Καμπανάκι κινδύνου για τα χωράφια και οικόπεδα γεμάτα ξερά κλαδιά και καύσιμη ύλη που με ευθύνη των Δήμων, παρ' ότι η αντιπυρική περίοδος έχει ξεκινήσει, δεν έχουν ακόμη καθαριστεί, κρούει μέσω του Liberal o καθηγητής Φυσικής Ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός. «Είναι πάντα μια βραδυφλεγή βόμβα, πολλοί Δήμοι έχουν καθυστερήσει», αναφέρει για τους καθαρισμούς, βασική προυπόθεση για να μην ζήσουμε πυρκαγιές αντίστοιχες με τις περυσινές.
Δηλώνει συγκρατημένα αισιόδοξος ότι μπορεί να αποφύγουμε Megafires όπως οι περυσινές, επειδή λόγω των πολλών φετινών βροχών, η υγρασία του εδάφους είναι υψηλότερη, εξηγεί γιατί περιοχές της Ελλάδας, όπως η Πελοπόννησος, είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, ενώ στο ερώτημα αν αυτή είναι αναστρέψιμη, απαντά ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι, χωρίς ακόμη να το έχουμε διαβεί. Επισημαίνει ότι ακριβώς επειδή δεν έχει γίνει σωστή σπορά λόγω των βομβαρδισμών, αυτό μπορεί να έχει επίπτωση και στις επόμενες χρονιές και να ζήσουμε μια επισιτιστική κρίση διαρκείας, ενώ μιλά για τους επόμενους πολέμους που θα γίνονται για το νερό.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Οι υψηλές θερμοκρασίες τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ελλάδα, φέτος ήρθαν νωρίτερα από άλλες χρονιές. Μπορεί να ζήσουμε ένα αντίστοιχα θερμό καλοκαίρι με το περυσινό;
Το γεγονός ότι οι θερμές ημέρες έρχονται όλο και νωρίτερα είναι κανόνας εδώ και χρόνια και πολύ πιθανό να συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η γενική τάση των καλοκαιριών, τόσο στη χώρα μας, όσο και στη Μεσόγειο, είναι ότι οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά. Τα τελευταία 120 χρόνια η μέση θερμοκρασία όλων των χωρών της Μεσογείου έχει ανέβει κατά 2 βαθμούς το καλοκαίρι. Εξέλιξη σημαντική καθώς, με βάση τη Συμφωνία των Παρισίων, η θερμοκρασία του πλανήτη δεν θα πρέπει να αυξηθεί πάνω από 2 βαθμούς μέχρι το 2050. Το φράγμα όμως του 1,5 βαθμού μπορεί να ξεπερασθεί κάπου το 2030 και μόλις ξεπεραστεί αυτό το όριο, ακόμη και μισός βαθμός επιπλέον θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των κινδύνων για ξηρασίες, πλημμύρες, καύσωνες και φτώχεια για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους. Είμαστε στο παρά πέντε...
Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Βρετανός οικονομολόγος Ουμαίρ Χακ είπε ότι είμαστε στο κατώφλι ενός κατακλυσμού. Έχουμε διαβεί το κατώφλι;
Είμαστε πράγματι στο κατώφλι, αλλά ακόμη δεν το έχουμε διαβεί. Όταν το ακραίο φαινόμενο γίνει καθημερινό και συνηθισμένο, δεν θα υπάρχει επιστροφή. Είμαστε κοντά, αλλά υπάρχει χρόνος για επιστροφή.
Πέρυσι ζήσαμε κάποιες από τις καταστροφικότερες πυρκαγιές των τελευταίων ετών, μπήκε στη ζωή μας ο όρος Megafires. Εκτιμάτε ότι θα τις ζήσουμε και φέτος;
Κάθε ένα από τα τελευταία χρόνια ζούμε καταστροφικές πυρκαγιές. Δεν αναμένω ωστόσο φέτος όσα ζήσαμε πέρυσι για δύο λόγους. Ο ένας επειδή λόγω των βροχών το χειμώνα και την άνοιξη, καθώς και των χιονοπτώσεων, η υγρασία του εδάφους σε πολλές περιοχές είναι πολύ υψηλότερη τόσο από πέρυσι, όσο και σε σχέση του 2007 (οπότε και οι πυρκαγιές της Ηλείας). Τα ακραία αυτά φαινόμενα συνίστανται στην ξήρανση του εδάφους, όπου η υγρασία πέφτει κάτω του 10% και στη συσσώρευση δασικής ύλης που, εφόσον δεν καθαριστεί, μετατρέπεται σε μπουρλότο έτοιμο να ανάψει, κάθε φορά που θα φυσήξει ισχυρός άνεμος. Η διαφορά με την περυσινή χρονιά είναι ότι φέτος έχουμε υψηλότερη υγρασία. Ίδιες συνθήκες με τις περυσινές που προκάλεσαν στην Ελλάδα τις καταστροφικές πυρκαγιές, αντιμετωπίζουν φέτος στην Ιβηρική Χερσόνησο. Δεν θα εκπλαγώ καθόλου αν δούμε φέτος εκεί megafires.
Ποια η γνώμη σας για τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί φέτος στο ξεκίνημα της αντιπυρικής περιόδου;
Κρατώ γενικά μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Προϋπόθεση είναι ότι θα ριχτούν φέτος στη μάχη, όπως προβλέπεται, το σώμα των δασοκομάντος, θα αυξηθούν τα εναέρια μέσα, θα έχουμε περισσότερους εθελοντές, και θα καθαρίσουν εγκαίρως οι Δήμοι τη δασική ύλη, τα ξερά χόρτα και κλαδιά στα περιαστικά δάση. Σημειωτέον ότι κατά την πυρίκαυστη περίοδο, μεταξύ Μαΐου - Σεπτεμβρίου, πρέπει να απαγορευτεί εντελώς η καύση ξερών χόρτων, κλαδιών και άλλων αντικειμένων στους εξωτερικούς χώρους.
Εκτιμάτε ότι φέτος οι Δήμοι έχουν καθαρίσει εγκαίρως οικόπεδα και άλλους χώρους από καύσιμη ύλη;
Φοβάμαι ότι έχουμε αργήσει ξανά. Βρισκόμαστε στις αρχές Ιουνίου και οι καθαρισμοί έχουν ξεκινήσει μόνο σε μερικούς Δήμους, όχι σε όλους. Όσο τα χωράφια παραμένουν ακαθάριστα, θα αποτελούν μια βραδυφλεγή βόμβα. Οι ευθύνες των Δήμων εδώ είναι μεγάλες. Είναι μια βραδυφλεγής βόμβα και βασική προυπόθεση για να μην ζήσουμε πρόωρα πυρκαγιές.
Πώς σχολιάζετε τα ευρωπαϊκά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;
Ευτυχώς στην Ευρώπη δεν αρκούμαστε στα ελάχιστα. Τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο (πρόσφατα κατατέθηκε στη Βουλή ο νέος Κλιματικός Νόμος) γίνονται φιλότιμες προσπάθειες. Αλλά η πλειοψηφία των χωρών, όπως Κίνας, ΗΠΑ, Καναδάς, Ινδία, Νιγηρία, υπολείπεται σημαντικά των στόχων σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν αρκούν τα μέτρα που παίρνουν. Άνοδος θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό, ακραίες καταιγίδες, κατακλυσμός παράκτιων ζωνών από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ερημοποίηση, αυτό είναι το κοντινό μέλλον της κλιματικής κρίσης. Το ίδιο συμβαίνει με περιοχές της Ελλάδας, όπως η Πελοπόννησος. Στο μέλλον θα είναι ευάλωτη στις συνέπειες από την αύξηση της θερμοκρασίας, τη μείωση των βροχοπτώσεων καθώς και τα συχνά ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως καύσωνες και ξηρασίες.
Έχουμε φτάσει τα τελευταία χρόνια να έχουμε δασικές πυρκαγιές στη Σιβηρία και καύσωνες με θερμοκρασίες υψηλότερες απ' ότι στην Ελλάδα! Το ίδιο συνέβη και στον Καναδά.
Και το χειρότερο είναι ότι κατά τη διάσκεψη της Γλασκόβης το Νοέμβριο του 2021, μπορεί γύρω στις εκατό χώρες να συνυπέγραψαν το τελικό κείμενο για την προστασία των δασών, ωστόσο η εφαρμογή του είναι από το 2030 και μετά! Το επιχείρημα για την υλοποίηση της απόφασης στο τέλος της δεκαετίας είναι ότι επιχειρείται να συγκεντρωθούν υπογραφές και άλλων χωρών, οι οποίες θέλουν να εκμεταλλευτούν τα δάση για μερικά χρόνια ακόμη.
Πώς θα είναι ο κόσμος μας σε μια δεκαετία από σήμερα εφόσον αρκεστούμε στα απολύτως απαραίτητα;
Τόσο ο ΓΓ του ΟΗΕ, όσο και η επικεφαλής της Κομισιόν έχουν εξηγήσει ότι η εικόνα του πλανήτη σε σύγκριση με την εικόνα πριν από μια 20ετία δεν έχει την παραμικρή σχέση. Οι ζημιές φαίνονται από το διάστημα. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που συμβαίνει με το λιώσιμο των πάγων, ένα βασικό κλιματικό δείκτη. Οι πάγοι στους πόλους λειτουργούν ως ένα θερμορυθμιστικό σύστημα για τη Γη. Η αφαίρεσή τους συνεπάγεται τεράστιες συνέπειες.
Ο λογαριασμός για την κοινωνία και την οικονομία ποιoς είναι;
Αν δεν κάνουμε τίποτα απ' όσα έχουν εξαγγελθεί, τότε το συνολικό κόστος για τον πλανήτη έχει υπολογιστεί στα 130 τρισ. δολάρια. Σκεφτείτε ότι στη δεκαετία του 1950 οι ασφαλιστικές εταιρείες πλήρωναν περίπου 10 δισ. δολάρια το χρόνο για αποζημιώσεις από ακραία καιρικά φαινόμενα. Την τελευταία δεκαετία πλήρωσαν για τον ίδιο λόγο 1 τρισ. δολάρια. Το κόστος δηλαδή αυτό εκατονταπλασιάστηκε. Τα ποσά αυτά έως το τέλος του αιώνα θα πολλαπλασιαστούν.
Στην Ελλάδα αν δεν κάνουμε τίποτα απ' όσα πρέπει, με βάσει υπολογισμούς του 2011 το κόστος της κλιματικής αλλαγής στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας πάνω από 700 δισ. ευρώ μέχρι τα τέλη του αιώνα. Εφόσον όμως προσαρμοστούμε, τότε το κόστος αυτό πέφτει περίπου στα μισά και διαμορφώνεται περίπου στα 400 δισ. ευρώ. Ο καθένας μπορεί να βάλει το πετραδάκι του και να μειώσει το αποτύπωμά του.
Η κλιματική αλλαγή θα φέρει πολέμους;
Φοβάμαι πως ναι, ειδικά στο ζήτημα του νερού. Υπάρχουν περιοχές στον πλανήτη, όπου θα ανάψουν φωτιές, όπως έχει συμβεί με το Νείλο, μεταξύ Σουδάν και Αιθιοπίας. Είναι ένα ζήτημα μείζον, η ανακατανομή των βροχοπτώσεων στον πλανήτη είναι δεδομένη, η κλιματική αλλαγή ανακατανέμει τις ζώνες βροχής. Και ενώ η ποσότητα παγκόσμιου νερού παραμένει σταθερή, κάποιες χώρες ευνοούνται, άλλες όχι.
Στον αντίποδα, η επισιτιστική κρίση είναι μείγμα καταστροφών λόγω πολέμου μεγάλων σιτοβολώνων και εξαναγκασμού να μην διακινούνται ομαλά τα σιτηρά στην αγορά. Το γεγονός ότι δεν έχει γίνει σωστή σπορά λόγω των βομβαρδισμών μπορεί να έχει επίπτωση και στις επόμενες χρονιές και να ζήσουμε μια επισιτιστική κρίση διαρκείας. Επίσης επισιτιστική κρίση μπορεί να έρθει και λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, καθώς περιοχές που λόγω λειψυδρίας κινδυνεύουν να γίνουν ξηρές, όπως κάποιες στη χώρα μας.
* Ο Χρήστος Ζερεφός είναι Επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών
