Με αφορμή την μεγάλη αθλητική διοργάνωση των ημερών μας θα Ολυμπιολεξιλογήσουμε σήμερα.
? ?λυμπιάς, τ?ς ?λυμπιάδος ήταν ο πρώτος λεκτικός τύπος και δήλωνε την χρονική περίοδο των τεσσάρων ετών που μεσολαβούσαν μεταξύ δύο διαδοχικών Ολυμπιακών αγώνων. Κάθε Ολυμπιάδα, όπως την λέμε, αφού η αιτιατική επικράτησε έναντι της ονομαστικής, αποτελούσε τρόπο υπολογισμού του χρόνου. Ως αφετηρία είχε την διοργάνωση των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων, το 776 π. Χ.
Η λέξη ετυμολογικά συνδέεται με το όρος ?λυμπος, το ψηλότερο βουνό της χώρας μας. Το τοπωνύμιο αποτελεί προελληνική λέξη, που αρχικά μάλλον σήμαινε απλώς το βουνό. Γι'' αυτό την συναντάμε ως όνομα όρους και άλλού (π. χ. Λαυρεωτικός Όλυμπος, Όλυμπος Βιθυνίας). Ξέρουμε ότι ήταν η κατοικία των δώδεκα θεών, πατέρας και βασιλιάς των οποίων ήταν ο Δίας. Επειδή, όμως, οι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν αφιερωμένοι στον θεό Δία, όλα τα σχετικά με αυτούς παίρνουν το όνομά τους από το όρος Όλυμπος.
Ας δούμε, λοιπόν, λέξεις σχετικές.
?λυμπιάς ήταν και η μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου, που γεννήθηκε στην αρχαία Πασσαρώνα το 373 π. Χ. και διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στα γεγονότα της Μακεδονίας ως σύζυγος του Φιλίππου του Β''.
(Φωτ. Η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, 373 π. Χ. - 316 π.Χ. Photo by Χαράλαμπος Γκούβας - Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.)
Το όνομα ?λυμπιάς δινόταν ως γυναικείο σε πολλά κορίτσια της εποχής. Και στα χρόνια τα χριστιανικά, η αγία Ολυμπιάδα, γυναίκα σπάνιας αρετής, ήταν συνεργάτης του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Ολυμπιάδα είναι και μια πολύ όμορφη περιοχή στην Χαλκιδική, με ωραία γαλανά νερά.
Με τον λεκτικό μας τύπο συνδέεται φυσικά και το επίθετο ? ?λυμπιακός, ? ?λυμπιακή, τ? ?λυμπιακόν.
Το παραπάνω επίθετο συσχετίστηκε με τους σημαντικότερους πανελλήνιους αγώνες, που διεξάγονταν στην αρχαία Ολυμπία. Αν επισκεφθείτε τον αρχαιολογικό της χώρο, θα χρησιμοποιήσετε την Ολυμπία οδό. Είχαν πολύ μεγάλη αίγλη και για χάρη τους διακόπτονταν όλες οι συγκρούσεις μεταξύ των πόλεων. Την ίδια λέξη χρησιμοποιούμε και για την σύγχρονη αθλητική προετοιμασία, η οποία γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια σε διαφορετική χώρα με συμμετοχή αθλητών από όλο τον κόσμο.
Το επίθετο ολυμπιακός περιγράφει και την φλόγα που είναι σύμβολο των Ολυμπιακών αγώνων της νεότερης εποχής και μένει αναμμένη καθ'' όλη την διάρκειά τους.
Με Ο κεφαλαίο το επίθετο αναφέρεται στην ποδοσφαιρική ομάδα του Πειραιά, τον προσφιλή σε μερικούς Ολυμπιακό. Ως δηλωτικό της ομάδας είναι ουσιαστικό και έχει φυσικά να κάνει και με τους οπαδούς του περίφημου Ο.Σ.Φ.Π.
Στην ίδια μεγάλη ετυμολογική οικογένεια βρίσκεται και ο ολύμπιος, ο σχετικός με τους θεούς του Ολύμπου. Ο ολύμπιος, όμως, ήταν χαρακτηρισμός των κοινών θνητών, όταν είχαν ηρεμία, αταραξία και μακαριότητα αντίστοιχη με αυτήν των θεών του Ολύμπου. Οι αρχαίοι Αθηναίοι αποκαλούσαν «Ολύμπιο» τον Περικλή. Δεν τον ενοχλούσε τίποτα από όσα άκουγε από τους πολιτικούς του αντιπάλους και έλεγε και έπραττε κατά την δική του κρίση.
Οι Ολυμπιακοί αγώνες ονομάζονταν ?λύμπια και οι νικητές τους ?λυμπιονίκες, όρος που χρησιμοποιούμε και εμείς. Για εμάς είναι χρυσοί, αργυροί ή χάλκινοι ολυμπιονίκες, αν και κατά καιρούς θα τους αποκαλούσαμε χάρτινους ή ντενεκεδένιους, μια που η αθλητική συμπεριφορά τους δεν συνάδει με τα ιδεώδη του ολυμπισμού, της έντιμης προσπάθειας και της ευγενούς αθλητικής άμιλλας. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι ο ολυμπισμός είναι ελληνογενής ταξιδιάρα ξένη λέξη. Με ελληνικής προέλευσης της αρχική της ρίζα, ταξίδευσε από την Γαλλία, από το γαλλικό olympisme στην Ελλάδα την μητέρα των Ολυμπιακών αγώνων.
Από την αρχαιότητα, όμως, μας έρχονται οι ?λυμπιόνικοι, ύμνοι προς τιμήν των νικητών αθλητών των Ολυμπιακών αγώνων. Περίφημος συγγραφέας τέτοιων ύμνων ήταν ο Πίνδαρος, από τις Κυνός Κεφαλές της Βοιωτίας.
Σίγουρα δεν τα εξαντλήσαμε όλα τα σχετικά με το λήμμα μας. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι από την πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα του 1896 στην Αθήνα, μέχρι τώρα, γνωρίσαμε αρκετές συγκινήσεις. Άλλες τις έχουμε ζήσει και άλλες τις έχουμε απλώς διαβάσει.
Για να είμαστε στο πνεύμα των ημερών, θα κλείσουμε με ένα απόσπασμα από τον 2ο Ολυμπιόνικο του Πινδάρου που έχει τον τίτλο «Στον Θήρωνα τον Ακραγαντίνο, νικητή στο άρμα (476 π.Χ.)» σε μετάφραση Κ. Χ. Μύρη. Διατηρούμε την ορθογραφία των μεταφραστών.
Η ωδή εξυμνεί τη νίκη του Θήρωνος, γιου του Αινησίδαμου, στην 76η Ολυμπιάδα.
Ύμνοι, εξάρχοντες του λυρισμού,
για ποιόν θεό, για ποιόν θνητό,
ποιόν ήρωα θα ψάλουμε;
ο Ζευς είναι κυρίαρχος στην Πίσα
και ο Ηρακλής θεμελίωσε
τους Ολυμπιακούς αγώνες,
τότε που πρόσφερε τα λάφυρά του
γυρνώντας νικητής από τον πόλεμο.
Μια δυνατή ωδή θα πούμε για το Θήρωνα
που νίκησε το τέθριππο ηνιοχώντας άρμα του,
αυτόν που δίκαια μοιράζεται τα πάντα με τους φίλους,
το τείχος κι οι επάλξεις του Ακράγαντος
της πόλης ο σωτήρας, βλαστάρι
ευκλεών προγόνων.
