Η είδηση έφτασε ως εμάς λιτή, ακατέργαστη, με τα εντελώς βασικά, αλλά έπεσε σαν κεραυνός για όλους όσους αγαπούν το βιβλίο. Και σε μένα ειδικά. Υπήρξε ο πρώτος των μεγάλων εκδοτών. Ξεκίνησε εκ του μηδενός. Το παγκόσμιο και το ελληνικό θέατρο του χρωστά. Οι ποιητές του χρωστούν. Αλλά κι εγώ, το τρίτο μου βιβλίο.
Η είδηση πρώτα:
Πέθανε χθες ο Ευάγγγελος Κ. Λάζος, εκδότης της Δωδώνης. Η κηδεία του θα γίνει αύριο, Δευτέρα 6/4, στις 12.00 στη Στρατίνιστα Πωγωνίου σε στενό οικογενειακό κύκλο.
Ο Ευάγγελος Λάζος γεννήθηκε στη Στρατίνιστα Πωγωνίου το 1939. Το 1949, ήρθε στην Αθήνα, όπου ζούσαν ήδη τα αδέρφια του και ο πατέρας του. Το 1950, έφτασε στην Αθήνα και η μητέρα του ενώ ο ίδιος, σε ηλικία 10 ετών, βρήκε δουλειά σε βιβλιοπωλείο. Αργότερα άρχισε να εργάζεται στο βιβλιοπωλείο Εστία που πέρασε την εφηβεία του μαθαίνοντας τη δουλειά του βιβλιοπώλη.
Ο Εκδοτικός Οίκος ΔΩΔΩΝΗ ιδρύθηκε το 1962 −παράλληλα με το ομώνυμο βιβλιοπωλείο− στην οδό Ιπποκράτους 17. Το 1970 μεταφέρθηκε στην Ασκληπιού 3, χώρος που συνδέθηκε με την εκδοτική και εμπορική δραστηριότητά του για τα επόμενα χρόνια. Με τη σύζυγό του, Μαρία Πορτολομαίου-Λάζου, επικεντρώθηκαν στην εκδοτική παραγωγή θεατρικών έργων και αργότερα φιλοσοφικών και ιστορικών βιβλίων, συμβάλλοντας με τον δικό τρόπο τους στην πολιτιστική-πνευματική δραστηριότητα της εποχής.
Η αγάπη για το χωριό του και την Ήπειρο καθόρισε τις αποφάσεις του· το 1981 ίδρυσε το ομώνυμο βιβλιοπωλείο στα Ιωάννινα· ταυτόχρονα, και ως Πρόεδρος της Αδελφότητας Στρατίνιστας Πωγωνίου, συνέβαλε στην καλλιέργεια πολιτιστικής ζωής στο χωρίο του.
Και για την ιστορία της Δωδώνης που είναι η ιστορία του Ευάγγελου Κ. Λάζου ειδικά, θα πρέπει να αναφέρουμε:
Ο Εκδοτικός Οίκος ΔΩΔΩΝΗ ιδρύθηκε το 1962 - παράλληλα με το ομώνυμο βιβλιοπωλείο -στην οδό Ιπποκράτους 17, στην Αθήνα, από τον Ευάγγελο Κ. Λάζο. Eκδόθηκαν, αρχικά, μεταξύ των άλλων: Ποιήματα και μεταφράσεις του Γιοσέφ Ελιγιά, Μπαγκαβάτ Γκιτά (Το θείο τραγούδι), Το παραμύθι του Θεόφιλου του Νέστορα Μάτσα, Ο ξένος του Αλμπέρ Καμύ, Αλήθεια και Αποκάλυψη του Μπερντιάεφ, Εισαγωγή στη φιλοσοφία του Καρλ Γιάσπερς, κ.ά.
Το 1969, ξεκινά η σειρά Παγκόσμιο Θέατρο, με το έργο του Καμύ Καλιγούλας, σε μετάφραση της Μαρίας Πορτολομαίου – μετέπειτα συζύγου του εκδότη και επιμελήτριας των θεατρικών σειρών – με εισαγωγή του Άρη Δικταίου.
Μια ομάδα από ανθρώπους των γραμμάτων και του θεάτρου ( Παύλος Μάτεσις, Φώντας Κονδύλης, Κωστούλα Μητροπούλου, Ιουλία Ιατρίδη, Αλίκη Αλεξανδράκη κ.ά.), αγκαλιάζουν το εγχείρημα και συμμετέχουν, με τις μεταφράσεις τους, θεωρώντας ότι αυτή η προσπάθεια είναι ένας έμμεσος τρόπος διαμαρτυρίας εναντίον της Χούντας του ΄67 και συγχρόνως μία ανάγκη να καλυφθεί το κενό, εξαιτίας της λογοκρισίας, με κείμενα προοδευτικά. Εκδίδονται: Πίντερ, Μπέκετ, Λόρκα, Ιονέσκο, Αραμπάλ, Μπρεχτ κ.ά..
Το 1970, η ΔΩΔΩΝΗ μετέφερε την έδρα της, στην οδό Ασκληπιού 3, σε τριώροφο χώρο, ο οποίος λειτούργησε ως χώρος προβληματισμού και αναζητήσεων τόσο για διανοούμενους και επιστήμονες όσο και για καλλιτέχνες (ανθρώπους του θεάτρου, κυρίως) των οποίων πρωτότυπα έργα ή μεταφράσεις, εξέδιδε η ΔΩΔΩΝΗ: Πέλος Κατσέλης, Μάριος Πλωρίτης, Γ. Σεβαστίκογλου, Αλ. Σολομός, Δέσπω Διαμαντίδου, Λυκούργος Καλλέργης, Στρατής Καρράς, Βασίλης Βασιλικός, κ.ά..
Η κατ’ επιλογή σιωπή των δημιουργών, σιγά σιγά , με την υποτιθέμενη κατάργηση της λογοκρισίας, χαλαρώνει. Οι δημιουργοί προσπαθούν να βρουν διεξόδους διεκδίκησης της ελευθερίας του λόγου. Έτσι, εκδίδεται ένας μεγάλος αριθμός βιβλίων ο οποίος, στη συνέχεια, μετά τη μεταπολίτευση (1974), ολοένα και αυξάνεται.
Συγγραφείς:
Στη Φιλοσοφία: Ευάγ. Παπανούτσος, Εμ. Καντ, Ορτέγκα υ Γκασέτ, Μπενεντέτο Κρότσε, Φρ. Νίτσε, Χρ. Μαλεβίτσης, Γιάννης Τζαβάρας, Δημ. Λαμπρέλλης, Ευτ. Μπιτσάκης, Δημ. Βελισσαρόπουλος, Μ. Χάιντεγγερ, Γκ. Χέγγελ, κ.ά..
Στο Θέατρο: Ζαν Ζενέ, Ζαν Κοκτώ, Ναζίμ Χικμέτ, Μαξ Φρις, Τομ Στόπαρντ, Πέτερ Βάις, Σλαβομίρ Μρόζεκ, Βάτσλαβ Χάβελ, Ευγένιος Ο’ Νηλ , Λουίτζι Πιραντέλλο,Τενεσή Ουίλλιαμς κ.ά. και βεβαίως οι κλασικοί: Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Τσέχωφ, Σίλλερ, Γκολντόνι, Μολιέρος, Γουέμπστερ, Γριμπογέντοφ, κ.ά.
Στο Πολιτικό βιβλίο: Κομνηνός Πυρομάγλου , Φίλιππος Δραγούμης, Λεόν Τρόσκι, κ.ά
Στη Νεοελληνική γραμματεία: Αντρέας Καραντώνης, Λίνος Πολίτης, Γιώργος Βελουδής κ.ά..
Στο ξένο δοκίμιο: Αντρέ Μπρετόν, σχολιασμένος, από τον Ηλία Κυζηράκο, Έζρα Πάουντ, μελέτες του Στέφανου Ροζάνη, κ.ά.
Στην Ιστορία: ο Διον. Ζακυθηνός ,ο Σπ. Αραβαντινός, κ.ά.. Η εκδοτική παραγωγή προχωρά πλέον, χωρίς εμπόδια.
Το 1990, ο Μάρκος Ε. Λάζος -ο νυν ιδιοκτήτης των εκδόσεων ΔΩΔΩΝΗ – βαφτίζεται , θα λέγαμε, στον χώρο και γνωρίζει, εκ των έσω, την εκδοτική διαδικασία. Αυτόν τον χώρο συνεχίζει να υπηρετεί -στην τωρινή, καθ’ όλα δύσκολη, εποχή για το βιβλίο, κατά την οποία χρειάζεται , εκτός από γνώση και πάθος, ιδιαίτερη δύναμη - προσθέτοντας το δικό του στίγμα και μπολιάζοντας, με σύνεση, το παλιό με το καινούργιο. Τομείς στους οποίους εξειδικεύεται η ΔΩΔΩΝΗ είναι: Θέατρο, Φιλοσοφία, Ιστορία, Πολιτική, Λαογραφία, Λογοτεχνία, χωρίς όμως να αποκλείει και οποιονδήποτε άλλο τομέα.
Για την ιστορία και για το μέγεθος του ανδρός, λοιπόν: αυτός ΕΙΝΑΙ ο Ευάγγελος Κ. Λάζος και αυτή έχει υπάρξει (και είναι) η Δωδώνη του. Θα τον θυμόμαστε πάντα.
Στη φωτογραφία ο εκλιπών είναι ο πρώτος αριστερά
