Με αφορμή την κουβέντα που έγινε για τα μεταλλεία χρυσού στην Χαλκιδική, θα χρυσολεξιλογήσουμε σήμερα και θα αναφερθούμε στον χρυσό και σε πολλά χρυσοσχετικά.
Τον συναντάμε στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο χρυσός ήταν μέταλλο γνωστό από τα πολύ παλιά χρόνια, από την προϊστορία ή την πρωτοϊστορία, δηλαδή από τον μυκηναϊκό πολιτισμό. Στις εν λόγω πινακίδες ο χρυσός θα ακουγόταν κάπως σας ku-ru-su. Αποτελεί δάνειο από τις σημιτικές γλώσσες, μια κατηγορία γλωσσών που τις μιλούν στην Μέση Ανατολή, στην Βόρεια και Ανατολική Αφρική.
Οι Μυκηναίοι ήξεραν την κατεργασία του πολύ καλά και έφτιαχναν εκπληκτικά χρυσήλατα κοσμήματα, αλλά και χρυσοποίκιλτα εγχειρίδια. Εξάλλου, το σημαντικότερο από τα μυκηναϊκά κράτη ήταν οι πολύχρυσες Μυκήνες που λέγονταν έτσι λόγω του πλούτου που είχαν συγκεντρώσει από τις κερδοφόρες εμπορικές τους επιχειρήσεις.
Η σπουδαιότητα του χρυσού ήταν τόσο μεγάλη που έχει δώσει ένα πλήθος λέξεων τόσο στο λεξιλόγιο της αρχαίας εποχής όσο και σε αυτό των νεότερων Ελληνικών μας.
Ας ξεκινήσουμε πριν χρυσίσει η αυγή και ας αναφερθούμε πρώτα πρώτα στην σημασία του.
? χρυσός, το? χρυσο? ήταν το μέταλλο, που το λέμε αλλιώς μάλαμα ή χρυσάφι. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί γι'' αυτόν το επίθετο τιμήεις ή πολύτιμος. Η μεγάλη του αξία έκανε την λέξη να έχει τέτοια βαρύτητα, ώστε να την χρησιμοποιούν και για την δήλωση ενός πράγματος αγαπητού ή εξαιρετικά καλού.
Οι αρχαίοι μας για επίθετο είχαν το τριγενές και τρικατάληκτο ? χρυσο?ς, ? χρυσ?, τ? χρυσο?ν, ενώ για εμάς η λέξη χρυσός είναι άλλοτε επίθετο και άλλοτε ουσιαστικό.
Από τα αρχαία παράγωγα και σύνθετα αξίζει να αναφέρουμε το επίθετο - προσδιορισμό της θεάς Αθηνάς ως χρυσαίγιδος, επειδή είχε χρυσή ασπίδα, τον χρυσανταυγ? που εκπέμπει ωραίο φως σαν το χρυσάφι. Το χρυσε?ον ήταν το εργαστήρι του χρυσού, ενώ ο φιλάργυρος ονομαζόταν χρυσεραστής.
Ας έλθουμε στα ωραία νεοελληνικά χρυσά δικά μας, ξεκινώντας από τα χρυσάνθεμα που ανθίζουν αυτήν την εποχή και αρέσουν στον Χρύσανθο, στην Χρυσάνθη, στην Χρυσή και στον Χρυσόστομο.
Όλοι οι παραπάνω έχουν χρυσή καρδιά και τρώνε με χρυσά κουτάλια, έχουν, δηλαδή, μεγάλη οικονομική άνεση και αγαπούν και τα χρυσόψαρα. Ίσως είναι από τους λίγους που ζουν ακόμα σε μια χρυσή εποχή και μπορούν να επισκέπτονται χρυσοχόους και χρυσοχοΐα.
Ας αφήσουμε ήσυχο το παραπάνω κουαρτέτο και ας αναφερθούμε σε άλλα χρυσά, όπως στους χρυσούς Ολυμπιονίκες, που μας κάνουν όλους υπερήφανους, γιατί έχουν κερδίσει χρυσά μετάλλια.
Ωραία τα χρυσά και τα χρυσοΰφαντα, αλλά ό, τι λάμπει δεν είναι χρυσός.
Τα χρυσά δεν έχουν όλα χρώμα χρυσωπό. Υπάρχει και ο μαύρος χρυσός, το πετρέλαιο, που τον γνωρίσαμε καλά από την πρόσφατη ρύπανση του Σαρωνικού.
Ο χρυσός έχει δώσει τον χρυσό αιώνα την εποχή του Περικλή, όταν η Αθήνα μεγαλούργησε σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα σε αυτόν του πολιτισμού. Τότε δημιουργήθηκε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία και της Αθηνάς στον Παρθενώνα. Εκείνη ήταν η εποχή που έγινε πράξη, κυρίως με τα μνημεία του Ιερού Βράχου της Ακροπόλεως, ο κανόνας της χρυσής τομής, η αναλογία του ωραίου στην φύση.
Στην ζωή μας υπάρχουν κι άλλα χρυσά, όπως ο χρυσός κανόνας, που εκτός από οικονομικός όρος που προσδιορίζει την σχέση ορισμένης ποσότητας χρυσού με μια νομισματική μονάδα, είναι και η μέση οδός που μπορεί να ακολουθεί κανείς στις δύσκολες περιστάσεις.
Τι να πει κανείς και για τις χρυσές μετριότητες από τις οποίες περιβαλλόμαστε, από ανθρώπους που δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί και επιπλέον δεν έχουν κάτι αξιόλογο να επιδείξουν.
Θα μπορούσαμε, χρυσοί μας αναγνώστες, να μείνουμε με τις ώρες να σας μιλάμε. Θα λέγαμε για τις χρυσοφόρες επενδύσεις που όλο έρχονται και όλο στον δρόμο είναι, για τις χρυσαλλίδες, τις πεταλούδες, και τους χρυσαετούς.
Αν τα πούμε όλα, θα σας κουράσουμε και μετά θα σας κάνουμε χρυσούς, για να μας ξαναδιαβάσετε.
