© Metropolitan Museum of Art
Από την Helen Stoilas
Όταν μπαίνεις στα πίσω δωμάτια του Ινστιτούτου Κοστουμιού του Μητροπολιτικού Μουσειου της Νέας Υόρκης είναι σα να μπαίνεις στη μεγαλύτερη ντουλάπα του κόσμου ή σε μια χρονομηχανή. Με μια συλλογή 35.000 αντικειμένων που εκτείνεται σε μισό αιώνα μόδας, μπορείτε να ταξιδέψετε στην ιστορία ή να ρίξετε μια ματιά στο μέλλον. Κάθε Μάιο, το μουσείο είναι ο τόπος διεξαγωγής της επίδειξης μόδας με τους περισσότερους διασήμους, η οποία του χρόνου θα έχει θεματική γύρω από τον Καθολικισμό και είναι σίγουρο ότι θα τραβήξει τους θρήσκους. Είναι, επίσης, το τμήμα του Μητροπολιτικού Μουσείου που δανείζει τα περισσότερα αντικείμενα, σύμφωνα με τον επικεφαλής επιμελητή του ινστιτούτου Andrew Bolton. Στέλνει αντικείμενα σε διεθνείς εκθέσεις κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης στο ολλανδικό Gemeentemuseum Den Haag (Χάγη) για την έκθεση του σχεδιαστή της Art Deco, Paul Poiret (έως 4 Μαρτίου 2018). Πώς, λοιπόν, το μουσείο συντηρεί μια τόσο εκτεταμένη και περιζήτητη συλλογή;
Το ειδικά διαμορφωμένο εργαστήριο του τμήματος άνοιξε το 2014 ως μέρος της αξίας 40 εκατομμυρίων δολαρίων ανακαίνισης του ινστιτούτου, οπότε και μετονομάστηκε σε Κέντρο Κοστουμιού Anna Wintour. Μέσα σε αυτό, η ομάδα συντήρησης, της οποίας ηγείται η Sarah Scaturro, επιδιορθώνει εύθραυστα υφάσματα και αναλύει τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε ιστορικά και σύγχρονα αντικείμενα, χρησιμοποιώντας εξοπλισμό που θα έβρισκε κανείς σε επιστημονικό κέντρο ερευνών ή σε θέατρο. "Έχουμε μικροσκόπιο πολωμένου φωτός, για το οποίο μου αρέσει να αστειεύομαι λέγοντας ότι είναι ο CSI εξοπλισμός μας", λέει η Scaturro. Χρησιμοποιείται για να εντοπίζει ίνες ή πολυμερή στα υφάσματα. "Εάν ένα φόρεμα έχει ένα λεκέ και θέλουμε να ξέρουμε ποιο διαλυτικό ή νερό να χρησιμοιήσουμε για να τον απομακρύνουμε, μπορούμε να εντοπίσουμε τις ίνες στο υλικό, για να είμαστε σίγουροι ότι η προσέγγισή μας είναι η κατάλληλη και ότι δε θα κάνουμε περαιτέρω ζημιά."
Το φόρεμα Four Leaf Clover του Charles James στο εργαστήριο © The Metropolitan Museum of Art
Ένα μεγάλο χειρουργικό στερεομικροσκόπιο που μεγιστοποιεί έως και 40 φορές τα αντικείμενα κρέμεται πάνω σε ένα άλλο τραπέζι. "Με γυμνό μάτι, ένα κουμπί ή μία τσάντα ή ακόμη και μία μεταλλική λαμέ ίνα σε ένα αντικείμενα μπορεί να μοιάζει ότι είναι σε καλή κατάσταση", λέει η Scaturro. "Όταν κοιτάμε πιο προσεκτικά, μπορεί να δούμε διάβρωση, γρατζουνιές ή ζημιά που θα μπορούσε να υποδεικνύει ότι το αντικείμενο είναι σε μια πολύ πιο εύθραυστη κατάσταση". Ακόμη και τα εργαλεία χειρός είναι φτιαγμένα για λεπτοδουλειά. Για κάποιες επιδιορθώσεις, οι συντηρητές χρησιμοποιούν ένα μονό νήμα από μετάξι -κάτι εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς ότι ακόμη και οι μεταξοσκώληκες υφαίνουν διπλά νήματα. "Έχουμε αυτές τις μικροσκοπικές κυρτές βελόνες που χρησιμοποιούνται από οφθαλμοχειρουργούς", λέει η Scaturro.
Ένα τραπέζι έχει ένα σκουπάκι προσκολλημένο στο πλαίσιό του για να δημιουργεί αναρρόφηση στην επιφάνειά του. "Αυτό το χρησιμοποιούμε για πολλούς λόγους", λέει η Scaturro. "Για παράδειγμα, εάν επεξεργάζομαι μια περιοχή όπου μπορεί να στάξει η μπογιά, μπορώ να χρησιμοποιήσω την αναρρόφηση έτσι ώστε όταν θα εφαρμόσω υγρό, αντί να ποτίσει πλαγίως στο ύφασμα, το ρουφάει αμέσως στο σημείο. Την ίδια στιγμή τραβάει μακριά και όλα τα υλικά που αποσυντίθενται. Έτσι δε δημιουργούνται κυματιστές γραμμές ούτε μεταφέρεται χρώμα." Το συγκεκριμένο τραπέζι χρησιμοποιείται και κατά τη διάρκεια συντήρησης με συγκολλητικό, όταν υφάσματα όπως κομματιασμένο μετάξι είναι υπερβολικά εύθραυστα για να περάσει η βελόνα ανάμεσά τους χωρίς να κάνει περαιτέρω ζημιά. "Ένας τρόπος για να είμαστε σίγουροι έστω και για το ότι θα είναι επίπεδο το ύφασμα όταν θα έρθει σε επαφή με ένα υποστηρικτικό υλικό, είναι το να εφαρμόσουμε την αναρρόφηση -έτσι, όλα μένουν στη θέση τους", λέει η Scaturro.
Δημιουργικές λύσεις αποθήκευσης
Οι συντηρητές δουλεύουν επίσης πολύ στενά με την ομάδα αποθήκευσης της συλλογής, έτσι ώστε να είναι σίγουροι ότι τα αντικείμενα που φροντίζουν -συμπεριλαμβανομένων των αντικειμένων στη συλλογή του Brooklyn Museum, τα οποία μεταφέρθηκαν εκεί το 2009- προστατεύονται. Αυτό συμπεριλαμβάνει τη χρήση σταθερών ή επίπεδων ραφιών, για να αποφευχθεί το τέντωμα των ρούχων όταν κρέμονται -ή, στην περίπτωση καπέλων με υπερβολική διακόσμηση, η κύρτωση ή ταλάντωση. "Η σωστή αποθήκευση είναι μέρος της προληπτικής συντήρης, η οποία στόχο έχει να απαγορεύσει ή να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά", λέει η Scaturro. Ένα καλό παράδειγμα είναι τα χειροποίητα χαρτονένια καλαπόδια που δημιουργούνται για κάθε παπούτσι της συλλογής, τα οποία υποστηρίζουν το τακούνι και τη μύτη και τους επιτρέπουν να σηκώνουν τα παπούτσια χωρίς να τα αγγίζουν.
Η δουλειά που γίνεται στο εργαστήριο συντήρησης μπορεί επίσης να αλλάξει και τον τρόπο αποθήκευσης ενός αντικειμένου. "Ένα κομμάτι που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένα κολιέ Memento Mori του Simon Costin που περιλαμβάνει ταριχευμένα μέρη ζώου", λέει η Scaturro. Παρατήρησε μικρούς λεκέδες από γράσο στο κομάτι, οι οποίοι είχαν μια περίεργη μυρωδιά. Μετά από προσεκτική εξέταση, ανακάλυψε ότι ορισμένα λίπη στο δέρμα του ζώου είχαν αρχίσει να αποσυντίθενται. Το έργο πλέον αποθηκεύεται σε ένα περιβάλλον χωρίς οξυγόνο, για να καθυστερήσουν περαιτέρω αλλοιώσεις.
Αντικείμενα που είναι φτιαγμένα από συνθετικά υλικά, όπως πολυουρεθάνιο, συντηρούνται με παρόμοιο τρόπο. Σε συνεργασία με το τμήμα επιστημονικών ερευνών του μουσείο, η Scaturro μπορεί να εντοπίσει αν ένα συνθετικό υλικό θα τεθεί σε κίνδυνο σε περίπτωση έκθεσης σε οξυγόνο. Εάν είναι όντως έτσι, το κομμάτι μπαίνει σε "μια μεγάλη σακούλα αλουμινίου", την οποία φουσκώνουν με ένα αδρανές αέριο, όπως το αργό, και την σφραγίζουν. "Υπό την προϋπόθεση ότι η κατάσταση της σακούλας δεν αλλοιωθεί, μπορεί το αντικείμενο να αποθηκευτεί μακροπρόθεσμα σε ανοξική κατάσταση."
© The Metropolitan Museum of Art
Αυτού του είδους η συντήρηση έχει το επιπρόσθετο πλεονέκτημα ότι σκοτώνει έντομα που μπορεί να κρύβονται μέσα σε ένα αντικείμενο. "Είναι μια ασφαλής μέθοδος για να είμαστε σίγουροι ότι δεν έχουμε ποτέ μολυσμένα αντικείμενα στη συλλογή μας. Μέρος της δουλειάς ενός συντηρητή είναι να είναι επιφυλακτικός", λέει η Scaturro. "Είμαστε πολύ επιφυλακτικοί στον τρόπο που βάζουμε αντικείμενα στη συλλογή μας". Αυτό περιλαμβάνει μια περίοδο καραντίνας με προσεκτική μελέτη από την οποία περνάει κάθε νέο απόκτημα, το οποίο μετά τοποθετείται σε μια τσάντα πάνω σε ένα φύλλο λευκού χαρτιού. "Θα παρακολουθήσουμε έπειτα το αντικείμενο για τρεις μήνες", λέει. "Εάν αρχίσουμε να βλέπουμε δραστηριότητα ή ίσως κάποια απορρίμματα στο χαρτί που μπορεί να υποδεικνύουν δραστηριότητα ζωυφίου, τότε θα ξέρουμε ότι έχουμε πρόβλημα."
Η προσαρμοστικότητα αποτελεί μεγάλο μέρος του πεδίου της συντήρησης. "Χρησιμοποιούμε τον εξοπλισμό μας με ποικίλους τρόπους ανάλογα με το τι είδους συντήρηση χρειάζεται", λέει. "Είναι πάντοτε μία πρόκληση, διότι κάθε αντικείμενο είναι διαφορετικό. Δανειζόμαστε ιδέες από όλες τις βιομηχανίες: από τα υλικά διήθησης που χρησιμοποιούν στις πισίνες, εργαλεία από χειρουργεία, αλλά και κατασκευαστικά υλικά. Ό,τι χρειάζεται αρκεί να βρούμε υλικά και προμήθειες που θα μας κάνουν."
Συντηρητές πάνω από ένα κομμάτι της Rei Kawakubo για τον Comme des Garcons © The Metropolitan Museum of Art
