Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης Et Tu, Art Brute? © Andrew Edlin Gallery
Μια ενδιαφέρουσα ιστορία μας έρχεται από τη Νέα Υόρκη: η επιμελήτρια Jamie Sterns και ο ιδρυτής της γκαλερί Andrew Edlin αποφάσισαν να κάνουν ανοιχτό κάλεσμα υποβολής έργων για την έκθεση “Et Tu, Art Brute?”. Στην ανακοίνωσή τους έλεγαν ότι ο οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως ηλικίας, καλλιτεχνικής εκπαίδευσης ή φήμης, μπορούσε να υποβάλει ένα έργο τέχνης. Μάλιστα, το συγκεκριμένο ανοιχτό κάλεσμα δεν είχε κριτήριο επιλογής: κάθε έργο που θα υποβαλλόταν θα έμπαινε στην έκθεση, αρκεί να μπορούσε να χωρέσει σε ένα φάκελο 40x50 εκ.
Οι συντελεστές δεν είχαν μεγάλες προσδοκίες συμμετοχής. Όμως, ξαφνικά άρχισαν να έρχονται τα πακέτα. Και μετά ήρθαν και άλλα πακέτα. Και άλλα πακέτα. Μέχρι που το υπόγειο της γκαλερί γέμισε από εκατοντάδες φακέλους και μικρά κουτιά που περίμεναν την καταλογογράφησή τους.
Σα να ήταν η γκαλερί ο Άγιος Βασίλης, έφτασαν στη Νέα Υόρκη συμμετοχές από όλα τα μέρη του κόσμου: Ιαπωνία, Αυστραλία, Βραζιλία, Ελβετία, Νέα Σκωτία, όπως και από την Ελλάδα. Άλλα έργα ήρθαν από εκατοντάδες πόλεις των ΗΠΑ, αλλά και από τις πέντε περιφέρειες της Νέας Υόρκης, πολλά από τα οποία κατατέθηκαν αυτοπροσώπως από τους καλλιτέχνες.
Πολλές συμμετοχές ήρθαν μαζικά από οργανισμούς καλλιτεχνών με αναπηρίες ή αυτισμό και οργανισμούς που δουλεύουν με άτομα σε φυλακές. Οι συμμετοχές ήταν έργα σε όλα τα μέσα που μπορεί να φανταστεί κανείς: φωτογραφία, κέντημα, ασεμπλάζ, σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική, φιλμ, φως και ήχο.
Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης Et Tu, Art Brute? © Andrew Edlin Gallery
Κάποιοι καλλιτέχνες έστειλαν μαζί και τα βιογραφικά τους, τις επαγγελματικές τους κάρτες ή και καταλόγους του έργου τους. Άλλοι άφησαν και σημειώματα που έλεγαν "Σας ευχαριστούμε που το κάνατε αυτό!" και "Δεν μπορώ να το πιστέψω ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που εκθέτω σε γκαλερί της Νέας Υόρκης!" Κάποιος πάλι έκανε ένα έργο βασισμένο σε μια φωτογραφία του Edlin και της γυναίκας του -ίσως για να τον πικάρει.
Μη φανταστείτε, όμως, ότι η γκάμα των καλλιτεχνών περιορίστηκε σε άγνωστους καλλιτέχνες: έργα υπέβαλαν καθιερωμένοι καλλιτέχνες, όπως ο Terence Koh, και καλλιτέχνες που έχουν παρουσιάσει τη δουλειά τους σε μουσεία ή έχουν πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις σε γκαλερί, όπως οι George Widener, Ben Gocker, Sara Magenheimer, Loren Munk και David Schoerner. Η πιο νεαρή συμμετέχουσα ήταν η τρίχρονη (!) Georgi Starbuck Brown από το Μπρούκλυν της Νέας Υόρκης.
Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, υπήρχαν 740 έργα στοιβαγμένα στο υπόγειο της γκαλερί. Ο έκδηλος ενθουσιασμός που συνόδευε τις συμμετοχές δεν εξέπληξε τους διοργανωτές. Αλλά δεν είχαν υπολογίσει τον τεράστιο αριθμό των έργων, οπότε χρειάστηκε να τερματίσουν το ανοιχτό κάλεσμα νωρίτερα απ'' όσο είχαν υπολογίσει. "Η κλίμακα και μόνο της ανταπόκρισης δείχνει πόσο θέλουν οι καλλιτέχνες να εκθέσουν το έργο τους και πόσο ευγνώμονες είναι που έχουν ένα μέρος να το κάνουν", είπε ο Edlin.
Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης Et Tu, Art Brute? © Andrew Edlin Gallery
Τα έργα της έκθεσης Et Tu, Art Brute? εκτίθενται στην AEG Underground, το νέο χώρο που άνοιξε στο υπόγειό της η γκαλερί στο Bowery της Νέας Υόρκης, έως 28 Ιανουαρίου 2018.
Από το 2001, ο Edlin έχει συνεργαστεί με καλλιτέχνες εκτός του κατεστημένου, όπως οι Domenico Zindato και John Byam, αλλά και με τις παρακαταθήκες γνωστών ονομάτων, όπως οι Henry Darger και Eugene Von Bruenchenhein. Αν και το ανοιχτό κάλεσμα που έκαναν δεν είναι σύνηθες για τις πρακτικές της γκαλερί, ευθυγραμμίζεται με τη γενικότερη φιλοσοφία της για την εκπροσώπηση καλλιτεχνών που είναι εκτός των κατεστημένων παραμέτρων του κόσμου της τέχνης.
Και η Sterns έχει περάσει μεγάλο μέρος της καριέρας της διερευνώντας παρόμοιες ιδέες. Ως φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Rutgers, έκανε την πρακτική της στην γκαλερί της Phyllis Kind. H Kind ήταν πρωτοπόρος υπέρμαχος καλλιτεχνών εκτός του κατεστημένου: ήταν μία από τους πρώτους εμπόρους τέχνης που έβαλαν το έργο τους στο πλαίσιο της σύγχρονης τέχνης. Ήταν μία από τους πρώτους που προώθησαν πολλούς καλλιτέχνες που σήμερα θεωρούνται κορυφαίες φιγούρες της εκτός του κατεστημένου τέχνης του 20ού αιώνα, όπως οι Darger, Martin Ramirez και Adolf Wolfli. "Έτσι, είχα πάντοτε στο μυαλό μου ερωτήματα για το τι μπορεί να είναι τέχνη και ποιος έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει σε αυτό", είπε η επιμελήτρια στο Artsy.
Η Sterns έχει μια μη κερδοσκοπική γκαλερί, την Bushwick's Interstate Projects. "Γι'' αυτό είμαι πολύ υπέρ της ένταξης και όχι της διαστρωμάτωσης στον κόσμο της τέχνης. Έτσι, όταν μου είπε ο Andrew την ιδέα του για την έκθεση ήμουν σε φάση ''yeah! Είναι πανκιά να είσαι τόσο γενναιόδωρος''.”
Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης Et Tu, Art Brute? © Andrew Edlin Gallery
Κάθε έργο στην έκθεση Et Tu, Art Brute? κοστίζει 200 δολάρια, με τα κέρδη να πηγαίνουν 50/50 στον καλλιτέχνη και την γκαλερί. Αυτή η κίνηση από τη μία υποδεικνύει ότι οι διοργανωτές θέλουν να δώσουν έμφαση στην ισότητα και από την άλλη, σηματοδοτεί ότι αυτό το πείραμα δεν είναι μια ερασιτεχνική κίνηση, αλλά ένα επαγγελματικό εγχείρημα. Όπως είπε ο Edlin, το λιγότερο που θα μπορούσαν να κάνουν για τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες θα ήταν να τους δείξουν το σεβασμό που δείχνουν στους καλλιτέχνες που εκθέτουν στο επάνω μέρος της γκαλερί.
Τέτοια εγχειρήματα δεν είναι καθόλου άγνωστα στο ελληνικό συλλεκτικό κοινό. Οι ελληνικές γκαλερί προβαίνουν χρόνια τώρα σε παρόμοιες πρωτοβουλίες: όχι μόνο για φιλανθρωπικούς σκοπούς, (π.χ. ΕΚΠΛΗΞΗ στο artAZ), αλλά και για την προώθηση ενός εύρους καλλιτεχνών (π.χ. Rem-Brandt Name Project στην γκαλερί Λόλα Νικολάου). Μόλις πριν μερικές μέρες, μια από τις μεγαλύτερες γκαλερί της Αθήνας, η Γκαλερί ΑΔ ανακοίνωσε έκθεση με έργα σε χαμηλές τιμές, επιδιώκοντας την προβολή της προσβασιμότητας στην τέχνη, κάτι που παραδοσιακά κάνει κάθε Δεκέμβριο η CHEAPART εδώ και 22 χρόνια, όπως σας παρουσιάσαμε στο τεύχος 234 των Νέων της Τέχνης (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2017).
Βέβαια, η έκθεση 700 έργων σε ένα σχετικά μικρό χώρο ήταν, όπως βλέπετε στις φωτογραφίες, άλλης κλίμακας εγχείρημα. Η φωτογράφιση, οι διαστάσεις και οι καταλογογράφηση κάθε έργου πήρε στην Sterns και μια βοηθό περίπου 70 ώρες! Ο εκθεσιακός χώρος έχει διαμορφωθεί από την καλλιτέχνιδα Quintessa Matranga έτσι ώστε οι τοίχοι να συναντώνται σε καμπύλες, αντί σε γωνίες, με ένα απαλό ροζ χρώμα στους τοίχους. Η επιμελήτρια επέλεξε αυτό το χρώμα γιατί ήθελε να αποδώσει με κάποιον τρόπο τη ζεστασιά μιας μεμβράνης, "ενός ιδιαίτερου μέρους".
Στα εγκαίνια που έγιναν πριν από τέσσερις μέρες εκτέθηκε μόνο το ένα τρίτο των έργων που κατατέθηκαν, ενώ τα υπόλοιπα θα εναλλάσσονται μέσα στις επόμενες εβδομάδες της έκθεσης, έτσι ώστε να γίνει μια όσο το δυνατόν καλύτερη παρουσίαση όλου αυτού του όγκου των έργων.
Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης Et Tu, Art Brute? © Andrew Edlin Gallery
Η μεγάλη δυσκολία σε τέτοιου είδους εκθέσεις είναι να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στη συμπερίληψη των πάντων και την ανάδειξη του έργου του κάθε καλλιτέχνη. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει στη Νέα Υόρκη και το 2012, όταν ο καλλιτέχνης Jayson Musson αποφάσισε να επιμεληθεί μια αντίστοιχη έκθεση με έργα από ανοιχτό κάλεσμα στη Family Business (μια μικρή γκαλερί των Maurizio Cattelan και Massimiliano Gioni). Εκείνος αρχικά ήθελε να βάλει στην γκαλερί όση περισσότερη τέχνη γινόταν, γεμίζοντας τους τοίχους από κάτω ως πάνω, για να κάνει έτσι ένα σχόλιο πάνω στον υπερ-κορεσμό του χώρου της τέχνης.
Αλλά όταν γνώρισε τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες, άλλαξε εντελώς την προσέγγισή του. Κατάλαβε ότι για πολλούς από αυτούς ήταν η πρώτη τους ευκαιρία να δείξουν δημόσια το έργο τους και ήταν ενθουσιασμένοι και συγκινημένοι με αυτήν την προοπτική. Η "κανονική" έκθεση που τελικά παρουσίασε, με τον τίτλο “It''s a Small, Small World”, αποδείχθηκε μια τεράστια επιτυχία, καθώς ο κόσμος έκανε ουρές για να μπει στη μικροσκοπική γκαλερί που ήταν γεμάτη από πάνω ως κάτω με έργα.
Παρά τις διαφορετικές επιμελητικές προσεγγίσεις όλων των προαναφερθέντων εκθεσιακών εγχειρημάτων, αυτό που τις συνδέει είναι το μεγάλο ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός που εμπνέουν στους καλλιτέχνες. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει τεράστια ανταπόκριση από τους καλλιτέχνες, η οποία δεν μπορεί παρά να εγείρει το εξής ερώτημα: τι λέει αυτό για την προσβασιμότητα στον κόσμο της τέχνης;
Αν μη τι άλλο, ότι οι καλλιτέχνες θέλουν ένα κοινό και ότι τους αποπροσανατολίζει η αδιαφανής δομή της αγοράς της τέχνης, η οποία μόνο εμπόδια τους παρουσιάζει από τη στιγμή που θα βγουν από τη σχολή καλών τεχνών, μέχρι να καταφέρουν να εκθέσουν το έργο τους σε κάποια γκαλερί.
Ο κόσμος της τέχνης συνήθως ορίζεται από την αποκλειστικότητα, τις κλίκες και την περιορισμένη πρόσβαση. Γι'' αυτό και το να προσφέρεις χώρο σε έναν τοίχο σε κάποιον που δεν έχει καταφέρει να υπερβεί αυτό τα εμπόδια φαίνεται τόσο ριζοσπαστικό στις μέρες μας.
Με στοιχεία από Artsy
