Η υπενθύμιση ότι οι αξιώσεις της Τουρκίας δεν έχουν φύγει ποτέ από το τραπέζι, μαζί με την ενισχυμένη της αυτοπεποίθηση λόγω των διαμεσολαβητικών της πρωτοβουλιών στο Ουκρανικό και τη δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι εκκρεμεί το ραντεβού Ερντογάν - Μπάιντεν, τον οποίο ωστόσο ο Μητσοτάκης θα δει στις 16 Μαΐου, είναι μερικές από τις αιτίες για την ξαφνική προκλητικότητα της Άγκυρας.
Ενάμισι μήνα μετά τη συνάντηση του Έλληνα και του Τούρκου ηγέτη στην Κωνσταντινούπολη και παρ' ότι υπήρξε η εντύπωση ενός μορατόριουμ στις τουρκικές προκλήσεις λόγω του Ουκρανικού, η Άγκυρα έρχεται να μας θυμίσει πόσο διαφορετική είναι η πραγματικότητα.
Η νευρικότητα, που δείχνει η τουρκική επιθετικότητα δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε ρηχές και εσφαλμένες εκτιμήσεις για την προοπτική των ελληνοτουρκικών σχέσεων και μάλιστα σε ένα κόσμο που η τράπουλα ξαναμοιράζεται εν μέσω ενός πολέμου, που όχι μόνο δεν βαίνει προς το τέλος του, αλλά διαρκώς κλιμακώνεται με άγνωστο το πότε θα τερματιστεί.
Οι αιτίες για την τουρκική στάση πολλές, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αντίστοιχη ένταση είχε ακολουθήσει και στο παρελθόν, μετά από ανάλογες συναντήσεις κορυφής των ηγετών των δύο χωρών.
Όταν γίνεται μία συνάντηση σε υψηλό επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ακολουθεί συνήθως μία περίοδος μικρής ύφεσης και μετά από ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, έχουμε αύξηση της έντασης. Οι Τούρκοι θέλουν να μας δείξουν έτσι ότι η κανονικότητα των σχέσεων μας, έστω και σε περίοδο σχετικής ύφεσης, δεν είναι αυτή που εμείς φανταζόμαστε. Θέλουν δηλαδή να κάνουν ξεκάθαρο, ότι αν εμείς νομίζουμε ότι σε περίοδο αποκλιμάκωσης, δεν θα υπάρχουν παραβιάσεις από μεριάς τους, κάνουμε λάθος.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι στη συνάντηση των δύο ηγετών, συμφωνήθηκε να επανενεργοποιηθούν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών και αυτό δεν υλοποιήθηκε μέχρι τώρα. Οι Τούρκοι θέλουν να δηλώσουν με αυτό τον τρόπο την ενόχληση τους, ότι δεν προχωρούν τα μέτρα με τον τρόπο που θα έπρεπε, ούτε καν εντός του μηχανισμού που έχει προτείνει το ΝΑΤΟ.
Οι δηλώσεις του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Χαρδαλιά για «όσους λειτουργούν ως τρομοκράτες στην ευρύτερη περιοχή», ενόχλησαν πολύ τους Τούρκους. Ήταν αναμενόμενο ότι θα απαντούσαν, καθώς ακούγοντας αυτές τις αναφορές, στην Άγκυρα αναγνώρισαν τον εαυτό τους ως στόχο.
Ο τέταρτος λόγος είναι πως η Τουρκία έχει μπει σε μία οιονεί προεκλογική περίοδο. Η Ελλάδα και η Κύπρος είναι εύκολοι στόχοι, καθώς όλη η αντιπολίτευση στο εσωτερικό της Τουρκίας, εκτός από το φιλοκουρδικό - φιλεργατικό κόμμα, πλειοδοτεί σε εθνικισμό, όταν η συζήτηση αφορά στην Ελλάδα, στην Κύπρο, το Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Αντίθετα δηλαδή από τα άλλα θέματα, που έχουν πολύ σοβαρές διαφωνίες με τον Ερντογάν, για τις άλλες διαστάσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, είτε είναι αυτή η Συρία, είτε ο αραβικός κόσμος, είτε το Ισραήλ, εδώ υπάρχει ομοφωνία. Όποτε, λοιπόν για τον Ερντογάν, είναι επωφελές να αυξάνει την τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο για εσωτερική κατανάλωση.
Πέμπτο, η Τουρκία βρίσκεται σε μία κατάσταση που αισθάνεται αυτοπεποίθηση από τη μία μεριά, λόγω του ουκρανικού ζητήματος, πιστεύοντας ότι έχει ενισχυθεί ο ρόλος της στην περιοχή. Από την άλλη όμως, δεν της αρέσει ότι η Ελλάδα έχει έρθει τόσο κοντά με τις Ηνωμένες Πολιτείες και με τη Γαλλία και ότι έχει αγοράσει εξοπλισμούς από αυτές τις δυνάμεις. Θέλει λοιπόν να πει στην Ελλάδα ότι μη νομίζετε πως από τη στιγμή που διαθέτετε τα αεροσκάφη Ραφάλ, θα σταματήσουν από μόνα τους την Τουρκία από το να κάνει ότι θεωρεί σωστό. Η Άγκυρα θέλει να δείξει ότι η ίδια παραμένει απτόητη, παρά τις τελευταίες εξελίξεις.
Τέλος, το ταξίδι Μητσοτάκη στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί ένα καινούργιο στοιχείο. Ο Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει επισκεφτεί ακόμα την Ουάσιγκτον, επί προεδρίας Μπάιντεν, ενώ αντίθετα ο Μητσοτάκης ετοιμάζεται να απευθυνθεί στο αμερικανικό Κογκρέσο. Η συμπεριφορά των Τούρκων είναι ταυτόχρονα δήλωση ενόχλησης προς τους Αμερικανούς αλλά και προειδοποίησης προς την Ελλάδα και τον Έλληνα πρωθυπουργό να είναι προσεκτικός στο τι θα πει στον Τζο Μπάιντεν και τι θα αναφέρει στην ομιλία του στο Κογκρέσο. Ανάλογα με τις εξελίξεις των επόμενων εβδομάδων, αν όχι ημερών, και λόγω και της σημασίας που έχει αποκτήσει η ενέργεια στους σχεδιασμούς ΕΕ, περιφερειακών δρώντων στην ανατολική Μεσόγειο και Τουρκίας, η τελευταία αναμένεται να κινηθεί στο δίπολο συνεργασία και επιθετικότητα.
Θα προτείνει, από τη μία, συνέργειες, πιθανότατα δε, κάποια στιγμή να επαναφέρει την πρόταση της για Περιφερειακή Διάσκεψη, και από την άλλη θα πιέζει για «λύσεις» ακόμη και με την αποστολή ερευνητικών σκαφών σε διαφιλονικούμενες περιοχές μεταξύ Καστελόριζου και Κρήτης (σε επανάληψη των παράνομων ερευνών του Ορούτς Ρέις για 82 μέρες το 2020) ή εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Άρα, διόλου βέβαιο είναι ότι το καλοκαίρι θα έχουμε ήρεμα νερά σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
*O Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1
