11 Ιουλίου 1987: Ο παγκόσμιος πληθυσμός σπάει το φράγμα το 5 δισεκατομμυρίων κατοίκων, μόλις 13 χρόνια μετά το ορόσημο των 4 δισεκατομμυρίων.
11 Ιουλίου 1989: Καθιερώνεται από τον ΟΗΕ η Παγκόσμια Ημέρα Πληθυσμού, επιδιώκοντας την ευαισθητοποίηση γύρω από τα κρίσιμα και επείγοντα πληθυσμιακά ζητήματα.
11 Ιουλίου 2022: Ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει μάλλον ήδη ξεπεράσει τα 8 δισεκατομμύρια κατοίκων, μέγεθος διπλάσιο σε σχέση με το 1975 και υπερ-τριπλάσιο συγκρινόμενο με το 1950.
Με σχεδόν 350.000 γεννήσεις και 150.000 θανάτους ημερησίως, ο πληθυσμός της Γης αυξάνεται κατά περίπου 200.000 άτομα κάθε μέρα, αριθμός που αντιστοιχεί σε 2 επιπλέον άτομα κάθε δευτερόλεπτο. Αν και με επιβραδυνόμενους ρυθμούς, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα εξακολουθήσει να αυξάνεται για κάποιες δεκαετίες ακόμα. Η παγκόσμια ανησυχία για τη συνεχιζόμενη διόγκωση του πληθυσμού παραμένει, δεν αποτελεί όμως πια το μοναδικό σημείο προβληματισμού.
Οι δημογραφικές ανησυχίες εντείνονται και διαφοροποιούνται έντονα από περιοχή σε περιοχή. Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη είναι σήμερα κάτω των 30 ετών. Πίσω από αυτό το νούμερο κρύβονται πολλοί διαφορετικοί κόσμοι. Ο μισός πληθυσμός της γηρασμένης Ευρώπης είναι πάνω από 43 ετών ενώ, ο μισός πληθυσμός της Αφρικής δεν έχει ακόμα ενηλικιωθεί!
Αν ο 20ος αιώνας –και ιδιαίτερα το δεύτερο μισό του χαρακτηρίστηκε από τις ραγδαίες εξελίξεις, ο 21ος αί. φαίνεται ήδη ότι είναι η εποχή των ανατροπών και των μετατοπίσεων: οικονομική κρίση, πανδημία, ενεργειακή κρίση, πόλεμος στην Ευρώπη, επιδείνωση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, ανατρεπτικά γεγονότα που συνέβησαν μέσα σε δύο μόλις δεκαετίες. Σε δημογραφικό επίπεδο οι μετατοπίσεις αυτές έχουν ήδη ξεκινήσει να συντελούνται και διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα:
- Το κέντρο του βάρους του παγκόσμιου πληθυσμού μετατοπίζεται νοτιοανατολικά. Σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις ο παγκόσμιος πληθυσμός θα συνεχίσει, αν και με χαμηλότερους ρυθμούς, να αυξάνεται. Η αύξηση όμως αυτή θα προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από την Αφρική, που είναι και η μόνη ήπειρος που θα αυξήσει -πιθανότατα να διπλασιάσει στο δεύτερο μισό του αιώνα- το ποσοστό της στο σύνολο του πληθυσμού.
- Το ποσοστό των ηλικιωμένων αυξάνει εις βάρος των παιδιών. Μέχρι το 2050 σε όλες τις περιοχές του πλανήτη -με μόνη εξαίρεση την Αφρική- το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών θα είναι υψηλότερο των παιδιών κάτω των 15 ετών.
- Ο πληθυσμός που ζει σε πόλεις υπερβαίνει ήδη από το 2008 τον αγροτικό πληθυσμό.
- Στο 70% των χωρών ο δείκτης γονιμότητας είναι ήδη κάτω του ορίου αναπλήρωσης (2,1 παιδιά ανά γυναίκα).
- Η Κίνα γερνά και το εργατικό δυναμικό της συρρικνώνεται υποσκάπτοντας την οικονομική της ανάπτυξη.
- Η Ινδία σύντομα θα γίνει η δημογραφική ηγέτιδα, παίρνοντας τη θέση της Κίνας.
- Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, η Νιγηρία θα γίνει η 3η σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο.
- Στις ΗΠΑ η φυλετική σύνθεση του πληθυσμού αλλάζει και ήδη στην επόμενη απογραφή αναμένεται οι λευκοί να μην αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού.
- Το μερίδιο της Ευρώπης στον παγκόσμιο πληθυσμό συρρικνώνεται, και μαζί περιορίζονται η οικονομική και πολιτική της ισχύ. Σχεδόν όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες καταγράφουν αρνητικό φυσικό ισοζύγιο, έλλειμμα δηλαδή των γεννήσεων έναντι των θανάτων. Όσες χώρες σημειώνουν αύξηση του πληθυσμού τους, αυτή αποδίδεται στη μετανάστευση είτε ως ροή είτε ως απόθεμα.
Μετατοπίσεις πρωτόγνωρες που προφανώς αρκούν για να προκαλέσουν γεωπολιτικές και οικονομικο-κοινωνικές ανακατατάξεις. Μετατοπίσεις οι οποίες σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή δημιουργούν ένα διαφορετικό κόσμο.
Τα πληθυσμιακά θέματα είναι σήμερα πιο έντονα και ίσως πιο κρίσιμα από ποτέ.
Happy #WorldPopulationDay
Πληθυσμιακό Ρολόι - ΕΛΛΑΔΑ
Εκτιμήσεις Population Division, UN, 2022
*Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθ. Οικονομικής Δημογραφίας, Τμήμα Γεωγραφίας – Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
