«Αν ο παράδεισος ήταν στη γη, θα ήταν εδώ», έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης για την Νάξο και συγκεκριμένα για τις Εγγαρές όπου βρίσκεται το σπίτι του. Σε αυτήν την κοιλάδα, τα δρομάκια είναι από χώμα ή τσιμέντο με το ύψος των καλαμιών να περιορίζουν την ορατότητα τριγύρω, ωστόσο θα νιώσετε την ηρεμία του τόπου, θα ακούσετε τα κελαϊδίσματα και το φύσημα του ανέμου που περνάει μέσα από τα φυλλώματα. Εκεί κάπου, ρωτώντας και τους ντόπιους, θα βρείτε το σπίτι του να αναπνέει τον αέρα της Νάξου, ενός τόπου που συχνά «ξεχνά» ότι είναι νησί.
Είτε κατευθυνθείτε για την κοιλάδα στις Εγγαρές, είτε στους Μέλανες με τον Κούρο, μόλις αφήσετε πίσω το σύμβολο του νησιού την Πορτάρα και την Χώρα, οι εικόνες ποικίλουν, αλλάζουν και σίγουρα δεν θυμίζουν πάντα Κυκλάδες. Σε κάποια σημεία μάλιστα θα ξεχάσετε ότι είστε σε νησί! Αυτό θα συμβεί όταν θα αφήσετε την ακτογραμμή και θα ανηφορίσετε για το Χαλκί με τα νεοκλασικά κτίρια. Θα συμβεί και όταν θα πάτε προς ένα από τα μεγαλύτερα χωριά, το Φιλότι, με τους 2.500 περίπου κατοίκους, που είναι κουρνιασμένο σε πλαγιά του ψηλότερου βουνού των Κυκλάδων, του Ζα (1.004μ.).
Εδώ μάλιστα ίσως και να χαμογελάσετε από ικανοποίηση καθώς στη ζέστη του καλοκαιριού θα βρείτε καταφύγιο στη σκιά του πλάτανου της πλατείας. Αλλά και στην Απείρανθο θα ξεχαστείτε κι ας είναι όλη από μάρμαρο, ενώ αν πάτε και στις κοντινές ρεματιές όπου βρίσκονται τα περίφημα ορυχεία σμύριδας, τότε… Επίσης και στο οροπέδιο της Τραγαίας με τις εκκλησιές του «μικρού Μυστρά» και το περίφημο ορεινό χωριό Χαλκί, αλλά και στον αρχαιολογικό χώρο του Ναού της Δήμητρας, θα ξεχαστείτε τελείως! Τελικά θα πρέπει να κατηφορίσετε για τις παραλίες, να ανεβείτε στο Κάστρο της Χώρας και να περπατήσετε στα σοκάκια για να θυμηθείτε ότι είστε σε νησί και μάλιστα των Κυκλάδων. Αλλά είπαμε, αυτή είναι η γοητεία της Νάξου.
Αξίζει να δείτε
Την Πορτάρα
Η Πορτάρα αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νησιού. Η μαρμάρινη πύλη είναι το μοναδικό ίχνος που απέμεινε από τον ναό του Απόλλωνα ο οποίος δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Αποτελείται από τρία κομμάτια μαρμάρου το μήκος των οποίων ξεπερνάει τα 6 μέτρα και το βάρος τούς 20 τόνους. Από το λόφο της Πορτάρας μπορείτε να δείτε ένα από τα ομορφότερα ηλιοβασιλέματα της Ελλάδας. Το νησάκι μέχρι το 1919 δεν συνδεόταν με την Νάξο, αλλά τότε φτιάχτηκε η στενή λουρίδα ξηράς που το συνέδεσε με το νησί.
Την Παλιά Χώρα και το Κάστρο
Ένα από τα ωραιότερα σημεία του νησιού είναι η Παλιά Χώρα. Βρίσκεται στις παρυφές του Ενετικού Κάστρου όπου στα στενά δρομάκια με τις καμάρες, οι εικόνες εναλλάσσονται συνεχώς καθώς ολόλευκα κυκλαδίτικα σπίτια και ενετικά αρχοντικά στολισμένα με γλυπτά και οικόσημα βρίσκονται στην ίδια γειτονιά. Τα βράδια αξίζει να περπατήσετε στην Παλιά Αγορά, όπου αρκετά παλαιές κατοικίες έχουν μετατραπεί σε καταστήματα.
Το Κάστρο έκτισε ο ενετός άρχοντας και Δούκας του Αρχιπελάγους Μάρκος Σανούδος το 1207. Θα χρειαστεί να περπατήσετε για να το ανακαλύψετε καθώς πολλά σκαλιά και μια μεγάλη ανηφόρα θα σας οδηγήσουν στην κορυφή του λόφου. Μπείτε στο κάστρο από την Τρανή πόρτα, στα βόρεια, ή το Παραπόρτι στα νότια. -5- Σε διάφορα σημεία θα δείτε τοιχοκολλημένους χάρτες, αλλά το πιθανότερο είναι πως στην επόμενη διασταύρωση θα έχετε ξεχάσει την πορεία ή τον στόχο σας, αφού μοιάζει με λαβύρινθο.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο
Δίπλα στην πλατεία της Καθολικής Εκκλησίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου φιλοξενείται στο χώρο της πρώην Εμπορικής Σχολής Ιησουϊτών. Κάτω από αυτή τη στέγη φοίτησε ο Καζαντζάκης. Φιλοξενεί εκθέματα από την προϊστορική περίοδο ως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια (4η χιλιετία π.Χ. – 6ος αιώνας μ.Χ.). Μεγάλη είναι η συλλογή από τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια, ενώ σε ειδική έκθεση θα γνωρίσετε την άλλη… Νάξο που βρίσκεται στο Τζιαρντίνι της Σικελίας, αποικία των αρχαίων Ναξίων.
Το Ενετικό Μουσείο
Μπαίνοντας στο Κάστρο από την Τρανή Πόρτα, στα δεξιά σας συναντάτε τον Πύργο Della Rocca Barozzi. Ο ιδιοκτήτης του Νίκος Καραβίας μετέτρεψε τον μεσαιωνικό πύργο του σε ένα μοναδικό μουσείο, όπου εκθέτει αρχοντικά έπιπλα και παλιά αντικείμενα.
Η Απείρανθος ή τ΄ Απεράθου
Εδώ θα βρείτε ούτε ένα ούτε δύο αλλά τέσσερα μουσεία: Αρχαιολογικό, Λαογραφικό, Γεωλογικό και Φυσικής Ιστορίας. Για να φτάσετε στην Απείρανθο από τη Χώρα θα πρέπει να πάρετε τα βουνά και μετά από διαδρομή 32 χιλιομέτρων με αρκετές στροφές να παρκάρετε έξω από το «μαρμάρινο χωριό», όπως το αναφέρουν τα βιβλία, καθώς τα καλντερίμια του είναι στρωμένα με μάρμαρο. Δείτε τον Πύργο του Ζευγώλη που μοιάζει να κρέμεται από ένα βράχο και περπατήστε μέχρι την κεντρική πλατεία όπου σχεδόν πάντα θα συναντήσετε τους γέροντες και τους κατοίκους του χωριού. Αν σταθείτε λίγο, πιθανόν να ακούσετε και κρητικές στιχομυθίες όπως «Ήντα κάμεις;», -«Πράμα», -«Γιάντα;» Λέγεται πως πολλές οικογένειες από τα Σφακιά της Κρήτης εγκαταστάθηκαν εδώ αμέσως μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη που πνίγηκε στο αίμα από τους Τούρκους το 1770. Έτσι εξηγείται η χρήση λέξεων που ανήκουν στην κρητική διάλεκτο και η αντίστοιχη προφορά.
Αρχαιολογικός Χώρος Γύρουλα Σαγκρίου
Οι πινακίδες τον αναφέρουν με αυτό τον τίτλο, αλλά είναι περισσότερο γνωστός για τον Αρχαίο Ναό της Δήμητρας, ο οποίος λέγεται πως κτίστηκε από τους κατασκευαστές της Ακρόπολης των Αθηνών. Η λατρεία της Δήμητρας αναπτύχθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα, ενώ το 530 π.Χ., εποχή της τυραννίας του Λύγδαμι, η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ακμή. Τότε κτίσθηκε και ο μαρμάρινος ναός ιωνικού ρυθμού.
Το μικρό Μυστρά
Στη Νάξο οι βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια φρουριακού χαρακτήρα φθάνουν τα 500. Ξεχωριστό σημείο είναι ο κάμπος του Σαγκρίου ο οποίος ονομάζεται και «μικρός Μυστράς». Η Παναγία η Πρωτόθρονος στο Χαλκί, η Παναγία η Δροσιανή, καθώς και η Μονή Φωτοδότη Χριστού στο Δανακό, κτίστηκαν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Μάλιστα οι δύο τελευταίες διεκδικούν, κατά τους ιστορικούς, τον τίτλο της παλαιότερης εκκλησίας των Βαλκανίων.
Τους Κούρους
Οι δύο από τους τρεις του νησιού έχουν εύκολη πρόσβαση. Ο ένας είναι του 7ου αι. με μήκος 6,40 μέτρα και βρίσκεται στην περιοχή Φλεριό κοντά στο χωριό Μέλανες και ονομάζεται «Έλληνας». Ο άλλος βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού κοντά στο χωριό Απόλλωνας, έχει μήκος 10,45 μέτρα και είναι μισοτελειωμένος. Εκτός από αυτούς τους δύο κούρους υπάρχει και άλλος ένας, λιγότερο γνωστός. Είναι ο «Κούρος των βουνών» και βρίσκεται λίγο έξω από την Άνω Ποταμιά. Το μήκος του του είναι 7,5 μέτρα περίπου, ενώ κομμάτια του βρίσκονται σκόρπια τριγύρω.
Τα βαγονέτα
Ο σταθμός του εναέριου σιδηρόδρομου που μετέφερε σμύριδα, βρίσκεται περίπου 2 χλμ. έξω από την Κόρωνο. Κατασκευάστηκε το 1925 με συνολικό μήκος 3 χλμ. αποτελώντας σημαντικό βιομηχανικό έργο της εποχής. Σήμερα τα βαγονέτα του εξακολουθούν να βρίσκονται στο στοιχείο τους, ψηλά στον αέρα, γεμάτα με τη σκουρόχρωμη πέτρα για να θυμίζουν πως σταμάτησαν να κινούνται πριν από χρόνια.
Επίσης ορυχεία σμύριδας υπάρχουν και στη Μουτσούνα, περίπου 6,7 χλμ. μετά την Απείρανθο.
Το Θεολογάκι
Από το εκκλησάκι το οποίο βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα από τη Χώρα, η θέα είναι μοναδική. Δεν θα αργήσετε να φτάσετε στο Θεολογάκι, ένα εκκλησάκι-σπήλαιο, το οποίο ξεπροβάλλει κυριολεκτικά μέσα από τα βράχια του βουνού. Λίγο πιο πάνω βρίσκεται το μοναστήρι που μοιάζει με φρούριο και κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα.
Παραλίες
Για να γνωρίσετε τις παραλίες του νησιού, δεν φτάνει ένα Σαββατοκύριακο. Θα χρειαστείτε χρόνο για να απολαύσετε τις παραλίες με τα πράσινα κρυστάλλινα νερά και την ανοιχτόχρωμη, συχνά, παχιά άμμο. Κάποιες από αυτές είναι:
Άγιος Γεώργιος. Χαρακτηρίζεται ως η παραλία της Χώρας. Είναι μεγάλη, αμμώδης, με ρηχά νερά και σε πολλά σημεία έχει ξαπλώστρες.
Άγιος Προκόπης. Είναι μεγάλος ανοιχτός όρμος με κρυστάλλινα διάφανα νερά και τουλάχιστον 2 χιλιόμετρα άμμου ο οποίος συχνά παίρνει διακρίσεις.
Αγία Άννα. Είναι η φυσική συνέχεια του Αγίου Προκόπη σε γεωμορφολογία και ομορφιά. Τα πεντακάθαρα νερά συνδυάζονται με χρυσή αμμουδιά, ενώ τα ταβερνάκια βρίσκονται δίπλα σας.
Πλάκα. Βρίσκεται αμέσως μετά την Αγία Άννα, είναι μεγαλύτερη και εξίσου όμορφη, με ορμίσκους και παχιά άμμο.
Καστράκι. Πίσω από το βράχο της Μικρής Βίγλας, δημιουργείται ένας μικρός όρμος με νερά που μοιάζουν με πισίνα. Στην παραλία υπάρχουν μόνο λίγες ξαπλώστρες οπότε ελάτε νωρίς.
Γλυφάδα. Ανήκει στη σειρά των παραλιών που ξεκινάνε από το Καστράκι και φτάνουν μέχρι τα όρια του Αλυκού με την άμμο και τα καθαρά νερά να επικρατούν κι εδώ.
Αλυκό. Στο ακραίο νοτιοδυτικό σημείο του νησιού (έχει πινακίδα στον ασφαλτόδρομο) θα βρείτε μια σειρά μικρών παραλιών που ακολουθούν τη γνωστή σας πια «συνταγή»: πράσινα κρυστάλλινα νερά και ανοιχτόχρωμη άμμος. Όλες έχουν ένα όνομα, Αλυκό και «κρύβονται» πίσω από κέδρους.
Πυργάκι. Αμμουδιά με καθαρά νερά και «θέα» στην Ηρακλειά.
Μικρή Βίγλα. Έχει άμμο, αλλά την πιάνει ο αέρας και την προτιμούν οι surfer και οι kite surfer.
Πάνερμος ή Πάνορμος. Είναι η πιο απομακρυσμένη παραλία του νησιού καθώς απέχει 54 χλμ. από τη Χώρα, και την λατρεύουν όσοι έχουν σκάφος. Είναι ένας μικρός προστατευμένος όρμος με καθαρά νερά.
Info
Η Νάξος έχει πολλούς πύργους θυμίζοντας το φεουδαρχικό καθεστώς του παρελθόντος. Αξιόλογοι είναι της Αγιάς, του Μπαζαίου, του Χειμάρρου, του Ζευγώλη και του Κόκκου.
Κείμενο-Φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
