μετέχοντες σε αυτά, λαμβάνουν εγκαίρως τα τεύχη των μελετών, εξετάζουν, συζητούν, συμφωνούν ή διαφωνούν για κάθε μέρος των μελετών και των προτάσεων χωριστά και καταθέτουν εγγράφως τις επιστημονικές θέσεις τους, οι οποίες ακολούθως δημοσιεύονται και γίνονται σεβαστές κατά την τελική διαμόρφωση των προτάσεων, που εισηγείται στο ΚΑΣ η ΕΣΜΑ.
Εκτός αυτών των Διεθνών Συναντήσεων, η ΥΣΜΑ έχει οργανώσει τοπικές ημερίδες και διημερίδες για άλλα σημαντικά θέματα. Όλες οι σχετικές δημοσιεύσεις της ΕΣΜΑ και της ΥΣΜΑ, που αριθμούν δεκάδες τόμων, είναι προσιτές στους ενδιαφερόμενους επαγγελματίες και φοιτητές αλλά και στο ευρύ κοινό μέσω της ιστοσελίδας της υπηρεσίας.
Οι επεμβάσεις αυτές καθαυτές στα μνημεία της Ακρόπολης ακολουθούν αυστηρά αρχές με διεθνή αποδοχή, όπως Αναστρεψιμότητα. Σεβασμός και διαφύλαξη κατά τις επεμβάσεις του αρχικού δομικού συστήματος των μνημείων. Διαφύλαξη της ύλης έναντι φθοράς. Τεκμηριωμένη πιστότητα όσον αφορά τη συμπλήρωση ελλειπόντων μελών.
Διακριτική διαφοροποίηση προσθηκών και συμπληρώσεων. Διαφύλαξη της ολότητας και ενότητας κάθε μνημείου. Διάσωση και διαφύλαξη της υλικής μαρτυρίας των μνημείων (κτισμάτων ή/και εδαφικών διαμορφώσεων) και των επεμβάσεων, διαμέσου σχολαστικής τεκμηρίωσης, δημοσίευσης των σχετικών πληροφοριών ή λήψης μέτρων προστασίας. Σεβασμός των στοιχείων και αξιών ενός μνημείου (κτίσματος η/και εδαφικής διαμόρφωσης) μετά από στάθμιση των δυνατοτήτων, αλλά και των συνεπειών κάθε επέμβασης ως προς την σκοπιμότητα της βέλτιστης ανάδειξης αυτών των αξιών.
Στην Ακρόπολη, «ήδη έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση τριών εκ των τεσσάρων κύριων μνημείων του βράχου -του Ερεχθείου, των Προπυλαίων και του ναού της Αθηνάς Νίκης), ώστε πλέον να είναι δυνατή και η προ πολλών δεκαετιών εξεταζόμενη επέμβαση αποκατάστασης των εδαφών και των προσπελάσεων της Ακρόπολης. Ένα μέρος αυτού του έργου, η αντικατάσταση της παλαιάς (1977-2004-2012) διάστρωσης της οδού Παναθηναίων με νέα, επίσης από σκυρόδεμα, συνδυάστηκε με τη συντήρηση των διαδρομών, που εκκρεμούσε από το 2018, και την εγκατάσταση νέου ανελκυστήρα. Το γεγονός ότι η Ακρόπολη έμενε κλειστή, λόγω της πανδημίας, βοήθησε στη γρήγορη και με ασφάλεια ολοκλήρωση του έργου στο τέλος του 2020.
Για όλα αυτά τα έργα, τα ήδη εκτελεσθέντα και τα προγραμματιζόμενα, έχει ήδη προγραμματισθεί για τον προσεχή Οκτώβριο ένα ακόμη Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, στη σειρά και την παράδοση των προγενέστερων Διεθνών Επιστημονικών Συναντήσεων της ΕΣΜΑ.»
Ως προς την «έκκληση» για τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη, η ΕΣΜΑ αναφέρει πως πρώτον, δεν υπήρξε αιφνιδιασμός. «Η συζήτηση και η έγκριση των σχεδίων της επέμβασης έγινε από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο 2020, με την ίδια σχολαστικότητα όπως και για κάθε άλλο έργο, πολλούς μήνες πριν από την έναρξη της.» Δεύτερον, δεν μπήκε πουθενά οπλισμένο σκυρόδεμα (τσιμέντο) στη διάστρωση των διαδρομών. «Στην πραγματικότητα χρησιμοποιήθηκε άοπλο σκυρόδεμα. Σε ελάχιστες μόνον κρίσιμες θέσεις τοποθετήθηκε οπλισμός (μικρά τεμάχια γαλβανισμένου πλέγματος Φ6).» Τρίτον, η κατασκευή είναι αναστρέψιμη πλήρως. «Εφαρμόζοντας τη θεμελιώδη στα έργα της ΕΣΜΑ Αρχή της Αναστρεψιμότητας, η σύμφυση του βράχου και της επίστρωσης εμποδίζεται με διαχωριστική μεμβράνη.»
Τέταρτον, δεν υπήρξε καταστροφή του βράχου ή αρχαίων καταλοίπων. Πέμπτο, δεν έγιναν διαμορφώσεις χωρίς επαρκή στοιχεία. «Τα όρια της κύριας οδού (κεντρικής διάβασης), των παρόδιων μνημείων και των περιβόλων εντοπίσθηκαν από δύο ειδικευμένους αρχιτέκτονες της ΥΣΜΑ και τον Μανόλη Κορρέ με εξαντλητική ακρίβεια.» Εκτον, δεν καλύφθηκαν αρχαιολογικά τεκμήρια. «Η κατάχωση αρχαιολογικών τεκμηρίων, μετά τη μελέτη και δημοσίευσή τους, υπαγορεύεται από την ανάγκη προστασίας και ανάσχεσης της περαιτέρω καταστροφής τους από τη συνέχιση της έκθεσής τους στους φθοροποιούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επιπλέον, στην περίπτωση της οδού Παναθηναίων προηγήθηκε φωτογραμμετρική αποτύπωση υψηλής ακρίβειας.» Εβδομον, δεν αγνοήθηκε το ελληνικό και διεθνές νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Ογδοον, δεν ευνοούνται τα πλημμυρικά φαινόμενα από τη νέα διάστρωση (της αρχαίας οδού). «Τα πλημμυρικά φαινόμενα συνδέονται με την ύπαρξη τεράστιων ανοικτών σκαμμάτων της ανασκαφής του 1885-1890 σχεδόν παντού κοντά στα τείχη και συνέβαιναν πάντοτε, ασχέτως της ύπαρξης της νυν ή της παλαιότερης επίστρωσης στη ράχη του βράχου. Η πάγια κατά καιρούς θέση των ειδικών για την αντιμετώπιση του προβλήματος συνοψίζεται στην αποκατάσταση των εδαφών στην Ακρόπολη για την επίτευξη ομαλών επιφανειών με σταθερή κλίση από το μέσον προς τα τείχη, ώστε τα όμβρια να μη λιμνάζουν, αλλά να οδηγούνται στις υδρορρόες του τείχους. Αυτός είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους για τους οποίους πρέπει να αποκατασταθούν οι αρχαίες ισοπεδώσεις. Ως υλικό αποκατάστασης έχει προ ετών προκριθεί ένα μείγμα σκύρων, μικρών σκύρων, άμμου και αργίλου, παρόμοιο με το αρχικό (το οποίο σε κάποια σημεία ακόμη σώζεται).»
Ως προς την κλίμακα ανόδου στα Προπύλαια, (ένατο σημείο) η επιτροπή σημειώνει: «Η συνύπαρξη καταλοίπων διαφορετικών περιόδων σε αρχαιολογικούς χώρους με συνεχή, μακραίωνη, χρήση είναι κάτι πολύ σύνηθες. Όσον αφορά στην προκείμενη περίπτωση, το 431 π.Χ., εξ αιτίας του Πελοποννησιακού Πολέμου, τα Προπύλαια έμειναν ημιτελή και δυστυχώς ποτέ μετά δεν έγινε η παραμικρή προσπάθεια συνέχισης των εργασιών. Μπροστά τους είχε κατασκευασθεί η τεράστια ράμπα με πλατύσκαλο 21,6x4μ, αλλά όχι η μετά το πλατύσκαλο και έως το κεντρικό κτήριο προβλεπόμενη λίθινη κλίμακα (21,6x18μ, με τρία ασύμμετρα ενδιάμεσα πλατύσκαλα). Το 40μ.Χ., η εκκρεμότητα επί τέλους έληξε. Η κλίμακα κατασκευάσθηκε, αν και χωρίς ακριβή τήρηση του απραγματοποίητου σχεδίου της κλασικής κλίμακας.»
Υστερα από αιώνες λειτουργίας και ακόμη περισσότερους καταστροφών, μεγάλα τμήματά της διατηρήθηκαν έως τις μέρες μας. Αυτά τεκμηριώνουν ακριβώς την μορφή της. «Η τωρινή μορφή της ανόδου είναι προϊόν αυθαίρετων, παντελώς ατεκμηρίωτων, χονδροειδών παραποιήσεων (1900, 1934, 1957), κάλυψε τα υφιστάμενα ίχνη και κατάλοιπα της αρχαίας και ρωμαϊκής διαμόρφωσης, ενώ ουδεμία σχέση έχει με οποιαδήποτε ιστορική φάση της δυτικής πρόσβασης της Ακρόπολης» τονίζεται.
Η ανακατασκευή της ρωμαϊκής κλίμακας δεν θα καταστήσει αρχαιότητες απρόσιτες (10ο σημείο απάντησης) . Θα αφεθούν κενά σε κάποια σημεία. Η πύλη Beulé (σημείο 11) δεν κινδυνεύει, ενώ η επίχωση δεν θα είναι πλέον των 3μ. (σημείο 12) «Η επίχωση θα έχει την σύσταση της αρχαίας και πάχος 55-60 εκ κατά μέσον όρο. Επειδή όμως θα αφεθούν κενά, όπου υπάρχουν αρχαιότερα ίχνη, ο όγκος της θα είναι κατά 35% μικρότερος του θεωρητικού, ως εάν το μέσο πάχος της ήταν 36εκ. σημειακά (σε ποσοστό 3% της ολικής έκτασης), το μέγιστο πάχος θα φθάνει έως 1,5μ.
Σημείο 13: Η προτεινόμενη κυκλοφορία θα επιφέρει συνωστισμό των επισκεπτών.
«Οξύμωρος συλλογισμός» απαντά η ΕΣΜΑ: «Πώς επέρχεται μεγαλύτερος συνωστισμός με τη διέλευση των επισκεπτών διαμέσου 5 θυρών, έναντι της διέλευσης διαμέσου μίας (της κεντρικής των Προπυλαίων), όπως σήμερα; Αντίθετα, εάν χρησιμοποιηθούν και οι εκατέρωθεν θύρες των Προπυλαίων ο συνωστισμός θα μειωθεί στο ένα τρίτο του τωρινού. Σε κάθε περίπτωση η πρόταση της ΕΣΜΑ δεν υπαγορεύεται από οποιαδήποτε επιθυμία αύξησης του αριθμού των επισκεπτών, αλλά μόνον από επιθυμία βελτίωσης της εμπειρίας της επίσκεψής τους. Τονίζουμε ότι ακόμη και για πενήντα φορές λιγότερους επισκέπτες θα άξιζε αυτοί να βλέπουν ό,τι είχε πράγματι υπάρξει και όχι την αυθαίρετη και παραπλανητική επινόηση του 1957.»
Σημείο 14: Μη επίλυση του προβλήματος του πλήθους των επισκεπτών.
«Συμφωνούμε!» απαντούν. «Πρέπει να εφαρμοσθεί πρόγραμμα ισοκατανομής των επισκεπτών σε όλες τις ώρες λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου, με τήρηση μέγιστου ανά ώρα και ημέρα αριθμού.»
Για το τελευταίο, 15ο σημείο, όπου παρουσιάζεται η «Επαύξηση κινδύνου για την ασφάλεια των Προπυλαίων, λόγω διέλευσης επισκεπτών από περισσότερες θύρες και μεγαλύτερης κίνησής τους στο εσωτερικό του μνημείου.» τα μέλη σημειώνουν: «Ανακριβές. Δεν θα υπάρξει κίνδυνος (λ.χ. από επισκέπτες που θέλουν να αγγίζουν), επειδή θα ισχύουν ο έλεγχος και τα μέτρα που ήδη τηρούνται για την κίνηση επισκεπτών στον κεντρικό διάδρομο.»
Όπως μπορεί να διαπιστωθεί από τον κατάλογο των μελών, τα μέλη της ΕΣΜΑ είναι διακεκριμένοι επιστήμονες, με διεθνή αναγνώριση και διακρίσεις. Είναι οι:
Ν. Βαλάκου, Δρ. Αρχαιολόγος, Επίτιμη Διευθύντρια ΥΠΠΟΑ
Π. Θέμελης, Ομότιμος Καθηγητής Αρχαιολογίας, Διευθυντής έργου Αρχαίας Μεσσήνης
Β. Κασελούρη-Ρηγοπούλου, Δρ. Χημικός Μηχανικός, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ
Μ. Κορρές, Δρ. Αρχιτέκτων-Μηχ. Dr.h.c. FU Berlin, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ, Τακτικό Μέλος Ακαδημίας Αθηνών (Πρόεδρος της ΕΣΜΑ )
Π. Κουφόπουλος, Αρχιτέκτων-Αναστηλωτής, Καθηγητής Πολυτεχνείου Πατρών
Β. Λαμπρινουδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Αρχαιολογίας, Διευθυντής έργων Επιδαύρου και Νάξου
Ε. Κουντούρη, Δρ. Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ΥΠΠΟΑ
Φ. Μαλλούχου-Τufano, Δρ. Αρχαιολόγος- Ιστορικός των Αναστηλώσεων, πρώην Καθηγήτρια Πολυτεχνείου Κρήτης (Αναπληρωτής Πρόεδρος της ΕΣΜΑ )
Μ. Μερτζάνη, Συντηρήτρια, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων, ΥΠΠΟΑ
Ε. Μπάνου, Δρ. Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών
Δ. Σβολόπουλος, Αρχιτέκτων, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Αναστηλώσεως Αρχαίων Μνημείων, ΥΠΠΟΑ
Μ. Χρονόπουλος, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΜΠ
Ας σημειώσουμε επίσης πως το πρώτο κείμενο της νεοσύστατης «Ακρόπολη SOS» περιείχε fake news. Οι υπογράφοντες, είχαν διαμαρτυρηθεί επειδή, δήθεν, είχε ξεκινήσει η δημιουργία εργοταξίου για την άνοδο προς τα Προπύλαια. Η αλήθεια είναι πως το εργοτάξιο προορίζεται για το Βάθρο του Αγρίππα. Κανείς όμως δεν βγήκε να το παραδεχτεί.
