Μια επίσκεψη Έλληνα πρωθυπουργού στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πάντα επίκαιρη και χρήζει ανάλυση και σχολιασμό πόσο μάλλον στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία όπου ο πλανήτης βρίσκεται σε φάση ανάταξης και αναδόμησης λόγο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Οι χώρες της Δύσης έχουν αποφασίσει να πάρουν ξεκάθαρη θέση σε δυο ουσιαστικά και αλληλένδετα ζητήματα. Το πρώτο είναι η αναγνώριση του αποσταθεροποιητικού ρόλου της Ρωσίας για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια έχοντας δημιουργήσει τη μεγαλύτερη κρίση που σχετίζεται με την ασφάλεια στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και επιπτώσεις στην ενεργειακή ασφάλεια και την παγκόσμια ευημερία. Το δεύτερο είναι η επανασύνδεση τους με το αξιακό πλαίσιο που ενώνει τα μέλη της Δύσης, επιβεβαιώνοντας τις δημοκρατικές αρχές τους και την εμπιστοσύνη στις αρχές του Διεθνές Δικαίου.
Η Ελλάδα από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου δεν δίστασε να πάρει ξεκάθαρη θέση η οποία έχει συμβάλλει όχι μόνο στον αμυντικό σχεδιασμό της Ατλαντικής Συμμαχίας και την υπεράσπιση γειτονικών συμμαχικών χωρών, αλλά και στη διαμόρφωση της συσπείρωσης και ενότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην εξυπηρέτηση αμερικανικών και άλλων συμμαχικών δυνάμεων δια των θαλασσών και των λιμανιών της. Με τα γρήγορα αντανακλαστικά της διεκδικεί τον ρόλο περιφερειακού ενεργειακού κόμβου.
Στην ανακοίνωση του Λευκού Οίκου (21 Απριλίου) για την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού είχε διατυπωθεί ξεκάθαρα ότι η επίσκεψη καθαυτή συνδέεται με τη δισεκατοντήριδα της Ελληνικής Επανάστασης, τους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των δυο χωρών και τις κοινές δημοκρατικές τους αξίες. Ως εκ τούτου, η προβολή του αξιακού πλαισίου.
Αυτό είναι ένα διαχρονικό μοτίβο που προβάλλει σταθερά η Αμερική, όπως το έπραξε το Νοέμβριο του 2016 ο τότε Πρόεδρος Ομπάμα με την ομιλία του στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η ιστορική ομιλία του πρωθυπουργού σε Κοινή Σύνοδο της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων επικεντρώθηκε κυρίως στη θεματολογία – κοινές αξίες, δημοκρατία, διεθνές δίκαιο, και η σωστή πλευρά της ιστορίας – τονίζοντας επανειλημμένα τους στενούς δεσμούς μεταξύ των δυο χωρών.
Επίσης, το ανακοινωθέν αναφέρεται ρητά στη συνεργασία για να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή ασφάλεια. Δεν πρέπει να λησμονήσουμε την προτεραιότητα στα συγκεκριμένα ζητήματα από την αμερικάνικη διοίκηση όπως αυτά διατυπώθηκαν στην κοινή δήλωση του Αμερικανού προέδρου και της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 25 Μαρτίου στις Βρυξέλλες.
Οι δηλώσεις Μπάιντεν και Μητσοτάκη στο Λευκό Οίκο επιβεβαίωσαν τις προαναφερόμενες προσδοκίες και εκ των πραγμάτων αναδεικνύουν τη γεωστρατηγική σημασία της χώρας, κάτι που ουσιαστικά δείχνει την ενηλικίωσή της και την πρόθεση να συμβάλλει στην ασφάλεια μιας περιοχής ευρύτερης της άμεσης γειτονίας της. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε τη σημασία των πρόσφατων αμυντικών συμφωνιών που έχει υπογράψει η Ελλάδα με τη Γαλλία και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπως και την αποστολή συστοιχίας Patriot στη Σαουδική Αραβία, που προσδιορίζει τις αμυντικές υποχρεώσεις της χώρας με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας, μεταξύ άλλων, στο Αραβικό Κόλπο και στο Σαχέλ.
Οι δυο ηγέτες εστίασαν επίσης στην ανάγκη ευημερίας στην περιοχή με την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων και άμεσων αμερικανικών επενδύσεων στη χώρα, ως επακόλουθο της αυξανόμενης γεωπολιτικής της σημασίας.
Το πιο ενδιαφέρον σημείο των δηλώσεων του Έλληνα πρωθυπουργού έγινε κατά τη διάρκεια της αντιφώνησης του στην έναρξη της δεξίωσης που παρέθεσε ο Αμερικανός πρόεδρος. Συγκεκριμένα ο Κυρ. Μητσοτάκης δήλωσε: «Θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στις ένοπλες δυνάμεις μας καθιστώντας σαφές ότι δεν θα δεχτούμε καμία παραβίαση της εδαφικής μας ακεραιότητας και των δικαιωμάτων μας. Εξάλλου το πράττουμε όχι μόνο να δυναμώσουμε την Ελλάδα αλλά και να ενδυναμώσουμε τη Νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ». Με παρόμοιο τρόπο απευθύνθηκε στους Αμερικανούς βουλευτές στην ομιλία του στο Κογκρέσο.
Αυτή η τοποθέτηση αναδεικνύει μια χώρα με αυτοπεποίθηση για τις δυνατότητες υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων της αλλά και την πρόθεσή της να αναλάβει ένα μεγαλύτερο ρόλο από το σύνηθες που περιορίζεται στην άμεση γειτονία της, μολονότι η πρόσφατη ιστορία δεν είναι ενθαρρυντική. Τη δεκαετία του 1990, η Ελλάδα είχε αποκλειστεί από την Ομάδα Επαφής για τα Βαλκάνια. Το ίδιο έχει συμβεί και πιο πρόσφατα με τις Διαδικασίες του Βερολίνου για τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Λιβύη, όπου και στις δυο περιπτώσεις η Ελλάδα ίδρωσε πολύ πριν καταφέρει να συμμετάσχει σε αυτές.
Όμως η σημερινή συγκυρία είναι διαφορετική, με την Ελλάδα να έχει καταφέρει να θεωρείται αξιόπιστος εταίρος και σύμμαχος. Οι πιθανότητες να αναλάβει πρωτοβουλίες που συμβάλλουν στην εδραίωση της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ με τους γείτονες της όπως και στην ασφάλεια και την ευημερία της Ανατολικής Μεσογείου δια της προώθησης της περιφερειακής συνεργασίας έχουν αυξηθεί. Επίσης, τα διευρυμένα γεωγραφικά και θεματικά (ενεργειακά, καταπολέμηση κλιματικής αλλαγής, εμπορικός κόμβος, άμυνα, κλπ.) πεδία δράσης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να την ωθήσουν να απαιτήσει λόγο και ρόλο στη διαμόρφωση του νέου κόσμου.
Πώς εξασφαλίζεται η διάρκεια αυτής της σχέσης εμπιστοσύνης; Το κλειδί είναι η εισροή σημαντικών αμερικανικών και ευρωπαϊκών ενδύσεων που θα στείλουν σήμα στις αγορές και άλλους θεσμικούς επενδυτές για τη φερεγγυότητα της ελληνικής οικονομίας. Η πρόθεση να αποκτήσει η χώρα μια μοίρα F-35 ενισχύει αυτή την προοπτική μακροχρόνια λόγω του σχεδιασμού της Lockheed Martin να επενδύσει στην ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Ως εκ τούτου, η επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ ουσιαστικά έχει βοηθήσει στην οικοδόμηση μιας Ελλάδας με αυτοπεποίθηση χωρίς φοβικά σύνδρομα που διεκδικεί έναν διευρυμένο ρόλο μιας «φυσιολογικής» χώρας, πάντα με γνώμονα τις υπάρχουσες και νέες προκλήσεις, και την αντιμετώπιση τους. Με άλλα λόγια, «The sky is the limit».
Υστερόγραφο: Ομολογώ ότι γράφοντας ένα άρθρο που ουσιαστικά αφορά την ελληνική εξωτερική πολιτική χωρίς να κάνω καμία αναφορά στην Τουρκία, όπως ακριβώς το έπραξε ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στο Κογκρέσο, είναι λυτρωτικό.
Ο Δημήτρης Τριαναφύλλου είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ
