Διεθνείς διακρίσεις αλλά και μαύρες κουκούλες. Πρόοδος και οπισθοδρόμηση. Στασιμότητα μαζί με εξωστρέφεια. Δύο ασύμβατοι κόσμοι συνυπάρχουν στα ελληνικά πανεπιστήμια, ο ένας των αποφοίτων που βγαίνουν εκτός συνόρων και θριαμβεύουν και ο άλλος του χαβαλέ, που στερεί σε πολλά παιδιά μια καριέρα εντός ή εκτός Ελλάδας. Δύο αταίριαστοι κόσμοι, των λιγοστών «θριάμβων» και των πολλών καταστροφών, όπου οι όποιες ανακαλύψεις της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας, τα επιτεύγματα, οι πατέντες και οι διακρίσεις στο εξωτερικό, συνυπάρχουν με τις πιο οπισθοδρομικές αντιλήψεις και την γραφειοκρατική τρέλα.
Τέσσερις πρυτάνεις, οι Χρήστος Μπούρας του Πανεπιστημίου Πατρών, Δημήτρης Μπουραντώνης του ΟΠΑ, Νίκος Παπαϊωάννου του ΑΠΘ και Σπύρος Κίντζιος του Γεωπονικού μιλούν στο Liberal για τη σύγκρουση των δύο αυτών κόσμων, καταθέτοντας προτάσεις για την επόμενη μέρα των ΑΕΙ.
Κοινός παρονομαστής, η περίφημη διασύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας, την οποία συζητάμε από τη δεκαετία του '90 αλλά την εμποδίζουν ακόμη και σήμερα ιδεολογικοπολιτικές αγκυλώσεις. Διαφορετικά, οι τίτλοι σπουδών στην Ελλάδα δεν θα φτάσουν ποτέ να έχουν ίδια βαρύτητα στην αγορά εργασίας με αντίστοιχους του εξωτερικού, οι φοιτητές θα συνεχίσουν να νοιώθουν ότι το πτυχίο τους δεν έχει αντίκρυσμα, ότι δεν τους προσφέρει πραγματικές δεξιότητες, και η οικονομία θα επιμένει να μην τους απορροφά.
Τα πανεπιστήμια να συμπράξουν με βιομηχανίες
Το σημερινό καθεστώς πιστοποίησης των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών αποκλειστικά από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΕ), είναι αναχρονιστικό, επείγει να αλλάξει. Τα προγράμματα σπουδών πρέπει να πιστοποιούνται από επαγγελματικούς φορείς και την πραγματική οικονομία, όπως ισχύει σε όλες τις προηγμένες χώρες, σημειώνει ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών, Χρήστος Μπούρας.
«Η δαιμονοποίηση της ιδιωτικής οικονομίας, μας εμπόδιζε να το κάνουμε επί δεκαετίες. Το καθεστώς πρέπει να αλλάξει άμεσα, έτσι μόνο θα αποκτήσει κάποια βάση η σύνδεση των ΑΕΙ με την αγορά εργασίας», αναφέρει ο πρύτανης. Δεύτερη πρότασή του, η σύμπραξη πανεπιστημίων με βιομηχανίες για τον από κοινού σχεδιασμό μεταπτυχιακών προγραμμάτων, όπως ακριβώς τα ζητάει η αγορά, κατά το μοντέλο των βιομηχανικών διδακτορικών που εφαρμόζει ήδη το Π.Πατρών. Εφόσον γίνουν όλα αυτά, συνεχίζει ο κ. Μπούρας, τα υιοθετήσει το σύνολο των πανεπιστημίων και τα αγκαλιάσει η αγορά, τότε μόνο οι σπουδές θα προσανατολιστούν στις ανάγκες της οικονομίας, και ο ίδιος ο «πελάτης» θα καθορίζει τις δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσει ο αυριανός εργαζόμενος.
Χρειάζεται με λίγα λόγια η ακαδημαϊκή κοινότητα - συνεχίζει - να μπολιαστεί με εξωστρέφεια, να συνειδητοποιήσει ότι τα μέλη της είναι πολίτες του κόσμου, να αυξήσει τα ξενόγλωσσα τμήματα, (όπως π.χ. τα κοινά προπτυχιακά προγράμματα του Π.Πατρών με το κινεζικό Fujian University), παράλληλα με πρωτοβουλίες για συγχώνευση τμημάτων με πρωτοβουλία όμως των ίδιων των ΑΕΙ. «Επίσης μια σημαντική αλλαγή είναι στις εκλογές για νέα μέλη ΔΕΠ, όταν εκλεγούμε καθηγητές, να φροντίζουμε να φέρνουμε καλύτερους από εμάς», τονίζει με νόημα ο κ. Μπούρας.
Στρεβλώσεις, αλλά και τα πρώτα ξενόγλωσσα τμήματα
Στο γνωστό φαινόμενο, τα πανεπιστήμια να βγάζουν φιλολόγους όταν η αγορά θέλει επιστήμονες της πληροφορικής και στελέχη για να διοικήσουν επιχειρήσεις, αναφέρεται και ο πρύτανης του ΑΠΘ Νίκος Παπαϊώννου. Και εξηγεί ότι η απουσία γεφυρών ανάμεσα στα ΑΕΙ και την αγορά εργασίας, που σημαίνει στοχευμένες μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές, δεν οφείλεται μόνο στις ιδεολογικοπολιτικές αγκυλώσεις που επί δεκαετίες δαιμονοποιούσαν τη συνεργασία ΑΕΙ και ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά και στο γεγονός ότι η ίδια η αγορά εργασίας δεν επεδίωκε τη συνεργασία αυτή.
Θεωρεί απαραίτητο να γίνουν πιο ευέλικτες οι προπτυχιακές αλλά κυρίως οι μεταπτυχιακές σπουδές, να προσαρμοστούν στα προστάγματα των καιρών, γεγονός που εναπόκειται σε κάθε ακαδημαϊκό δάσκαλο που θέλει να προσφέρει στη νέα γενιά. Δίπλα στις στρεβλώσεις υπάρχει φυσικά και η πρόοδος, με τα πρώτα βήματα ξενόγλωσσων τμημάτων, όπως το προπτυχιακό πρόγραμμα Ιατρικής του ΑΠΘ, καθώς και κινήσεις στην καινοτομία, με τη δημιουργία εταιρειών- τεχνοβλαστών (spin off)) από μέλη ΔΕΠ.
Το κάδρο συμπληρώνουν ερευνητικές πρωτοβουλίες, όπως η προγνωστική πλατφόρμα για τα λύματα, καθώς και ο σχεδιασμός για ελληνικό drone σε συνεργασία με την ΕΑΒ, πίσω από το οποίο βρίσκεται το τμήμα Μηχανολόγων- Μηχανικών του ΑΠΘ και ο Κοσμήτορας της Πολυτεχνικής Σχολής Κύρος Υάκινθος.
Τα σύγχρονα προγράμματα σπουδών
Δειλά-δειλά τα προηγούμενα χρόνια, και πλέον με μεγαλύτερη συχνότητα, τα ΑΕΙ έχουν αρχίσει ήδη να ρίχνουν γέφυρες με την αγορά εργασίας και την εξωστρέφεια, τονίζει από την πλευρά του ο πρύτανης του ΟΠΑ Δημήτρης Μπουραντώνης. Τρέχουμε αρκετά γρήγορα; Όχι, είναι η απάντηση. Τα προγράμματα σπουδών πρέπει ολοένα και περισσότερο να εκσυγχρονίζονται σύμφωνα με τα δεδομένα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, να γίνονται ευέλικτα, να απαντούν, όπως λέει, σε αυτά που ζητά η κοινωνία, με απώτερο στόχο - γιατί όχι - να φτάσουν να σπουδάζουν στην Ελλάδα ξένοι φοιτητές. Αγγλόφωνα μεταπτυχιακά προγράμματα, με φοιτητές από Βαλκάνια και Κύπρο, υπάρχουν ήδη στο ΟΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, θεωρεί μονόδρομο το ελληνικό πανεπιστήμιο να διεθνοποιηθεί, γεγονός στο οποίο συμβάλει πολύ η ανταλλαγή φοιτητών και καθηγητών με ιδρύματα του εξωτερικού, αλλά και η τάση των διπλών πτυχίων, μέσω των οποίων ο φοιτητής μπορεί να πάρει τίτλο σπουδών τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό.
Στο ερώτημα, τι επιτεύγματα έχει να επιδείξει το ΟΠΑ, παραθέτει τα προγράμματα σπουδών, τόσο προπτυχιακά, όσο και μεταπτυχιακά που βρίσκονται ψηλά παγκοσμίως σύμφωνα με τους διεθνείς φορές αξιολόγησης, αλλά και τη ζήτηση για κοινά προγράμματα από αμερικανικά και βρετανικά πανεπιστήμια υψηλού κύρους, όπως το Indiana University και το βρετανικό Bierbeck College. Στο στίβο της καινοτομίας, το ΟΠΑ έχει παρουσία μέσω του Κέντρου Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας, αλλά και μέσω της σύμπραξης με το ΕΜΠ και το Δημόκριτο.
Πατέντα της... γραφειοκρατικής τρέλας
Δίπλα στις στρεβλώσεις των ελληνικών πανεπιστημίων υπάρχουν και νησίδες καινοτομίας που συχνά υποτάσσονται στο γενικότερο κλίμα. Χαρακτηριστική, η πρόσφατη ανακάλυψη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ενός βιοαισθητήρα που χρησιμοποιείται για self test για τον κορονοϊό, καθώς και για την ταχεία και μαζική αξιολόγηση φαρμάκων για την ασθένεια. Δίνει τη δυνατότητα διάγνωσης εντός 3 λεπτών όλων των μεταλλάξεων, συμπεριλαμβανομένης της Όμικρον, όπως λέει ο πρύτανης Σπύρος Κίντζιος, καθώς επίσης όλων των αναπνευστικών ιών (όπως ρινοϊός, γρίπη Α και Β και RSV).
Στο ερώτημα τι αξία έχει μια ανακάλυψη αν δεν φτάσει στην αγορά και δεν γίνει προϊόν, ο πρύτανης εξηγεί τον σχεδιασμό του: Το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε συζητήσεις με εμπορική τράπεζα και μεγάλη ξένη φαρμακευτική εταιρεία προκειμένου ο βιοαισθητήρας να βγει κάποια στιγμή στο εμπόριο. «Είναι η τελευταία ανακάλυψη του Γεωπονικού, προηγούμενες εφαρμογές, όπως για την ανίχνευση μυτοκοξινών στην ασφάλεια τροφίμων είναι σε πιλοτική χρήση πιλοτικά σε βιομηχανίες συνολικά 11 χωρών, όπως ΗΠΑ, Γερμανία, Ισπανία, Πορτογαλία, Χιλή Ταιβάν», σημειώνει.
Πόσο εύκολο όμως να γίνει πράξη ο στόχος αυτός; Αν η γραφειοκρατία δεν όρθωνε το ανάστημά της, το πανεπιστήμιο ίσως να κατάφερνε να αξιοποιήσει αρκετές ερευνητικές του δουλειές. Το εμπόδιο έγκειται στο γεγονός ότι όπως κάθε ΑΕΙ, έτσι κι αυτό, πρέπει για τις πατέντες του να πληρώσει τέλη στον ευρωπαϊκό οργανισμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. «Το Δημόσιο λοιπόν μας ζητάει ο ευρωπαϊκός οργανισμός πατεντών να προσκομίσει στην εφορία φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα !», αναφέρει ο κ. Κίντζιος βιώνοντας από πρώτο χέρι την τρέλα της ελληνικής γραφειοκρατίας.
