Το οξύμωρο ρητό που αποτελεί ένα ιδιοφυές ψυχολογικό τρικ, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί από κάθε λογής παραβάτες ανά τους αιώνες, μου ήλθε στο μυαλό στο άκουσμα της προκλητικής ληστείας στην Τράπεζα Πειραιώς στο κέντρο της Αθήνας.
Για να είμαι πιο ακριβής, μου ήλθε στο μυαλό, η απαγωγή (και εν συνεχεία, εκτέλεση) του Ιταλού πρωθυπουργού Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες το 1978. Επί 54 ημέρες όλος ο ιταλικός κρατικός μηχανισμός τον αναζητούσε στα πιο απίθανα μέρη, χωρίς επιτυχία. Όπως αποδείχθηκε, οι απαγωγείς του τον κρατούσαν σε ένα μικρό διαμέρισμα στο κέντρο της Ρώμης.
Κυριολεκτικά κάτω από τα μάτια των αρχών!
Η λογική πίσω από μια τέτοια ενέργεια είναι ιδιαίτερη και άπτεται της ανθρώπινης ψυχολογίας. Όλοι έχουμε εκπαιδευτεί κοινωνικά να πιστεύουμε ότι οι παράνομοι κρύβονται σε σπηλιές και λαγούμια. Ο όρος «υπόκοσμος» άλλωστε παραπέμπει σε κάτι... που κρύβεται όχι μόνο στο κοινωνικό αλλά και στο γεωγραφικό περιθώριο.
Όταν ακούμε παράνομους και απαγωγείς, ο νους μας τρέχει στη σπηλιά του…Νταβέλη. Ακόμα θυμάμαι την πρώτη φορά, που είπα στους φοιτητές μου ότι το έγκλημα είναι δίπλα μας. Στη διπλανή γειτονιά ίσως και στο διπλανό διαμέρισμα. Πόση έκπληξη στα μάτια τους, πόση απορία. (Εξ ου και «πέφτουμε από τα σύννεφα» όταν ανακαλύπτουμε ότι ένας κακοποιός έμενε στην πολυκατοικία μας…).
Είναι λοιπόν ιδιαιτέρως ευφυές να κρύβεις ή να διεξάγεις μια εγκληματική ενέργεια εκεί που κανείς δεν το περιμένει. Μέσα στο κέντρο της πόλης! Αυτή την έννοια είχε η πρόσφατη ληστεία στο κέντρο της πόλης. Στο καλύτερα φυλασσόμενο μέρος!
Ο μέσος πολίτης (δυστυχώς και ο μέσος αστυνομικός…) έχει συγκεκριμένες ιδέες, σκέψεις και προσδοκίες για το πώς θα εξελιχθεί η μέρα του. Expect the unexpected, δηλαδή «να περιμένετε το απρόσμενο» λένε στους Αμερικανούς αστυνομικούς στην εκπαίδευση τους, αλλά δυστυχώς η ελληνική νοοτροπία αυτή τη νουθεσία δεν την ενσωματώνει…
Έτσι λοιπόν λαός και αστυνομία αδυνατούμε να ερμηνεύσουμε τα σημάδια που υπάρχουν στο διάβα μας ακόμα και αν είναι εξόφθαλμα και προφανή. Οι επιστήμονες λένε, ότι δεν βλέπουμε, αλλά ουσιαστικά ταυτίζουμε ότι υπάρχει στο οπτικό μας πεδίο με κάτι που έχουμε ξαναδεί και είναι «αποθηκευμένο» στη μνήμη μας.
Οι περισσότεροι δεν έχουμε ξαναδεί Καλάσνικοφ και, όσοι έχουμε δει, (ακόμα και οι αστυνομικοί…) δεν περιμένουμε να τα δούμε στη Μητροπόλεως και την Ακαδημίας… επί της ουσίας λοιπόν «δεν τα βλέπουμε» μέχρι να είναι πολύ αργά.
Το στοιχείο λοιπόν του απολύτου αιφνιδιασμού, όχι μόνο σωματικού αλλά και ψυχολογικού, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε εγκληματική ενέργεια, η οποία επιτυγχάνεται με τρόπο απόλυτο και εμφατικό.
Ποια άλλη προϋπόθεση πρέπει να υπάρχει; Αυτή της άμεσης και εύκολης διαφυγής. Κάποιοι λένε, ότι η ενέργεια ήταν παράτολμη διότι μέσα στο κέντρο είναι δύσκολο να διαφύγεις. Διαφωνώ.
Ίσως ισχύει αυτό σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά το κέντρο της Αθήνας έχει πολλές ιδιαιτερότητες που διευκολύνουν την τέλεση εγκληματικών πράξεων και την εύκολη διαφυγή των κακοποιών. Είναι άναρχα δομημένο, με πυκνή κίνηση πεζών και οχημάτων, στοιχεία που αποτελούν συγκριτικό πλεονέκτημα για τους κακοποιούς. Παρουσιάζει εν γένει στοιχεία κοινωνικής και χωροταξικής απορρύθμισης που ευνοούν την παραβατικότητα.
Επίσης, η αστυνόμευση είναι στατική (σταθερές φρουρές σε κτήρια) και με πολύ μεγάλη ευκολία έμπειροι κακοποιοί μπορούν να τις αποφύγουν. Η τέλεια καταιγίδα λοιπόν.
Αιφνιδιασμός και διαφυγή, μαζί με λίγα συνθήματα εναντίον του κράτους και της κυβέρνησης, δημιουργούν ένα θελκτικό κινηματογραφικό σκηνικό προς τέρψη και του κοινού και της δημοσιογραφίας. Επί της ουσίας φυσικά, οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες των κακοποιών φτύνουν την οργανωμένη πολιτεία κατάμουτρα. Φτύνουν όλους εμάς κατάμουτρα.
Γι' αυτό και πέρα από όλες τις άλλες παραμέτρους για την ταυτότητα και την ιδεολογία των ληστών και την πιθανή σύνδεση τους με την τρομοκρατία, η σύλληψη τους είναι ζήτημα τιμής για το κράτος.
Η ελληνική αστυνομία και η πολιτική και η φυσική ηγεσία της έχουν δείξει ότι ξεπέρασαν στερεότυπα και αναστολές του παρελθόντος και δεν διστάζουν να κάνουν τομές. Ιδού λοιπόν λαμπρό πεδίο δόξας και τιμής!
Η απαξία για τη συντεταμένη πολιτεία πρέπει να πατάσσεται ανηλεώς αν θέλεις να λέγεσαι πολιτισμένο κράτος, δυτικού τύπου του 21ου αιώνα. Ποτέ δεν επιτρέπεις στο περιθώριο να γίνει προσκήνιο. Ποτέ δεν επιτρέπεις στον υπόκοσμο να αναβαθμίζεται σε «κόσμο». Αλλιώς η μοίρα σου ως κράτος είναι προδιαγεγραμμένη …
* Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της Αστυνόμευσης
