Εξηνταπέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την τελευταία πράξη της πιο μαζικής επιχείρησης εξάλειψης του ελληνικού στοιχείου της Κωσταντινούπολης.
Τα Σεπτεμβριανά του 1955 ήταν το αποκορύφωμα της συστηματικής επιχείρησης του τουρκικού κράτους και παρακράτους να ξεμπερδέψουν μια και καλή από τον ακμάζοντα ελληνισμό της Τουρκίας. Στο στόχαστρο βρέθηκε το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας στην Κωνσταντινούπολη, στην Ίμβρο και την Τένεδο.
Όσοι επιβίωσαν του πογκρόμ που έλαβε χώρα στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955, δεν άντεξαν στην τελευταία επιχείρηση του τουρκικού εθνικισμού για εξαφάνιση της υπερχιλιόχρονης ελληνικής παρουσίας στην Κωνσταντινούπολη, δηλαδή τις απελάσεις του 1964.
Το χρονικό
Η αφορμή για το πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης δόθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης, όπου στεγάζονταν και στεγάζεται μέχρι σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, ενώ ως δράστης συνελλήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή. Αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, με πρωτοσέλιδους τίτλους, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ». Η συνειδητή παραποίηση του συμβάντος πυροδότησε «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Στην Κωνσταντινούπολη, στις 6 Σεπτεμβρίου, τάγματα εφόδου των 40-50 ατόμων συστάθηκαν από την οργάνωση «Η Κύπρος είναι τουρκική», ώστε να δράσουν αμέσως μετά την έκρηξη της βόμβας - ως φυσική αντίδραση αγανάκτησης. Γύρω στις 6.30 μ.μ. οι συγκεντρωμένοι ήταν χιλιάδες. Φορτηγό τους εξόπλιζε με λοστούς και ρόπαλα για να σπάνε τις περιουσίες των Ελλήνων που είχαν προσημαδέψει σαν τραπουλόχαρτα. «Σπάστε, γκρεμίστε...», τα συνθήματα που ακούγονταν.
Ορισμένοι Τούρκοι, γνωρίζοντας τι θα συμβεί, προειδοποίησαν Ελληνες να κλειστούν στο σπίτι, να ανάψουν τα φώτα και να κρεμάσουν απ’ έξω την τουρκική σημαία για να γλιτώσουν. Αλλοι Ρωμιοί είδαν με τρόμο «φίλους» Τούρκους το απόγευμα να καταστρέφουν τις περιουσίες τους και την επομένη να ρωτούν με υποκριτικό ενδιαφέρον για τις ζημιές.
Οι χωροφύλακες, όταν δεν έμεναν άπραγοι, βοηθούσαν τον όχλο να κάψει καλύτερα, να καταστρέψει περισσότερο. Τις καταστροφές, από τις 7 μ.μ. και μετά διαδέχθηκε το πλιάτσικο. Αλλά και οι ξυλοδαρμοί, οι εκατοντάδες βιασμοί και οι δολοφονίες. Η οργή του όχλου ξέσπασε μέχρι και στους τάφους των Ελλήνων, στο νεκροταφείο του Σισλί, όπου οστά και πτώματα ξεθάφτηκαν και βρέθηκαν με μαχαίρια καρφωμένα στο κρανίο και την καρδιά. Οι ορθόδοξοι ναοί χτυπήθηκαν ολοκληρωτικά, το ίδιο και οι πατριαρχικοί τάφοι στη Μονή Βαλουκλή.
Ο απολογισμός της αγριότητας του πογκρόμ ήταν συντριπτικός: 1.004 κατοικίες και 4.348 καταστήματα λεηλατημένα, 2.500 σπίτια με ζημιές, 110 εστιατόρια, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 21 εργοστάσια, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, όλα διαλυμένα, 3 ελληνικές εφημερίδες κατεστραμμένες με τα πιεστήριά τους στον Βόσπορο, 73 εκκλησίες βεβηλωμένες, το ίδιο και δύο νεκροταφεία. Καταγεγραμμένοι 37 νεκροί.
Τα ιερά και τα όσια
Βάσει του σχεδίου, δεν είχε μείνει τίποτα όρθιο από τα ιερά και τα όσια των Ελλήνων. Η επόμενη μέρα βρήκε τους δρόμους της Πόλης με λόφους αχρηστευμένων εμπορευμάτων, σπασμένες βιτρίνες, διαλυμένους ανθρώπους, που κατά χιλιάδες αποχώρησαν από την Πόλη φοβούμενοι το επόμενο κύμα βίας εναντίον τους. Η κυβέρνηση κήρυξε στρατιωτικό νόμο, ρίχνοντας την ευθύνη στους κομμουνιστές. Από όσους κάθισαν στο εδώλιο άπαντες αθωώθηκαν, αφήνοντας ένα αποτρόπαιο έγκλημα χωρίς τιμωρία.
Στη Θεσσαλονίκη, όταν συνελήφθησαν οι δράστες της βομβιστικής επίθεσης, αποκαλύφθηκε πως τον εκρηκτικό μηχανισμό είχε τοποθετήσει ο φύλακας του προξενείου, ενώ τα εκρηκτικά είχαν φτάσει στο σημείο από Ελληνα μουσουλμάνο φοιτητή που τα είχε παραλάβει από τον Τούρκο πρόξενο. Στην Ελλάδα δεν «διάβασαν» αμέσως το στημένο σχέδιο πίσω από το πογκρόμ.
Ούτε όταν το BBC μετέδωσε την είδηση για την έκρηξη της βόμβας πριν καν αυτή εκραγεί. Ούτε όταν μια μικρή εφημερίδα, η «Ισταμπούλ Εξπρές», με κυκλοφορία 20.000 φύλλων, τύπωσε την 6η Σεπτεμβρίου 200.000 φύλλα εκτάκτως, με τίτλο «Βάλανε φωτιά στο σπίτι του πατέρα μας Κεμάλ Ατατούρκ» και ενώ τα «εξαγριωμένα πλήθη» -που το τουρκικό κράτος είχε μετακινήσει με κάθε μέσο από τα βάθη της Ανατολής προς επιλεγμένα σημεία της Κωνσταντινούπολης- φωτογραφίζονταν, θέλοντας να αιτιολογήσουν γιατί σπάνε, γκρεμίζουν, λεηλατούν, βεβηλώνουν, δολοφονούν και βιάζουν με τόση αγριότητα.
Μήνυμα Δένδια
Μήνυμα για τα 65 χρόνια από τα «Σεπτεμβριανά» ανάρτησε στο λογαριασμό του στο twitter ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
«65 χρόνια από το πογκρόμ σε βάρος του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης», αναφέρει ο κ. Δένδιας «Ένας πρώτος κρίκος σε μια αλυσίδα θλιβερών γεγονότων κατά των ομογενών μας στην Πόλη».
65 χρόνια από το πογκρόμ σε βάρος του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης. Ένας πρώτος κρίκος σε μια αλυσίδα θλιβερών γεγονότων κατά των ομογενών μας στην Πόλη. pic.twitter.com/IkkNSh7Ly7
— Nikos Dendias (@NikosDendias) September 6, 2020
Πηγές: Φιλελεύθερος, Liberal
