Πέθανε σε ηλικία 80 ετών ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος Μάνος Ελευθερίου, καθώς δεν κατάφερε να ξεπεράσει το πρόβλημα υγείας που του είχε παρουσιαστεί. Είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους μεγάλους Έλληνες συνθέτες, αφήνοντας ανεκτίμητο έργο.
Μια από τις τελευταίες σπουδαίες συνεντεύξεις του μεγάλου Έλληνα ποιητή και στιχουργού, Μάνου Ελευθερίου φιλοξένησε στο πρώτο φύλλο της στις 20/11/2017 η εφημερίδα «Φιλελεύθερου», αφήνοντας με την απλότητά του το δικό του στίγμα στο χώρο του ελληνικού πολιτισμού. Τιμώντας τον μεγάλο αυτό Έλληνα ποιητή και στιχουργό, το liberal.gr επαναδημοσιεύει τη συνέντευξή του που παραχώρησε στην Ελένη Γκίκα.
Η συνέντευξη του Μάνου Ελευθερίου στον «Φιλελεύθερο»
«Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα» είναι δικός του στίχος, όπως κι αυτό το εξαίσιο «Ποιος τη ζωή μου ποιος την κυνηγά». Δικό του και «Το μέλλον θα ''ρθει»…
«Το μέλλον θα ''ρθει σαν τη γάγγραινα στη φτέρνα», συμπληρώνει σήμερα τον στίχο ο Μάνος Ελευθερίου. «Θα ανασάνουν πραγματικά μετά από 30 χρόνια οι γενιές. Οι σημερινοί τριαντάρηδες θα ζήσουν καλά γεράματα». Εκείνος, αρκείται στην ευλογία της τέχνης, όπως λέει στη συνέντευξή του για τον «Φιλελεύθερο».
Πώς θα χαρακτήριζε την εποχή μας ο Μάνος Ελευθερίου; «Επί χρόνια οι άνθρωποι λένε ''''τα σκοτεινά χρόνια''''» απαντά «και ''''τα σκοτεινά χρόνια'''' τα συναντάμε στον Σέξπιρ, τα συναντάμε στον Μπρεχτ, τα επικαλέστηκε ο Εγγονόπουλος ''''αυτά τα σακάτικα'''', πάντοτε έτσι γινόταν και έτσι θα γίνεται: αυτός ο μύλος γυρίζει, ο μύλος ποτέ δεν παθαίνει τίποτα, εμείς είμαστε οι αναλώσιμοι και γινόμαστε λιώμα και ησυχάζουμε. Υπάρχει, βεβαίως, και η διέξοδος του Καθαρτηρίου. Και η ελπίδα μας κάποια στιγμή να βρεθούμε στον Παράδεισο».
Λύσσα και φθόνος
- Ζούμε στην εποχή του φθόνου και του παροξυσμού, κύριε Ελευθερίου;
Πάντοτε υπήρχαν και η λύσσα και ο φθόνος.
- Κι εκείνο το τραγούδι «Ποιος τη ζωή μου ποιος την κυνηγά» ξαναγίνεται επίκαιρο… Σήμερα ποιος μας κυνηγά;
Όλοι και όλα. Το τραγούδι γράφτηκε το 1971 και το έστειλα στον Μίκη. Τότε ήταν χούντα και δικτατορία. Τώρα είναι άσχημη η κατάσταση λόγω κρίσης. Και πολλοί άνθρωποι στερούνται τα πάντα.
- Γιατί δεν αντιδρούμε πια σε τίποτα; Αδιαφορούμε; Δεν ελπίζουμε;
Αυτό γράφω στο καινούργιο μου μυθιστόρημα. Γι' αυτή την απάθεια που μας οδηγεί και σε μια συντηρητικότητα απελπιστική.
Η ευλογία της τέχνης
Ο άνθρωπος που έκανε ποίηση τα μελλούμενα στο τραγούδι, πενήντα και βάλε χρόνια τώρα, μιλά για τους νέους που φεύγουν ή «μένουν και βασανίζονται σαν Αμλετ του καιρού μας». Ο συγγραφέας που έβαλε τα χέρια επί τον τύπον των ήλων μιλώντας για την εκτέλεση της Ελένης Παπαδάκη στη «Γυναίκα που πέθανε δυο φορές» και για την παρακμή στον «Καιρό των χρυσανθέμων», λέει πως θα δώσει απάντηση στο γιατί αδιαφορούμε, μέσω της τέχνης του, στο καινούργιο του μυθιστόρημα.
Η τέχνη είναι ο από μηχανής θεός για εκείνον. Δι'' αυτής επιχειρεί την επιστροφή του πατρός για προστασία και συμβουλές. Στο θεατρικό μονόπρακτο «Ο πατέρας του Αμλετ» δίνει απαντήσεις σε κάθε νέο που ρωτά. Ειδικά σήμερα.
Φεύγει ο ανθός της Ελλάδας
-Οι νέοι φεύγουν. Ηρθε η εποχή να ξαναγράψουμε τραγούδια ξενιτιάς;
Και το κακό είναι ότι τώρα φεύγει ο ανθός της Ελλάδας! Οι πιο μορφωμένοι, που οι γονείς και οι παππούδες έκαναν τα πάντα για να σπουδάσουν. Τι ειρωνεία! Παλιά, έφευγαν παιδιά σχεδόν αγράμματα. Της νεοξενιτιάς τραγούδια τώρα που η Ελλάδα συρρικνώνεται.
- Είναι οι «Άμλετ» του καιρού μας;
Ειδικά τα νέα παιδιά που αναρωτιούνται βασανιστικά για το τι συμβαίνει στον καιρό τους. Είναι παιδιά με μεγάλο βάθος, μεγάλη αγάπη και με πολλά ερωτήματα. Και βασανίζονται σαν τον Άμλετ από αυτά.
- Στο θεατρικό σας «Ο πατέρας του Άμλετ», ο πατέρας επιστρέφει για να του δώσει συμβουλές.
Ναι, τον συμβουλεύει πρώτα απ' όλα να προσέχει «τους φρουρούς», γιατί μπορεί να γίνουν επικίνδυνοι, έχουν τον φόβο του ανακριτή να μην ανακριθεί! Του μιλάει, επίσης, και για τη «φυλή των θεατρίνων»: «Τώρα που θα ''ρθουν οι θεατρίνοι, δεν προλαβαίνω να μάθω το ποιόν τους. Φυλάξου! Δεν είναι πάντα τίμια η φυλή των θεατρίνων! Να κάνετε χαρτί και να γράψετε τι ακριβώς ζητούν, πόσο θα μείνουν και να δώσουν οπωσδήποτε εξοφλητική απόδειξη. Δεν έχουν σχέση με τους αριθμούς. Πρόσεξε να μη σε παρασύρουν στις ορέξεις τους… Ζηλεύουν και την ομορφιά και την ασχήμια. Κακολογούν. Σε όλα τα επαγγέλματα συμβαίνει, αλλά σ' αυτούς ο φθόνος φτάνει μέχρι παροξυσμού».
Ο Αμλετ ήταν ένα πρόσωπο που μού είχε γίνει ψύχωση για μεγάλο διάστημα. Ξέρω απ' έξω κι όλους τους μονολόγους από τότε που ήμουν μαθητής στη Δραματική Σχολή.
Αντίδοτο του θανάτου
- Είναι η τέχνη το αντίδοτο του θανάτου;
Αυτόν προσπαθούμε να αποφύγουμε γράφοντας και κάνοντας τέχνη, παρ' ότι δεν τον αποφεύγει κανείς. Αλλά «Χριστιαν? τ? τέλη τ?ς ζω?ς ?μ?ν, ?νώδυνα, ?νεπαίσχυντα, ε?ρηνικά».
Γιατί και τον πατέρα του Αμλετ, προσέξτε, ο Σέξπιρ τον έχει στην Κόλαση! Τα έχει κάνει τα εγκλήματά του! Γι' αυτό και κατεβαίνει απ' το Καθαρτήριο. Ξέρετε, οι νεκροί μισούν τους ζωντανούς και τους μισούν περισσότερο αυτοί που είναι στην Κόλαση.
- Αφού ο ήρωας επιστρέφει στο νησί του, στον τόπο του, ενδεχομένως έτσι να ξεφύγουμε και από την κρίση, επιστρέφοντας στα τιμαλφή, τα ουσιαστικά;
Δεν θα ξεφύγει κανείς. Ολοι μας περιμένουμε στο Καθαρτήριο ότι κάτι θα συμβεί και ότι θα φτάσουμε κάποια στιγμή στον Παράδεισο.
Ποιος ήταν ο Μάνος Ελευθερίου
Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών έρχεται με την οικογένειά του από την Σύρο στην Αθήνα και τα πρώτα επτά χρόνια κατοικούν στο Χαλάνδρι.
Το 1960 μετακομίζουν οικογενειακώς στο Νέο Ψυχικό. Το 1955 γνωρίζεται με τον Άγγελο Τερζάκη ο οποίος τον ωθεί να παρακολουθήσει μαθήματα στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής. Το 1956 γράφεται στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου με καθηγητές τον Χρήστο Βαχλιώτη, Γιώργο Θεοδοσιάδη και Γρηγόρη Γρηγορίου.
Το 1960 στα Ιωάννινα όπου βρέθηκε για να εκτελέσει την στρατιωτική του θητεία αρχίζει να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. Το 1962 σε ηλικία μόλις 24 ετών δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Συνοικισμός, με δικά του χρήματα αλλά δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία.
Την ίδια εποχή στα Ιωάννινα γράφει τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκινά να εργάζεται στο «Reader's Digest» όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, Το διευθυντήριο (1964) και Η σφαγή (1965) για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές.Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία.
Συνεργάζεται με το συνθέτη Χρήστο Λεοντή καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967) με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της Δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση (Άγιος Φεβρουάριος, 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο Θητεία του οποίου η ηχογράφηση άρχισε το Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με την Μεταπολίτευση.
Κατά καιρούς είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους Έλληνες συνθέτες, όπως με τον συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή και τον τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα καθώς και με το Θανάση Γκαϊφύλλια στην Ατέλειωτη Εκδρομή (1975), τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα έγραφε και εικονογραφούσε παραμύθια για παιδιά και επιμελείται την έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο: Ενθύμιον Σύρας, Θέατρο στην Ερμούπολη κ.α.
Την δεκαετία του '90 αρθρογραφεί και συγχρόνως κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές στον Αθήνα 9,84 και στο Δεύτερο Πρόγραμμα.
Το 1994 εκδίδει τη πρώτη του νουβέλα με τίτλο Το άγγιγμα του χρόνου. Το 2004 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα Ο Καιρός των Χρυσανθέμων που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013 ο Μάνος Ελευθερίου, βραβεύθηκε για την συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών.
