Στις βλαβερές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της εισπνοής του τοξικού καπνού στο αναπνευστικό σύστημα των πυρόπληκτων έρχεται να προστεθεί μια νέα ασύμμετρη επιβάρυνση για την υγεία και ειδικότερα για την ψυχική υγεία των πολιτών που είτε κινδύνεψαν οι ίδιοι είτε είδαν την περιοχή τους και τις περιουσίες των συγγενών και των φίλων να παραδίδονται στην πύρινη λαίλαπα. Ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου, που κατάγεται ο ίδιος από την Εύβοια, έναν τόπο που πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα, καθώς έγινε ανυπολόγιστη καταστροφή και υπάρχουν ακόμα ενεργά μέτωπα, εξηγεί ότι η ψυχική επιβάρυνση ειδικά των κατοίκων της Εύβοιας είναι σημαντικά μεγαλύτερη. Κι αυτό γιατί οι κάτοικοι του πολύπαθου νησιού εκτός από τον δύσκολο χειμώνα του κορονοϊού έζησαν πρόσφατα και τις φονικές πλημμύρες, στις οποίες χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, ενώ έγιναν μεγάλες καταστροφές από τα φερτά υλικά στις παραθαλάσσιες περιοχές.
Ο Δ. Οικονόμου τονίζει πως φοβερά δυσάρεστο συναίσθημα του να μεγαλώνεις με το φόβο των ακραίων φαινομένων, να μεγαλώνεις φοβούμενος την φύση και να θεωρείς ότι κάθε χειμώνα θα πνίγεσαι και κάθε καλοκαίρι θα καίγεσαι. Παράλληλα, ο ψυχίατρος θυμίζει ότι αυτό το τεράστιο χτύπημα με την άνευ προηγουμένου οικολογική καταστροφή που έχει συμβεί έρχεται να προστεθεί σαν σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι των αντοχών και της υπομονής μετά από έναν πολύ δύσκολο χρόνο, με τον φόβο της ασθένειας και του θανάτου λόγω του κορονοϊού να κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια μας και τα lockdown να μας περιορίζουν και να δημιουργούν την αίσθηση ότι έχουμε χάσει τον έλεγχο της ζωής μας. Οι πρόσφατες πυρκαγιές έρχονται να σβήσουν και την τελευταία μας ελπίδα να περάσουμε ένα ευχάριστο και χαλαρωτικό καλοκαίρι και να γεμίσουμε τις «μπαταρίες» μας για τον δύσκολο χειμώνα που μας επιφυλάσσει τόσο η πανδημία όσο φυσικά και το γεγονός ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν μέρος της καθημερινότητάς μας καθώς είναι πια ξεκάθαρο ότι η φύση εκδικείται για τις ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Πού οφείλεται η άρνηση της φυγής μπροστά στον κίνδυνο
Ειδικότερα για την ψυχική αναστάτωση που βίωσαν, βιώνουν και θα βιώνουν οι πυρόπληκτοι, ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής επισημαίνει πως η πρώτη τους αντίδραση είναι να αρνηθούν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους, παρά τον κίνδυνο κι εξηγεί πού οφείλεται αυτό. «Όταν καίγεται το σπίτι σου, η περιουσία σου, η γειτονιά σου, το δάσος κοντά σου, η αγωνία που ριζώνει στην καρδιά σου προκαλεί ένα πάγωμα και σε κάνει αδύναμο να αντιδράσεις. Αυτό το "πάγωμα", την άρνηση να εγκαταλείψουν τον τόπο της καταστροφής το βλέπουμε συχνά στους πυρόπληκτους, παρότι οι φλόγες μπορεί να τους κυκλώνουν και να κινδυνεύει πλέον η ίδια τους η ζωή.
Είναι σημαντικό να στείλουμε σε αυτούς τους ανθρώπους το μήνυμα πως όταν υπάρχει ένα τόσο ακραίο φαινόμενο κοντά μας, μία φωτιά που αλλάζει κατεύθυνση, με την αλλαγή του ανέμου, που μπορεί να μας κυκλώσει ανά πάσα στιγμή θα πρέπει να ακούσουμε τις οδηγίες των ειδικών και να συμμορφωθούμε στα μηνύματα του 112 και στα μηνύματα της αστυνομίας και να εγκαταλείψουμε την περιοχή μας για να σώσουμε τη ζωή μας.
Υπήρξαν περιπτώσεις στην Εύβοια όπου η αστυνομία προσπαθώντας να απομακρύνει ηλικιωμένους που ήθελαν να μείνουν πίσω να υπερασπιστούν το σπίτι τους τους είπαν σαν ύστατο επιχείρημα "άμα δε φύγετε εσείς δεν θα φύγουμε ούτε εμείς, θα μείνουμε όλοι εδώ, με κίνδυνο να καούμε"», αναφέρει ο ψυχίατρος.
Έλλειψη πολιτισμού και άκρατος, νοσηρός εγωισμός, η εγκατάλειψη των κατοικίδιων
Αν όμως το κλείδωμα των αντιδράσεων, η απόλυτη απραξία μπροστά σε ένα καταστροφικό φαινόμενο είναι μία αντίδραση που μας παραξενεύει υπάρχει και άλλη μία, η οποία μας σοκάρει γιατί είναι κοινωνικά και ηθικά απαράδεκτη και δείχνει έλλειμμα πολιτισμού και άκρατο εγωισμό. Ο ψυχίατρος αναφέρεται στην κατακριτέα αντίδραση κάποιων ανθρώπων που ενώ εκκενώνουν τα σπίτια τους αφήνουν πίσω τα κατοικίδια τους και μάλιστα κάποιοι απ’ αυτούς τα αφήσουν πίσω δεμένα, δεν τους δίνουν καν την ευκαιρία να τρέξουν και να σωθούν. Οι άνθρωποι αυτοί που εγκαταλείπουν πίσω κατοικίδια, θα εγκαταλείψουν και τον συνάνθρωπό τους, και το παιδί του γείτονα σε μια δύσκολη στιγμή.
Ψυχοτραυματικό σοκ διαρκείας βιώνουν οι πυρόπληκτοι
Αναφερόμενος στο βαρύ ψυχικό φορτίο των πολιτών που βίωσαν είτε οι ίδιοι την καταστροφή της περιουσίας τους είτε την καταστροφή της περιοχής τους, ο Δημήτρης Οικονόμου εξηγεί ότι το σοκ, ο φόβος η ακραία αγωνία που ένιωσαν αποτελεί ένα οξύ συμβάν το οποίο αφήνει βαθύ αποτύπωμα διαρκείας στην ψυχή τους. Μάλιστα διαπιστώθηκε σε μελέτη ότι οι κάτοικοι που βίωσαν τις πυρκαγιές της Ηλείας το 2007, εξακολουθούσαν να κουβαλούν τις συνέπειες από το ψυχοτραυματικό σοκ που έζησαν, δέκα ημέρες μετά.
Θα χρειαστεί λοιπόν για όλους τους πυρόπληκτους να υπάρξει ψυχοκοινωνική υποστήριξη διαρκείας και μάλιστα είναι πιθανό ο «μηχανισμός» υποστήριξης να δουλεύει καλύτερα σε ομάδες με ανθρώπους που έχουνε ανάλογα βιώματα ώστε να μπορούν να τα μοιραστούν, δίνοντας δύναμη ο ένας στον άλλον. Οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν καρδιολογικά προβλήματα καθώς και οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, ειδικά οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να μην εγκαταλειφθούν στην τύχη τους, να βρίσκονται υπό παρακολούθηση από τον γιατρό τους και κοντά στα άλλα μέλη της οικογένειας γιατί αν κάποιος υποβληθεί σε έντονο στρες επί μακρόν και έχει λαβωμένη καρδιά μπορεί ακόμα και να πεθάνει από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Τα παιδιά κουβαλούν τον φόβο και το στίγμα του «άτυχου»
Μεγάλη είναι η επιβάρυνση και για τα παιδιά τα οποία έχουν περάσει έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα με τον κορονοϊό και τα περιοριστικά μέτρα. Τα παιδιά της Εύβοιας ειδικότερα βίωσαν και τις πλημμύρες και τώρα η πυρκαγιά που έκανε στάχτη τις περιουσίες τους και το περιβάλλον όπου ζούσαν εναποθέτει στους ώμους τους ένα πολύ βαρύ φορτίο που καλούνται να το σηκώσουν. Στα παιδιά επιπλέον υπάρχει και ο στιγματισμός, καθώς κινδυνεύουν να θεωρηθούν τα «άτυχα» παιδιά που τους συμβαίνει η μία στραβή μετά την άλλη και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει στήριξη και παρέμβαση εκ μέρους της Πολιτείας και να δοθούν ευρωπαϊκά κονδύλια, ώστε να δημιουργηθούν μηχανισμοί όχι μόνο αποκατάστασης των υλικών ζημιών και χρηματικής ενίσχυσης ώστε να μπορέσουν αναστηλωθούν και να ξανακτιστούν τα καμένα αλλά και μηχανισμοί που θα αγκαλιάσουν την οικογένεια και θα προσφέρουν μακροπρόθεσμα ψυχολογική βοήθεια, ακόμα και παρεμβάσεις στα σχολεία ώστε τα παιδιά αυτά να μην νιώσουν ότι είναι απόκληροι της κοινωνίας ή ότι είναι «παιδιά κατώτερου θεού» γιατί τους συνέβη κάτι πάρα πολύ δυσάρεστο
Δυνατό το χτύπημα στους ηλικιωμένους
Στήριξη θα χρειαστούν και οι ηλικιωμένοι οι οποίοι βρίσκονται στη δύση της ζωής τους, δεν έχουν σε κάτι να προσβλέπουν και είναι πολύ σκληρό να νιώθουν ότι χάνουν τα πάντα ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στη χώρα μας υπάρχουν και περίπου 500.000 μοναχικοί ηλικιωμένοι, οι οποίοι δεν έχουνε κοντά τους νεότερα μέλη της οικογένειας να τους προσέχουν και να τους δίνουν ένα κίνητρο για τη ζωή. Θα χρειαστεί λοιπόν να στηθεί ένας μηχανισμός παρέμβασης για όλους αυτούς τους ανθρώπους και μακροχρόνιας στήριξης καθώς τα ψυχοτραυματικά γεγονότα από τις καταστροφικές πυρκαγιές δεν επουλώνονται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και το φορτίο από το στρες είναι μακροχρόνιο ειδικά στις φετινές συνθήκες όπου ήρθε σαν σταγόνα να ξεχειλίσει το ποτήρι μετά από άλλα δυσάρεστα συμβάντα.
Πιο δυνατοί και με κίνητρο να τα χτίσουν όλα ξανά οι 40άρηδες και 50άρηδες
Για τους ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας, τους γονείς των παιδιών στις οικογένειες των πυρόπληκτων, ο Δ. Οικονόμου επισημαίνει πως έχουν ένα βαρύ φορτίο να κουβαλήσουν, καθώς πρέπει να φτιάξουν τα καμένα -είναι αυτοί που καλούνται να ξαναδημιουργήσουν τα πάντα από το μηδέν- και θα χρειαστούν οικονομική ενίσχυση και ψυχοκοινωνική υποστήριξη, όμως σε αντίθεση με τα παιδιά που χρειάζονται σταθερότητα γιατί είναι σε ευάλωτη ηλικία και τους παππούδες που βρίσκονται στη δύση της ζωής τους, οι γονείς, οι σημερινοί σαραντάρηδες και πενηντάρηδες έχουν περισσότερες αντοχές και περισσότερες άμυνες γιατί έχουνε και κι ένα ισχυρό κίνητρο να χτίσουν τα πάντα από την αρχή, για την οικογένεια τους.
