Σε τέσσερις βασικούς πυλώνες εδράζεται η πρωτοβουλία GR-eco islands, με στόχο την επιτυχή μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα με παράλληλη τόνωση των τοπικών οικονομιών. Στο πλαίσιο αυτό, κινητοποιεί πόρους από όλα τα Ταμεία, Προγράμματα και γενικότερα πηγές χρηματοδότησης.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η ενεργειακή μετάβαση της χώρας, όπως αυτή αποτυπώνεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), αποτελεί για τα ελληνικά νησιά μια εξαιρετική ευκαιρία για να αναδείξουν το σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων που έχουν τεθεί για μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, αξιοποιώντας παράλληλα τις δυνατότητες που δίνονται για το σκοπό αυτό στο πλαίσιο της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης.
Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι η πρωτοβουλία επικεντρώνεται στην επιτυχή μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα με παράλληλη τόνωση των τοπικών οικονομιών μέσω δέσμης αλληλοσυμπληρούμενων δράσεων, υπό το πρίσμα της αειφόρου ανάπτυξης.
Υπό αυτό το πρίσμα, η αναπτυξιακή τους προοπτική επιχειρείται μέσω ολοκληρωμένων παρεμβάσεων να διασυνδεθεί άμεσα με την παραγωγή και αξιοποίηση της πράσινης ενέργειας, την αειφορική διαχείριση των περιβαλλοντικών πόρων, την κυκλική και γαλάζια οικονομία, τη διασυνδεσιμότητα των νησιών με βασική προτεραιότητα στις θαλάσσιες μεταφορές, την ψηφιακή μετάβαση, τη διαφοροποίηση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού κ.ο.κ.
Ως αποτέλεσμα της υιοθέτησης ενός βιώσιμου κυκλικού αναπτυξιακού υποδείγματος, αναμένεται - μεταξύ άλλων - η δημιουργία μιας νέας «εικόνας» των νησιών που αφενός θα διασφαλίσει ποιοτικές συνθήκες διαβίωσης για τους μόνιμους και εποχικούς κατοίκους καθώς και νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας και αφετέρου ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ολοένα αυξανόμενου ρεύματος των περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων τουριστών.
Συνεπώς, η πράσινη μετάβαση στην προκείμενη περίπτωση στοχεύει να αποτελέσει ανταγωνιστικό τουριστικό πλεονέκτημα και κατ’ επέκταση διέξοδο προς μία βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη ιδιαίτερα των μικρών νησιών που δεν έχουν πληθώρα υφιστάμενων αναπτυξιακών επιλογών, συμπληρώνουν κυβερνητικές πηγές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοβουλία GR-eco islands έρχεται να αξιοποιήσει την εμπειρία και τα πολύ χρήσιμα συμπεράσματα, από πιλοτικά έργα που υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται στον ενεργειακό κατά βάση τομέα σε μεμονωμένα νησιά, όπως αυτά στην Τήλο, στον Άη-Στράτη ή στην Αστυπάλαια. Γίνεται έτσι μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα κοινό πλαίσιο μέσα από το οποίο όλα τα ελληνικά νησιά, ξεκινώντας από τα πιο μικρά, θα μπορέσουν να είναι συμμέτοχοι στην πράσινη μετάβαση που συντελείται, αποτελώντας εν τέλει παραδείγματα προς μίμηση για άλλες ευρωπαϊκές περιοχές και χώρες.
Η πρωτοβουλία αφορά στο σύνολο των νησιών της χώρας, ενώ σε πρώτη φάση προτεραιότητα δίνεται στα μικρότερα, μη διασυνδεμένα και απομακρυσμένα νησιά.
Βασικοί πυλώνες της πρωτοβουλίας
Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι η πρωτοβουλία στοχεύει στην υλοποίηση παρεμβάσεων σε ευρύ φάσμα τομέων. Οι βασικοί τομείς παρέμβασης αφορούν στους 4 παρακάτω πυλώνες/άξονες:
- Στον τομέα της Ενέργειας, ο βασικός στόχος είναι η επίτευξη Ενεργειακής και Κλιματικής Ουδετερότητας. Αυτή θα επιτευχθεί με τη μέγιστη αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών, μέσω υβριδικών συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής, αποθήκευσης ενέργειας, παραγωγή υδρογόνου, την αύξηση της ενεργειακής εξοικονόμησης στον κτιριακό τομέα αλλά και σε όλους τους τομείς δραστηριότητας όπως είναι ο τουριστικός κ.α.
- Στον ίδιο άξονα, αποτελεί προτεραιότητα ο εξηλεκτρισμός στις Μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των οδικών και θαλάσσιων μεταφορών, κάτι που συνοδεύεται από την ανάγκη ανάπτυξης των απαραίτητων υποδομών εναλλακτικών καυσίμων.
- Στο τομέα της συνδεσιμότητας των νησιών, και σε άμεση σχέση με τα παραπάνω, είναι πολύ σημαντική η ανάπτυξη νέων και ο εκσυγχρονισμός υφιστάμενων λιμενικών και άλλων υποδομών, αλλά και ο εκσυγχρονισμός του στόλου του ακτοπλοϊκού δικτύου που εξυπηρετούν ενδονησιωτικά.
- Στον τομέα της κυκλικής οικονομίας εντάσσονται τα θέματα διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, και ο τομέας της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, όπου ζητούμενο είναι η διασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε επαρκές και καλής ποιότητας νερό, συμπεριλαμβανόμενης της ανάπτυξης φιλικών προς το περιβάλλον λύσεων αφαλάτωσης.
- Στον Τομέα του Τουρισμού οι παρεμβάσεις αναμένεται να έχουν συμπληρωματικό και αθροιστικό χαρακτήρα. Τόσο οι παρεμβάσεις για πράσινη ενέργεια και βελτίωση ενεργειακής απόδοσης, όσο και οι παρεμβάσεις στην βιώσιμη κινητικότητα, αναμένεται να μεταβάλλουν την εικόνα των νησιών, προσδίδοντάς του ένα «πράσινο» profile και ενισχύοντας έτσι την ελκυστικότητά τους προς αυτούς που θέλουν να τα επισκεφτούν.
Επιπλέον τομείς παρέμβασης αφορούν στα εξής:
- διατήρηση και αξιοποίηση της διακριτής περιφερειακής/τοπικής πολιτιστικής κουλτούρας
- προώθηση περιφερειακών/τοπικών προϊόντων διατροφής και ανάπτυξη/διαφοροποίηση της αγροτικής δραστηριότητας
- διαφύλαξη του ιδιαίτερου φυσικού κεφαλαίου της βιοποικιλότητας των νησιών μας.
- προώθηση εξαιρετικά γρήγορης ευρυζωνικής σύνδεσης μέσω της ενίσχυσης των ψηφιακών υποδομών καθώς και η ανάπτυξη δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών που θα αναβαθμίσουν τη ζωή των κατοίκων και θα διευκολύνουν την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.
Πόροι Υλοποίησης
Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η πρωτοβουλία GR - eco islands κινητοποιεί πόρους από όλα τα Ταμεία, Προγράμματα και γενικότερα πηγές χρηματοδότησης όπως ΕΣΠΑ 2021-2027 (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ+, Ταμείο Συνοχής, ΤΔΜ, ΕΤΘΑΥ), Πυλώνες 2 και 3 Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, ΕΓΤΑΑ (Ευρωπαϊκό γεωργικό ταμείο αγροτικής ανάπτυξης) ΤΑΑ/RRF.
Έχει ήδη προβλεφθεί στα σχέδια των Προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2021-2027 (συμπληρωματικά με τους πόρους του ΤΔΜ) ως αρχική συνεισφορά ποσό περίπου 100 εκατ. ευρώ συνολικά από το Τομεακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή», καθώς και από τα Περιφερειακά Προγράμματα Ιονίων Νήσων, Βορείου Αιγαίου και Νοτίου Αιγαίου.
Προβλέπεται επιπλέον η αξιοποίηση περίπου 200 εκατ. ευρώ από το υπό σύσταση Ταμείο Απανθρακοποίησης, διασφαλίζοντας τη χρηματοδοτική επάρκεια που θα είναι αναγκαία για την υλοποίηση παρεμβάσεων σε ευρεία ομάδα ελληνικών νησιών.
