Με την ελπίδα πως δεν θα εμφανιστεί μία άλλη εξίσου υπερμεταδοτική μετάλλαξη όπως η όμικρον αλλά και με τη βαθιά γνώση ότι δυστυχώς αυτό συμβαίνει συχνά με τους ιούς, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα προετοιμάζεται για το γεγονός ότι ακόμα και όταν η πανδημία υποχωρήσει και δώσει τη θέση της στην ενδημική νόσο ο κορονοϊός θα μείνει μαζί μας για πολλά χρόνια με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για τουλάχιστον μία δεκαετία.
Την ίδια πρόβλεψη είχαν κάνει από το 2020 αρκετοί επιστήμονες της παγκόσμιας ερευνητικής κοινότητας αλλά και εκπρόσωποι επιστημονικών φορέων όπως το αμερικανικό κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων CDC, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ECDC, και κορυφαία πανεπιστήμια τον ΗΠΑ ότι ο κορονοϊός θα μείνει τουλάχιστον για 10 ή και παραπάνω χρόνια και θα πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε μαζί του όπως συμβιώναμε και πριν απ’ αυτόν με τη γρίπη.
Για την επόμενη μέρα της πανδημίας, που η λοίμωξη Covid 19 θα έχει μετατραπεί σε μία νέα ενδημική γρίπη, οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν ήδη επιδοθεί σε ένα ράλι ταχύτητας για την ανάπτυξη του επικαιροποιημένου εμβολίου που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την όμικρον καθώς είναι γνωστό ότι με τα υπάρχοντα Covid εμβόλια υψώνεται μεν «τείχος μη σοβαρής νόσησης» αλλά όχι «τείχος ανοσίας», αφού τα σκευάσματα που χρησιμοποιούμε στη δεδομένη συγκυρία «δουλεύουν» λιγότερο κατά της Όμικρον και δεν μπορούν να εμποδίσουν τη μόλυνση με τον ιό.
Εκμεταλλευόμενες το επιχειρησιακό πλεονέκτημα που δίνει στις φαρμακευτικές βιομηχανίες η mRNA τεχνολογία, πρώτες η Pfizer με την BioNTech, οι δυο εταιρίες που κυκλοφόρησαν το πρώτο εμβόλιο για τον κορονοϊό, δηλώνουν σχεδόν έτοιμες να κυκλοφορήσουν έως το καλοκαίρι το πρώτο επικαιροποιημένο εμβόλιο για την Όμικρον με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να θεωρεί δεδομένο ότι θα πάμε σε ένα εξαιρετικό καλοκαίρι αλλά μετά το φθινόπωρο του 2022 τα πράγματα μπορεί να ξαναγίνουν δύσκολα.
Την εκτίμηση αυτή έκανε και εντός των συνόρων ο υπουργός υγείας Θάνος Πλεύρης λέγοντας ότι παρότι είμαστε σε στάδιο αποκλιμάκωσης και μετατροπής της πανδημίας σε ενδημική νόσο τους χειμερινούς μήνες η κατάσταση μπορεί να αλλάζει και γι αυτό θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι.
Το ότι θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και να μάθουμε να συμβιώνουμε για τα προσεχή χρόνια με αυτήν την απειλή είναι και η πεποίθηση του Ουγκούρ Σαχίν Διευθύνοντος Συμβούλου και συνιδρυτή της BioNTech, με το επόμενο στάδιο να αφορά τη δημιουργία του παν – εμβολίου ή του υπέρ – εμβολίου όπως είθισται να λέγεται στη φαρμακευτική αργκό. Το παν-εμβόλιο θα προστατεύει και από τον ιό της γρίπης και από τον κορονοϊό αλλά κι από άλλα αναπνευστικά νοσήματα, τα οποία ήδη από την προ-κορονοϊού εποχή ευθύνονταν για τη μερίδα του λέοντος των ενδονοσοκομειακών θανάτων με τους περισσότερους ασθενείς που πεθαίνουν να καταλήγουν από πνευμονική εμβολή.
Στον τομέα των παν-εμβολίων τα ηνία κρατά η φαρμακοβιομηχανία Moderna, Με τον εκτελεστικό της διευθυντή Στέφαν Μπανσέλ να εκτιμά ότι μέχρι το 2023 Θα έχει αναπτύξει και κυκλοφορήσει το εμβόλιο για τον κορονοϊό και για τη γρίπη ώστε με ένα τσίμπημα να είμαστε πλήρως προστατευμένοι. Στο μεταξύ η mRNA τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο έρευνας για εμβόλιο για το AIDS αλλά και για τον ιό Έμπολα αναμένεται να δώσει λύσεις και σε άλλους εμβολιασμούς αλλά και να απογειώσει τη θεραπευτική φαρέτρα για τον καρκίνο δημιουργώντας εμβόλια για ογκολογικά νοσήματα. Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πέραν των γνωστών προφυλακτικών εμβολίων που χορηγούνται σε άτομα υγιή για να μην νοσήσουν υπάρχουν και τα θεραπευτικά εμβόλια τα οποία χορηγούνται σε ασθενείς και τροποποιούν την εξέλιξη της νόσου ώστε να μην τους οδηγήσει σε βαριά επιδείνωση και θάνατο.
Όταν ο κορονοϊός περάσει στο στάδιο της ενδημικής νόσου θα απαιτείται ετησίως προφυλακτικός εμβολιασμός ο οποίος σύμφωνα με την πολιτική υγείας που θα χαράξει κάθε κράτος πιθανότατα θα γίνεται ακριβώς πριν από τον βαρύ χειμώνα όπου ο ιός εμφανίζει τη μεγαλύτερη διασπορά λόγω της συμπεριφοράς των πολιτών, που αναγκαστικά περνούν περισσότερες ώρες σε κλειστούς χώρους.
Ωστόσο, ο ετήσιος εμβολιασμός έναντι του κορονοϊού και του ιού της γρίπης δεν θα αρκεί να προστατέψει έναν σημαντικό αριθμό ανθρώπων με ανοσοκαταστολή οι οποίοι όσο κι αν εμβολιαστούν δεν θα μπορούν να παράξουν ικανοποιητικό τίτλο εξουδετερωτικών αντισωμάτων.
Τα άτομα αυτά μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταποκριθούν επαρκώς σε ένα εμβόλιο λόγω κάποιου υποκείμενου νοσήματος ή φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνουν η οποία υπονομεύει ή καταστέλλει το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Πρόκειται λοιπόν γι ανθρώπους που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης με COVID-19 σε περίπτωση που μολυνθούν. Οι βασικές κατηγορίες στις οποίες αντιστοιχούν αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες αφορούν αιματολογικές κακοήθειες, ενεργή χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, μεταμοσχεύσεις, αιμοκάθαρση, λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων π.χ. αγωγή για λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα non-Hodgkin λέμφωμα και πρωτοπαθής ανοσοανεπάρκεια.
Συνολικά, το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να παραμείνει ευάλωτο στον κορονοϊό λόγω ανεπαρκούς ανταπόκρισης σε ένα εμβόλιο COVID-19 και περισσότεροι από το 40% των νοσηλευόμενων με σοβαρές λοιμώξεις μετά τον εμβολιασμό είναι άτομα ανοσοκατεσταλμένα.Δεκάδες μελέτες δείχνουν ότι σημαντικά λιγότερα ανοσοκατεσταλμένα άτομα παράγουν επαρκή αντισώματα μετά τον εμβολιασμό κατά της COVID-19 σε σύγκριση με υγιή άτομα, με την προστατευτική ανοσολογική απόκριση να κυμαίνεται μεταξύ 0 και 60%.
Επίσης, μία μεγάλη ανάλυση δεδομένων από τον πραγματικό κόσμο (real world data) έδειξε ότι οι εμβολιασμένοι ασθενείς με μεταμόσχευση έχουν 485 φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσηλευτούν ή να πεθάνουν λόγω της COVID-19 σε σχέση με τα υγιή εμβολιασμένα άτομα.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δώσει οι Σύλλογοι ασθενών με χρόνια νοσήματα εκτιμάται ότι έχουμε 10.000 ασθενείς οι οποίοι είτε έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση στερεών ή αιμοποιητικών κυττάρων ή υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία ή έχουν βαριές ανοσοανεπάρκειες και δεν μπορούν να προστατευτούν επαρκώς από τα εμβόλια.
Πρόκειται για εκείνους τους πληθυσμούς για τους οποίους έχει εγκριθεί η τέταρτη δόση, αλλά ακόμα και έτσι η προστασία που λαμβάνουν από τα εμβόλια επισκιάζεται από ένα μεγάλο ερωτηματικό λόγω της αδυναμίας του ανοσοποιητικού τους να ανταποκριθεί στα αντιγόνα του εμβολίου. Για τους ανθρώπους αυτούς σε όλη την Ευρώπη προσφέρεται μία νέα επιλογή - όχι εφόσον νοσήσουν αλλά προφυλακτικά ως «παθητικός εμβολιασμός», πριν τη νόσηση με το νέο διπλό μονοκλωνικό αντίσωμα της Astra Zeneca το οποίο είναι το μοναδικό που έχει λάβει έγκριση ως συμπληρωματική χημειοπροφύλαξη για ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Τονίζεται και πάλι στο σημείο αυτό ότι μιλάμε για χορήγηση δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων σε άτομα που δεν έχουν προσβληθεί με κορονοϊό.
Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους τρόπους που χρησιμοποιούνται τα μονοκλωνικά αντισώματα, όπως εξηγεί ο καθηγητής φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Αχιλλέας Γραβάνης. Πέραν της θεραπευτικής τους δράσης - εφόσον κάποιος βρεθεί με θετικό τεστ οπότε τα μονοκλωνικά αντισώματα δίνονται στα πρώτα εικοσιτετράωρα με την έναρξη των συμπτωμάτων, προτού ο ιός προλάβει και πολλαπλασιαστεί πολύ - υπάρχει και εναλλακτική χορήγηση σαν χημειοπροφύλαξη σε ανθρώπους οι οποίοι θεωρούνται πολύ υψηλού κινδύνου αν προσβληθούν να παρουσιάσουν βαρύτατη επιδείνωση, να γεμίσουν τα κρεβάτια των μονάδων εντατικής θεραπείας, όπου θα έχουν και υψηλό κίνδυνο θανάτου.
Ο συγκεκριμένος συνδυασμός των δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων δουλεύει και έναντι του στελέχους όμικρον και έναντι του στελέχους Δέλτα ενώ τα προηγούμενα μονοκλωνικά αντισώματα δεν δουλεύουν έναντι του Όμικρον. Πέρα από αυτό το σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, Ο συνδυασμός των μονοκλωνικών αντισωμάτων της ΑZ δεν απαιτεί μεταφορά του ασθενή στο νοσοκομείο, ούτε βραχεία νοσηλεία. Τα αντισώματα χορηγούνται ακόμα και στο φαρμακείο με μία απλή ενδομυϊκή ένεση είναι δηλαδή σαν τις ενέσεις που κάνουν οι ασθενείς είτε για κάποιες ρευματοπάθειες είτε για τον διαβήτη.
Στην προκειμένη περίπτωση και στο στάδιο που βρισκόμαστε αυτά τα μονοκλωνικά αντισώματα πλέον δεν τα εξασφαλίζουν οι χώρες της Ευρώπης μέσω της ευρωπαΐκής επιτροπής με μία συγκεντρωτική παραγγελία και μετά διανομή στα κράτη-μέλη αναλόγως του πληθυσμού τους. Η εξασφάλιση των απαιτούμενων δόσεων γίνεται με ατομικές συμφωνίες για κάθε κράτος με την παρασκευάστρια φαρμακοβιομηχανία και στο σημείο αυτό η Ελλάδα δεν έχει κινηθεί όσο γρήγορα έχουν κινηθεί άλλες χώρες καθώς έχουμε έναν πληθυσμό τουλάχιστον 10.000 ανθρώπων που ζούνε με τον φόβο του ιού και για τους οποίους η Όμικρον δεν θα γίνει ποτέ μία απλή γρίπη…
Ήδη οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λάβει 1,7 εκατομμύρια δόσεις της χημειοπροφυλακτικής θεραπείας των μονοκλωνικών αντισωμάτων ώστε να θωρακιστούν προφυλακτικά οι άνθρωποι που ποτέ δεν θα αποκριθούν ικανοποιητικά στον Covid εμβολιασμό.
