Αγνοούμε τις πιο βασικές αρχές αυτοπροστασίας, όπως τι πρέπει να έχουμε πάντα έτοιμο ώστε να απομακρυνθούμε γρήγορα από τον τόπο της φωτιάς, τι πρέπει να κάνουμε όταν αυτή πλησιάζει τη κατοικία μας, τι σημαίνει "σπίτι ανθεκτικό στη φωτιά", τονίζει στο liberal.gr ο περιβαλλοντολόγος και ειδικός στις δασικές πυρκαγιές, Μιλτιάδης Αθανασίου, μιλώντας για παντελή απουσία κουλτούρας σε επίπεδο πρόληψης.
Το μήνυμά του είναι ότι η ενημέρωση πριν την αντυπυρική περίοδο, πρέπει να αποτελέσει συστατικό στοιχείο του νέου μοντέλου πολιτικής προστασίας που σχεδιάζει η κυβέρνηση, με μεικτά κλιμάκια αποτελούμενα από στελέχη του Δήμου, της Πυροσβεστικής, εθελοντές και επιστήμονες, τα οποία θα παρέχουν συστηματικά χρήσιμες πληροφορίες στους δημότες κάθε "επικίνδυνης" περιοχής για το τι να κάνουν και τι να αποφύγουν σε περίπτωση πυρκαγιάς.
"Η έγκαιρη ειδοποίηση έχει αξία, μόνο όταν την παραλαμβάνει ένας ενημερωμένος εκ των προτέρων πολίτης", όπως λέει χαρακτηριστικά.
Επικαλείται επίσης την επιστημονική εμπειρία τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, σύμφωνα με την οποία χωριά που είναι κτισμένα σωστά με ανθεκτικά υλικά παρέχουν καλύτερη προστασία στον πληθυσμό τους αν παραμείνει εκεί, παρά αν απομακρυνθεί άτακτα, και χωρίς σχέδιο από αυτά, πολλώ δε μάλλον όταν οι κάτοικοι είναι και στοιχειωδώς προετοιμασμένοι.
Τέλος, βλέπει μεγάλο πεδίο για βελτίωση της εκπαίδευσης του Πυροσβεστικού Σώματος, όπως σε συστήματα πρόβλεψης που υπάρχουν σήμερα σε διεθνές επίπεδο, ποια ταιριάζουν στην περίπτωση της Μεσογείου και ποια όχι, και πάνω σε μοντέλα εξάπλωσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προσομοιώσεις υποθετικών σεναρίων εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Έχετε ασχοληθεί αρκετά με την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, που βρισκόμαστε ως χώρα στο θέμα αυτό;
Ένας από τους βασικούς στόχους της πρόληψης είναι η μείωση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών. Και εργαλείο για το πετύχουμε αυτό είναι η ανάλυση των στοιχείων για τα αίτια έναρξης σε τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να συμβάλλουν στην άσκηση μιας πιο αποτελεσματικής πολιτικής.
- Έως σήμερα υπάρχει μια βάση δεδομένων ανά νομό για τα αίτια έναρξης των δασικών πυρκαγιών σε βάθος χρόνου;
Έτσι, όπως το εννοείτε, όχι. Καλή δουλειά κατά τόπους γίνεται, υπάρχουν αξιόλογα στοιχεία, τα οποία συγκεντρώνονται και καταχωρούνται από την Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού του Πυροσβεστικού Σώματος, ωστόσο χρειάζεται να δουλέψουμε πολύ περισσότερο.
Δεν είμαστε ακόμη στην κατάσταση που να μπορούμε να αναλύσουμε την κατάσταση σε όλες τις περιοχές πανελλαδικά, ώστε να ξέρουμε κάθε φορά που στοχεύουμε, και για ποιο λόγο. Διαφορετικά χρειάζεται να σχεδιάσουμε σε μια περιοχή όπου το πρόβλημα είναι κυρίως ο εμπρησμός από πρόθεση, και διαφορετικά εκεί που το πρόβλημα είναι ο εμπρησμός από αμέλεια που είναι και το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος σε εθνικό επίπεδο.
Δεύτερος άξονας της πρόληψης είναι ο γρήγορος εντοπισμός και η αποστολή δυνάμεων για να μην μεγαλώσει η πυρκαγιά και τρίτος άξονας είναι όλες εκείνες οι ενέργειες, που μπορούμε να έχουμε κάνει από πριν, ώστε αν μια πυρκαγιά ξεφύγει, να μην μπορεί να αποκτήσει μεγάλη ένταση και άρα να μην μπορεί να κάψει μεγάλη έκταση.
Ένα από τα πράγματα που λείπει από το κεφάλαιο πρόληψη, είναι η έγκαιρη και συστηματική ενημέρωση των συνανθρώπων μας, έτσι ώστε στη δύσκολη ώρα να γνωρίζουν ποιες είναι οι σωστές αποφάσεις. Το σημαντικό για μια χώρα σαν την Ελλάδα με συχνά φαινόμενα δασικών πυρκαγιών, είναι να έχει σωστά ενημερωμένους και εκπαιδευμένους πολίτες για το πως να αντιδράσουν όταν θα έρθει εκείνη η στιγμή. Συστηματική ενημέρωση σήμερα δεν παρέχεται. Η πολιτεία και η επιστημονική κοινότητα χρειάζεται να συνεργαστούν, να καταρτίσουν προγράμματα, να περάσουν σε ένα άλλο στάδιο, και φυσικά να αρχίσουν να γίνονται μαθήματα στα σχολεία για το θέμα της πολιτικής προστασίας.
Επίσης στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης που έχει ανοίξει για τις πυρκαγιές πρέπει να κατανοήσουμε κάθε φορά τι πρέπει να φοβόμαστε και τι όχι σε περίπτωση πυρκαγιάς, και να αποφύγουμε να παγιωθούν αντιλήψεις και αυτοματισμοί στην κοινωνία που μπορεί να μας οδηγήσουν σε αδιέξοδα.
- Τι εννοείτε;
Μια παγιωμένη αντίληψη στην κοινωνία είναι ότι μόλις ξεσπάσει μια πυρκαγιά σε κάποια περιοχή, πρέπει να απομακρυνθούμε από αυτήν όσο πιο γρήγορα γίνεται και με κάθε μέσο.
Είναι λάθος αυτό. Η ίδια η επιστημονική ανάλυση του φαινομένου αλλά και η εμπειρία από την καταστολή των δασικών πυρκαγιών, έχει δείξει ότι σ' ένα χωριό με σπίτια κτισμένα από ανθεκτικά υλικά– και όχι λυόμενα - οι πολίτες μπορούν να βρουν πολλούς κατάλληλους χώρους στο κέντρο του για να προστατευτούν. Όταν, επιπλέον είναι και στοιχειωδώς ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι για τις δασικές πυρκαγιές, τότε η διακινδύνευσή τους σχεδόν μηδενίζεται.
Στον αντίποδα, η ανάλυση από καταστροφικές δασικές πυρκαγιές τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες χώρες με πρόβλημα πυρκαγιών, όπως η Πορτογαλία, έχει δείξει ότι τα θύματα είχαν απομακρυνθεί από σπίτια, τα οποία τελικά παρέμειναν άθικτα ή δεν υπέστησαν σημαντικές ζημιές.
Επίσης βοηθά πάρα πολύ τον πυροσβέστη η περιοχή όπου επιχειρεί να είναι καθαρισμένη από καύσιμη ύλη, πχ. να μην υπάρχουν υπαίθριες χωματερές με απορρίμματα, και αυτό είναι έργο των τοπικών κοινοτήτων να το κάνουν.
Δυστυχώς οι περισσότεροι συμπολίτες μας αγνοούν το τι πρέπει να αποφύγουν αλλά και το τι χρειάζεται να κάνουν σε περίπτωση που μια δασική πυρκαγιά, πλησιάζει το σπίτι τους.
Δεν γνωρίζουν, για παράδειγμα, τι σημαίνει “σπίτι ανθεκτικό στη φωτιά” και το ότι ένα τέτοιο σπίτι διασφαλίζει την επιβίωσή τους κατά το πέρασμα μιας δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έντασης, στην περίπτωση που δεν έχουν καταφέρει να απομακρυνθούν εγκαίρως και με ασφάλεια από αυτό
- Τι χρειάζεται επομένως για να καλυφθεί αυτό το κενό ενημέρωσης;
Να γίνει η ενημέρωση πιο συστηματική πριν την αντιπυρική περίοδο, να ενταχθεί με θεσμικό τρόπο στο νέο μοντέλο πολιτικής προστασίας που βρίσκεται υπό σχεδιασμό. Δηλαδή μεικτά κλιμάκια αποτελούμενα από ανθρώπους του Δήμου, στελέχη της δασικής υπηρεσίας, του Πυροσβεστικού Σώματος, έναν επιστήμονα και έναν εθελοντή, να ενημερώνουν συστηματικά τους δημότες κάθε "επικίνδυνης" περιοχής.
Τέτοιες παρουσιάσεις γίνονται τα τελευταία χρόνια ανά την Ελλάδα, όπου οι κάτοικοι ενημερώνονται κυρίως από εθελοντές σε συνεργασία και με ανθρώπους της Πυροσβεστικής για το τι είναι επικίνδυνο να κάνουν και τι πρέπει σίγουρα να αποφύγουν σε περίπτωση πυρκαγιάς, αλλά είναι αποσπασματικές. Προφανώς τόσα χρόνια, το ζήτημα της ενημέρωσης του κοινού δεν είχε αντιμετωπισθεί από το κράτος ως μείζονα προτεραιότητα.
- Αυτό ισχύει και με την έγκαιρη ειδοποίηση μέσω του αριθμού εκτάκτου ανάγκης 112. Δηλαδή τι νόημα έχει να στέλνει το 112 μηνύματα στα κινητά των πολιτών, όταν αυτοί δεν είναι σε θέση να τα αξιολογήσουν ; Κι αυτό, επειδή αγνοούν βασικούς κανόνες συμπεριφοράς σε περίπτωση πυρκαγιάς…
Σωστή παρατήρηση. Αυτό ακριβώς θέλω να αναδείξω. Η έγκαιρη ειδοποίηση έχει αξία, μόνο όταν την παραλαμβάνει ένας ενημερωμένος εκ των προτέρων πολίτης. Όταν ο παραλήπτης λάβει μήνυμα για οργανωμένη απομάκρυνση από την περιοχή του, ωστόσο δεν έχει την παραμικρή ιδέα για το τι πρέπει να κάνει, το όφελος από την έγκαιρη ειδοποίηση θα είναι μικρό.
Οι συμπολίτες μας αγνοούν βασικά ζητήματα αυτοπροστασίας αλλά και σχετικά με την προετοιμασία του σπιτιού τους και τη συμπεριφορά τους κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου. Χρειάζεται συστηματική δουλειά από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, κάνοντας χρήση και της εμπειρίας άλλων χωρών, και με καμπάνιες μέσω των ΜΜΕ με οδηγίες για το τι πρέπει να έχει πάντα έτοιμο ο κάθε πολίτης, ώστε να φύγει γρήγορα και χωρίς καθυστέρηση από τον τόπο της πυρκαγιάς, τι απαγορεύεται και τι όχι για την προστασία του δάσους, κ.ό.κ.
Είναι αναγκαίο να αλλάξει η κουλτούρα μας στο θέμα των δασικών πυρκαγιών. Η κοινωνία δεν έχει εμπεδώσει την κουλτούρα της πρόληψης και πρέπει επίσης να προσέξουμε και να μην καθιερώσουμε την οργανωμένη απομάκρυνση ως τη βασική μας επιλογή γιατί αν το κάνουμε αυτό θα βρεθούμε πολύ σύντομα μπροστά σε μεγάλο αδιέξοδο.
- Ας σταθούμε και στο θέμα της εκπαίδευσης των στελεχών του Πυροσβεστικού Σώματος. Χρειάζεται αναβάθμιση, μήπως είναι ξεπερασμένη από τις εξελίξεις; Τι λέει η εμπειρία σας και η συνεργασία σας τόσα χρόνια με την Πυροσβεστική;
Η απάντηση είναι σαφής. Υπάρχει πολύς χώρος για βελτίωση στην κατάρτιση που παρέχει η Πυροσβεστική Ακαδημία, τόσο ως προς τις δασικές πυρκαγιές, όσο και σε άλλα αντικείμενα. Τα στελέχη του Σώματος θα απελευθερώσουν δυνάμεις αν βοηθηθούν κατάλληλα, αν για παράδειγμα δοθεί έμφαση στα συστήματα πρόβλεψης που υπάρχουν σήμερα σε διεθνές επίπεδο, ποια ταιριάζουν στην περίπτωση της Μεσογείου και ποια όχι, τι ισχύει με τα μοντέλα εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προσομοιώσεις υποθετικών σεναρίων εκδήλωσης πυρκαγιών με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία των αρμόδιων αρχών, κ.ό.κ. Σήμερα τέτοια μαθήματα διδάσκονται αποσπασματικά, προσπάθειες γίνονται, αλλά δεν έχουν το συντονισμό που θα έπρεπε.
