Πάμφωτη, ανακαινισμένη εκ βάθρων, με διπλάσιο εμβαδόν και χώρους στους οποίους μπορεί επιτέλους να στεγάσει εξαιρετικά έργα των μονίμων συλλογών της η Εθνική Πινακοθήκη θα υποδεχτεί αύριο το βράδυ τους υψηλούς προσκεκλημένους της Ελλάδας για την επέτειο διακοσίων ετών από την Επανάσταση του 1821.
Τον πρίγκιπα Κάρολο του Ηνωμένου Βασιλείου, τον Ρώσο πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούτιν, την υπουργό Αμυνας Φλοράνς Παρλί, εκπρόσωπο του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, και τον πρόεδρο της Κύπρου Ν. Αναστασιάδη. Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης κέρδισε το στοίχημα που είχε βάλει με τον Χρόνο, χάρη στην εξαιρετική δουλειά του υπουργείου Πολιτισμού και της Λίνας Μενδώνη και η έκθεση για την μεγάλη αυτή επέτειο έχει ήδη στηθεί στον πρώτο όροφο.
Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα θα ξεναγήσει τους υψηλούς προσκεκλημένους στην έκθεση, αφού πρώτα εκείνοι θαυμάσουν το πολύ σημαντικό γλυπτό του Ροντέν που βρίσκεται μπροστά από την είσοδο και την Λαϊκή Αγορά του Π. Τέτση που κοσμεί το φουαγιέ.
Το γλυπτό του Ροντέν αγοράστηκε με χορηγία της Εθνικής, αποτελεί σύνθεση του 1900 και μια από τις πρώτες στην ιστορία της τέχνης «συναρμογή» (assemblage). Ο καλλιτέχνης συνένωσε δύο ετερόκλητα στοιχεία για να δημιουργήσει ένα έργο: Μία παλαιά μεταλλική κολόνα της συλλογής του, πάνω στην οποία τοποθετεί το γλυπτό του «Ο άνθρωπος που βαδίζει».
Η «Λαϊκή Αγορά» είναι ένα πολύ σπουδαίο έργο ζωγραφικής με τεράστιο μέγεθος. Ένα τρίπτυχο με συνολικό μήκος πάνω από 15μ. Για την εμβληματική αυτή σύνθεση οποία έχει δημιουργηθεί μια μόνιμη και ειδική θέση στον χώρο υποδοχής της Πινακοθήκης. Επελέγη η τοποθέτηση εκεί και για συμβολικούς λόγους, καθώς με αυτό το έργο η Πινακοθήκη δηλώνει ότι, όπως μια λαϊκή αγορά είναι ανοιχτή σε όλους, έτσι και η ίδια είναι ένα μουσείο ανοιχτό σε όλον τον κόσμο.
Η έκθεση για την Επανάσταση
Η επετειακή έκθεση χωρίζεται σε δύο μεγάλες ενότητες, μία με έργα ζωγραφικής με θέμα τον αγώνα της Ανεξαρτησίας και ήρωες της Επανάστασης του 1821 και μία με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών (πορτρέτα, τοπιογραφίες, ηθογραφίες κ.λπ.), του δέκατου ένατου αιώνα.
Το πρώτο έργο που οι επισκέπτες θα μπορέσουν να θαυμάσουν εισερχόμενοι στην πτέρυγα είναι το «Επεισόδιο του ελληνικού Αγώνα» που φιλοτέχνησε το 1856 ο Ευγένιος Ντελακρουά (1798-1863). Εργο της ύστερης περιόδου του, φανερώνει πόσο εξακολουθούσε –τόσο πολλά χρόνια μετά το ιστορικό γεγονός‒ να απασχολεί ως θέμα η Ελληνική Επανάσταση τους Ευρωπαίους καλλιτέχνες.
Ο Ντελακρουά έχει δημιουργήσει την περίφημη «Σφαγή της Χίου» σε ηλικία μόλις 26 ετών, ένα έργο που ήταν συγκλονιστικό και πρωτοποριακό ως σύνθεση και επηρέασε με ποικίλους τρόπους την ιστορική ζωγραφική. Αυτός ο πίνακας θα απαιτήσει μια στάση ειδικά για να γίνει παρουσίαση στην Γαλλίδα υπουργό Πολιτισμού.
Στην ενότητα των έργων με θέμα τον Αγώνα του ’21 και τους ήρωές του, ξεχωρίζουν δύο έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη (1814-1878): η «Έξοδος του Μεσολογγίου» του 1853 και η «Υποδοχή του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» του 1861. Είναι πολύ γνωστά και ο δημιουργός τους υπήρξε «ορφανό» της Επανάστασης (οι Τούρκοι είχαν κρεμάσει τον πατέρα του) και προστατευόμενος του Καποδίστρια και κατόπιν του Όθωνα.
Πρόκειται για πίνακες που έχουν συντελέσει ιδιαιτέρως στην συγκρότηση πατριωτικής συνείδησης των Ελλήνων. Απεικονίζουν δύο ιστορικά γεγονότα, που έπαιξαν ρόλο στην αφύπνιση του Φιλελληνισμού. Ο πρίγκιπας Κάρολος θα ακούσει την ιστορία των πινάκων και ιδιαιτέρως του πίνακα για τον συμπατριώτη του Λόρδο Βύρωνα. Ο ποιητής και θερμός Φιλέλληνας, εκτός από πολλά χρήματα, έδωσε και τη ζωή του στον αγώνα μας.
Η ξενάγηση του Ρώσου πρωθυπουργού κ. Μ. Μισούτιν, προβλέπεται να επικεντρωθεί στο έργο «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», έργο του 1881, από τον Ιβάν Αϊβαζόφσκι (1817-1900), που ήταν Ρωσικής και Αρμενικής καταγωγής.
Προσωπογραφίες αγωνιστών
Τα σχέδια του Βαυαρού ανθυπολοχαγού Καρλ Κράτσαϊζεν, ο οποίος φτάνει στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1826 για να πολεμήσει ως στρατιωτικός, αλλά, τελικά, μας παραδίδει κάτι πολύτιμο: Σχέδιά του με προσωπογραφίες των αγωνιστών του 21, που πόζαραν ειδικά γι’ αυτό. Έτσι, χάρη στον Κράτσαϊζεν γνωρίζουμε τις μορφές βασικών πρωταγωνιστών, οι οποίες δεν θα είχαν φτάσει ως εμάς, καθώς τότε δεν υπήρχαν φωτογραφίες.
Περί τα εκατό χρόνια μετά το 1821 τα έργα του Κράτσαϊζεν διατίθενται στο εμπόριο και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, τα αγοράζει με χρηματοδότηση από το ελληνικό κράτος.
«Αυτό που αξίζει να καταλάβει ο κόσμος είναι ότι, ξεκινώντας από τα αναγνωστικά του Δημοτικού και φτάνοντας μέχρι και τη Γ’ Λυκείου, όλα τα σχολικά βιβλία περιέχουν τις φιγούρες των αγωνιστών, όπως τις έχει αποδώσει ο Καρλ Κράτσαϊζεν. Δηλαδή είναι αυτές που γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε όλοι και οι οποίες, από δω και μπρος, θα εκτίθενται στη μόνιμη συλλογή του ιδρύματος, επειδή πλέον υπάρχουν οι απαραίτητες τεχνολογικές και προστατευτικές υποδομές ώστε να γίνει κάτι τέτοιο, που μέχρι την ανακαίνιση δεν ήταν εφικτό», σχολιάζει η υπ. Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Μάλιστα, θα βλέπουμε τις φιγούρες τους από τον δρόμο, σαν να κινούνται.
Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται ώριμη αστική ζωγραφική που αναπτύσσεται μετά την έξωση του Όθωνα. Με τους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου και τα άλλα έργα που περιλαμβάνει αυτή η ενότητα καλύπτεται χρονολογικά ολόκληρο το φάσμα του δέκατου ένατου αιώνα. Ένα από τα έργα που θα δεσπόζουν θα είναι το πορτραίτο Κλεμάνς Σερπιέρη. Θα παρουσιαστούν, επίσης, τοπιογραφίες και ηθογραφίες όπως και θαλασσογραφίες, με εξαιρετικά έργα.
Τέλος, υπάρχει και η ενότητα έργων του ύστερου δέκατου ένατου αιώνα, από το οποία φαίνεται πώς πολύ σημαντικοί καλλιτέχνες σαν τον Νικόλαο Γύζη ή τον κατά πολύ νεότερό του Κωνσταντίνο Παρθένη αφομοίωναν τα καλλιτεχνικά ρεύματα που γεννιόντουσαν στην Ευρώπη
Η επετειακή έκθεση θα λειτουργήσει έως το τέλος του έτους.
Τα εγκαίνια τον Ιούνιο
«Τα εγκαίνια της ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης, γεγονός που τοποθετεί την Αθήνα στον αστερισμό των πρωτευουσών που φιλοξενούν μεγάλα μουσεία Τέχνης, και η απόδοσή της στο ελληνικό και το διεθνές φιλότεχνο κοινό, θα πραγματοποιηθούν μόλις το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες», λέει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ο άνθρωπος που « έτρεξε» το έργο όσο κανείς.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, που επισκέφθηκε τον χώρο για να διαπιστώσει πως όλα είναι έτοιμα, έκανε λόγο για «καταπληκτικό αποτέλεσμα», το οποίο «αποτυπώνει την αγάπη για ένα μουσείο το οποίο ουσιαστικά συμβολίζει την Ιστορία του νεοελληνικού κράτους» και αντανακλά τη συνένωση των επιδράσεων της Δύσης με τις τοπικές παραδόσεις.
«Να αφήσουμε πίσω οριστικά την πανδημία για να κάνουμε και τα επίσημα εγκαίνια της Πινακοθήκης με τη λαμπρότητα που της αρμόζει», σημείωσε ο Πρωθυπουργός, εκφράζοντας την ελπίδα ότι η τελετή θα λάβει χώρα τον Ιούνιο. «Από τη στιγμή που θα μπορέσουμε να ανοίξουμε τα μουσεία μας σε επισκέπτες θα είμαστε και έτοιμοι να κάνουμε τα εγκαίνια», πρόσθεσε.
Να σημειώσουμε ότι η ξενάγηση των επίσημων επισκεπτών θα γίνει με αυστηρό υγειονομικό πρωτόκολλο. Θα συμμετέχουν συνολικά 35 άτομα που θα ξεναγηθούν σε γκρουπ. Θα υπάρξουν τρεις σύντομες ομιλίες, του πρωθυπουργού, της υπουργού Πολιτισμού και της διευθύντριας της Πινακοθήκης.
Η Εθνική Πινακοθήκη, κιβωτός της νεότερης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας φιλοδοξεί να γίνει και πάλι ένα σημαντικό πολιτιστικό τοπόσημο της Αθήνας. Το θησαυροφυλάκιό της περιλαμβάνει 20.000 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής κ.α. που χρονολογούνται από τα μεταβυζαντινά χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Στις μόνιμες συλλογές παρουσιάζονται 1.000 έργα (έναντι 480 πριν ξεκινήσει το έργο).
Το έργο ξεκίνησε το 2011 και έπεσε σε τέλμα από το 2015 έως το καλοκαίρι του 2019 οπότε και οι μηχανές μπήκαν ξανά στο φουλ. Δεν σταμάτησαν ούτε λόγω πανδημίας. Εφαρμόστηκαν όμως όλα τα μέτρα που προβλέπονται από τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέθεσε καθήκοντα «εργοταξιάρχη» στον γενικό γραμματέα Γιώργο Διδασκάλου, που είναι και πολιτικός μηχανικός.
Στο πλαίσιο των εργασιών κατασκευάστηκαν μεταξύ άλλων τρεις νέοι υπόγειοι χώροι, ενώ ανακαινίστηκαν τα δύο υφιστάμενα κτήρια, με προσθήκη καθ’ ύψος ενός ορόφου στο ένα από αυτά. Κυρίαρχο αρχιτεκτονικό στοιχείο του κτηρίου είναι η γυάλινη πρόσοψη που αποκαλύπτει την κίνηση των επισκεπτών στην κεκλιμένη ράμπας που βρίσκεται πίσω της. Από το ζιγκ ζαγκ της ράμπας εμπνέεται το νέο λογότυπο της Πινακοθήκης σε λευκό και γαλάζιο χρώμα.
Δύο είσοδοι οδηγούν προς τους εκθεσιακούς χώρους. Η μία κατευθύνει, μέσω της παλιάς γέφυρας, στην Πτέρυγα «Σταύρος Νιάρχος» όπως ονομάζεται τώρα το ψηλό, πίσω κομμάτι του κτηρίου με τους τρεις ορόφους, χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία των 13 εκ. ευρώ του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος. Η άλλη είσοδος οδηγεί προς τη γυάλινη σπείρα η οποία υψώνεται εν είδη γλυπτού στο κήπο του μουσείου και από εκεί στο αμφιθέατρο και στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων.
Το έργο πρόσθεσε στο υφιστάμενο κτήριο των 9.720 τ.μ. άλλα 11.040 τ.μ., υπερδιπλασιάζοντας τους λειτουργικούς του χώρους (σύνολο 20.760 τ.μ.) και κόστισε 59.029.102 ευρώ (Δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση).Τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις υπογράφουν τα μελετητικά γραφεία «Αρχιτεκτονική ΕΠΕ Π. Γραμματόπουλος- Χρ. Πανουσάκης και Συνεργάτες» και «Δ. Βασιλόπουλος και Συνεργάτες Ε.Ε».
