Τα υπολείμματα που αφήνει η λοίμωξη του κορονοϊού - ακόμα κι έξι μήνες μετά την ανάρρωση - αποτελούν τον πιο ύπουλο αντίκτυπο της πανδημίας και συνιστούν μια νέα ιατρική οντότητα, που οι ειδικοί τη χαρακτηρίζουν ως long covid σύνδρομο ή post covid σύνδρομο (μακρά covid).
Οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν το long covid σύνδρομο «αχαρτογράφητα νερά» και μέσα από την κλινική πράξη συλλέγουν σιγά-σιγά πληροφορίες, όπως το ότι η επίπτωσή της πλέον αφορά πολύ περισσότερο τα παιδιά, σε σχέση με την αρχή της πανδημίας. Ενώ με το στέλεχος Α (την βρετανική μετάλλαξη), ένα στα 1.000 παιδιά παρουσίαζε long covid συμπτώματα, πλέον με την επικράτηση της μετάλλαξης Δέλτα, ανάλογα συμπτώματα παρουσιάζει ένα στα 10 παιδιά, όπως επισημαίνει και ο νέος πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Παιδιατρικής Θεοκλής Ζαούτης.
Στα διεπιστημονικά ιατρεία που στήθηκαν ως εξωτερικά ιατρεία στα μεγάλα νοσοκομεία, όπως είναι το νοσοκομείο «Αττικόν» ώστε να παρακολουθούνται οι ασθενείς μετά το εξιτήριο τους, τα άτομα που έχουν ήδη αναρρώσει ανέφεραν περισσότερα από 200 διαφορετικά συμπτώματα, το είδος και η ένταση των οποίων εξαρτάται και από τη βαρύτητα της νόσησης, τη διάρκεια παραμονής στην κλινική Covid ή στη ΜΕΘ και το γενικότερο προφίλ του ασθενούς (ηλικία, ύπαρξη υποκείμενων νοσημάτων κτλ.
Τα συμπτώματα της long covid
Μέχρι πρότινος ο γενικός κανόνας έλεγε ότι τα συμπτώματα long covid ήταν πιο έντονα και πιο «επίμονα» στους ανθρώπους που νόσησαν βαριά και χρειάστηκαν διασωλήνωση στην Εντατική. Όμως κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο κορονοϊός μας έχει υποχρεώσει αρκετές φορές να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο γράφουμε το βιβλίο της Ιατρικής και στο συγκεκριμένο ζήτημα, η ανατροπή ήρθε από εκεί που δεν την περιμέναμε. Φαίνεται λοιπόν από έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτερικό ότι τα παιδιά είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο long covid σύνδρομο, και μάλιστα αντιμετωπίζουν βαρύτερες μακροπρόθεσμες επιπλοκές, ακόμα και αν έχουν περάσει τη λοίμωξη του κορονοϊού σχεδόν ασυμπτωματικά.
Από τα 200 περίπου διαφορετικά συμπτώματα που έχουν αναφέρει πως βιώνουν οι πρώην ασθενείς αυτά που κυριαρχούν περιλαμβάνουν έντονη αναίτια κούραση, δύσπνοια, μια κατάσταση πνευματικής σύγχυσης που οι ίδιοι οι αναρρώσαντες την περιγράφουν σαν «θολούρα» στο μυαλό, πόνο στο στήθος, δυσκολία στην ομιλία, άγχος, κατάθλιψη, μυικοί πόνοι, πυρετός, ανοσμία και έλλειψη γεύσης.
Τα συμπτώματα long covid στα παιδιά
Στα παιδιά τα long covid συμπτώματα έχουν καταλυτική επίδραση στην ποιότητα ζωής τους, όπως αναφέρει ο παιδίατρος Μάριος Ανδρέου, υπεύθυνος του κέντρου παιδιατρικής μέριμνας στο Γαλάτσι. Η κούραση η κατάθλιψη, η δυσκολία στην αναπνοή, οι μυικοί πόνοι κρατούν τα παιδιά μακριά από τις αγαπημένες τους δραστηριότητες και δεν τους επιτρέπουν να συναγωνιστούν τους φίλους τους σε σπορ και παιχνίδια. Το αίσθημα είναι σαν να ξαναμπαίνουν σε καραντίνα, αποκομμένοι και απομονωμένοι από τη σχολική κοινότητα. Παρά τα αχαρτογράφητα νερά και τις δυσκολίες που υπάρχουν στην καταγραφή των ενοχλητικών/περιοριστικών συμπτωμάτων, αυτές οι κλινικές εκδηλώσεις συνιστούν την ορατή πλευρά της Covid.
Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και η αόρατη πλευρά, η «κρυφή» και επώδυνη εκδοχή της πανδημίας που αναδεικνύεται από μια πολυκεντρική μελέτη από το Αμερικανικό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμωδών νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) και πολλά επιφανή Πανεπιστήμια, όπως του Χάρβαρντ, του Κέιπ Τάουν, του Imperial College, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και η οποία δημοσιεύεται στο Medical Journal of Pediatrics αυτή την εβδομάδα. Ο τίτλος της είναι «Η ορφάνια από την Covid». Σύμφωνα με τη μελέτη, σε 15 μήνες, 120.000 παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχασαν έναν γονέα και άλλα 25.000 παιδιά έχασαν τον άνθρωπο που φρόντιζε για την ύπαρξή τους, όπως μια γιαγιά ή κάποιος συγγενής.
Όπως εξηγεί η καθηγήτρια παιδιατρικής-λοιμωξιολογίας Μαρία Θεοδωρίδου πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, οι ερευνητές υπολόγισαν, λοιπόν, ότι σε κάθε 4 θανάτους ενηλίκων, ένα παιδί χάνει το γονιό του και το άτομο που το φροντίζει. Χιλιάδες, επομένως παιδιά, σύμφωνα με τη συγγραφέα Σούζαν Χίλις, επιδημιολόγο του CDC, θα φέρουν αυτό το ανεπούλωτο τραύμα της απώλειας των γονέων για τις επόμενες γενεές και εδώ ο αντίκτυπος της long covid δεν αναμένεται να υποχωρήσει εντός 6 μηνών, αλλά θα κρατήσει για πάρα πολλά χρόνια, προκαλώντας σε αυτά τα παιδιά, μακροπρόθεσμα ψυχική αναπηρία. Δυστυχώς, θεραπεία για τη long covid νόσο δεν υπάρχει, παρά μόνο συμπτωματική αντιμετώπιση και η μόνη ενδεδειγμένη λύση για την αποφυγή του κινδύνου είναι ο μαζικός εμβολιασμός, των ενηλίκων και των εφήβων.
Σε αυτά τα δυσμενή ευρήματα έρχεται να προστεθεί η διαπίστωση του καθηγητή Κοινωνικών και Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Yale Νίκου Χρηστάκη πως για κάθε έναν άνθρωπο που νικά τη covid λοίμωξη και ξεπερνά και το long covid σύνδρομο, υπάρχουν άλλοι πέντε ασθενείς που θα μείνουν για χρόνια με σοβαρές δυσλειτουργίες σε ζωτικά όργανα….
