Ήταν 18 χρονών, και κατοικούσε στον ελλαδικό χώρο, σε ένα σπήλαιο της Θεσσαλίας πριν από 9.000 χρόνια. Οι αρχαιολόγοι που την βρήκαν, ανακάλυψαν πως έζησε στη Μεσολιθική Περίοδο, περίπου 7000 χρόνια πριν από τη χρονολογία μας. Ενας καλλιτέχνης έχει ήδη ετοιμάσει το πρόσωπό της και ένας καθηγητής ορθοδοντικής αναμένεται να μας το παρουσιάσει μέσα στο φθινόπωρο. Την ονόμασαν «Αυγή», όνομα συμβολικό, καθώς η κοπέλα έζησε στην αυγή του νέου πολιτισμού.
Η «Αυγή» βρέθηκε από την αρχαιολόγο Νίνα Κυπαρίσση- Αποστολίκα και εντάσσεται στο δεύτερο πρόγραμμα ανάπλασης που έγινε από κρανίο νεκρής, μετά τη Μύρτιδα, το 11χρονο κοριτσάκι από την Αθήνα που έζησε τον 5ο π.Χ. αιώνα και πέθανε από τυφοειδή πυρετό, όπως και το ένα τρίτο των συμπολιτών της (50 χιλιάδες), στον μεγάλο λοιμό που έπληξε την πόλη κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το κρανίο της Μύρτιδας βρέθηκε στον λεγόμενο τάφο του λοιμού, στον Κεραμεικό, από την Εφη Μπαζιωτοπούλου- Βαλαβάνη. Χάρη στη σύγχρονη επιστήμη έγινε η ανασύνθεση του προσώπου μετά από πρωτοβουλία του Μανώλη Παπαγρηγοράκη, καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος συνεργάστηκε με ομάδα επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων.
Τις αναπλάσεις των δύο προσώπων έχει κάνει ο Οσκαρ Νίλσον του σουηδικού μουσείου Βάσα, έναν καλλιτέχνη που ειδικεύεται στις αναπλάσεις προσώπων του παρελθόντος. Ο νευρο-ακτινολόγος Παναγιώτης Τούλας και ο ειδικός Μανόλης Μαραβελάκης δημιούργησαν το πιστό αντίγραφο του κρανίου, στο οποίο στηρίχθηκε ο Οσκαρ Νίλσον. Όπως μας είπε ο ίδιος, η ανάπλαση έχει τελειώσει και η παρουσίαση ορίστηκε για τον Οκτώβριο. Φυσικά και δεν αποκαλύπτει λεπτομέρειες, ώστε η έκπληξη να είναι απόλυτη. Ο κ. Παπαγρηγοράκης έχει πει πάντως ότι η 18χρονη ήταν πιο άγριας μορφής και περισσότερο απ' όλα τους δυσκόλεψαν τα ρούχα και τα μαλλιά της, δεδομένου ότι δεν είχαν στοιχεία.
Ο σκελετός της νεαρής κοπέλας από τη μεσολιθική εποχή αναλύθηκε από πολλές ιατρικές ειδικότητες και ανάμεσά τους ορθοπεδικού, ενδοκρινολόγου και ακτινολόγου. Το κρανίο της ήταν σε καλή κατάσταση, παρόλο που έλειπαν κάποια δομικά στοιχεία αλλά η μορφή της δεν είναι και τόσο εκλεπτυσμένη. Η κοπέλα, όπως και η Μύρτις, είχε ιδιαιτερότητες στην οδοντοφυία της, αλλά τα οστά της δεν έδειξαν θάνατο από ασθένεια. Επομένως, πώς πέθανε ένα 18χρονο υγιές κορίτσι; Θα μπορούσε ακόμα και από ένα βαρύ κρυολόγημα, λέει ο γλύπτης μιλώντας στο Popular Archaeology.
«Η ιστορία παράγεται από αληθινούς ανθρώπους» σημειώνει ο Οσκαρ Νίλσον. «Το να ανακατασκευάζεις πρόσωπα είναι σαν να ανοίγεις παράθυρο στο παρελθόν, είναι μια ευκαιρία να δεις πώς πραγματικά ήταν οι άνθρωποί του. Το πρόσωπο βοηθά σε μια πιο συναισθηματική σύνδεση από τα κείμενα». Φιλοδοξία του είναι να φέρνει τον επισκέπτη του μουσείου όσο κοντύτερα μπορεί στους ανθρώπους του χθες.
Το σπήλαιο Θεόπετρα βρίσκεται σε έναν βραχώη ασβεστολιθικό όγκο που ορθώνεται πάνω από το ομώνυμο χωριό, στον δρόμο Τρικάλων – Καλαμπάκας, 3 χλμ πριν από τα Μετέωρα. Πρόκειται για τη δυτικότερη προϊστορική θέση της θεσσαλικής πεδιάδας, στους πρόποδες της οροσειράς Χάσια, η οποία αποτελεί και το φυσικό όριο μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου.
Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 100 μέτρων από την πεδιάδα και 280 από τη θάλασσα. Μπροστά από το σπήλαιο ρέει ο ποταμός Ληθαίος, παραπόταμος του Πηνειού. Προχωρώντας στο εσωτερικό, συναντά κανείς την κύρια αίθουσα περίπου 500 τ.μ.. Μέχρι στιγμής, είναι το μόνο στην Ελλάδα με συνεχείς ανθρωπογενείς επιχώσεις που ξεκινούν από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (100.000-30.000πχ) και φθάνουν μέχρι το τέλος της Νεολιθικής (3.000 π.Χ.). Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να δούμε τη μετάβαση από τον Παλαιολιθικό στο Νεολιθικό τρόπο ζωής, με τις επιχώσεις να καλύπτουν μια ιδιαίτερα ευρεία περίοδο ιδιαίτερα καθοριστική για την εξέλιξη από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ στον Χόμο Σάπιενς. Πολύ σημαντικά είναι τα ανθρώπινα κατάλοιπα –δύο σκελετοί, ο ένας της ανώτερης Παλαιολιθικής και ο άλλος από μία κανονική ταφή που χρονολογείται στη Μεσολιθική εποχή - καθώς και τα σκελετικά κατάλοιπα ζώων που ποικίλουν ανάλογα με την εποχή.
Οι ανασκαφές που διεξάγει η Νίνα Κυπαρίσση- Αποστολίκα «ήρθαν να επιβεβαιώσουν την προς τα πίσω άρρηκτη συνέχεια του Νεολιθικού Πολιτισμού στη Θεσσαλία και να αποδείξουν με τα σχετικά ευρήματα πως και η καθιέρωση της καλλιέργειας και η κεραμική τεχνολογία υπήρξαν το αποτέλεσμα προσπαθειών πολλών χιλιετιών, που μετέτρεψαν το άγριο σε καλλιεργημένο και τον πηλό σε κεραμική». Το σπήλαιο κατοικήθηκε μέχρι και τη Νεολιθική Εποχή και οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι κατά τη διάρκεια «όλων αυτών των χιλιετιών είναι πολύ πιθανό ότι άλλαξε και ο ανθρώπινος τύπος που ζούσε στην περιοχή, αφού από άλλες θέσεις της Ευρώπης είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος Homo Sapiens Neanderthalensis χάνεται μετά τα 40.000 χρόνια περίπου και εμφανίζεται ο σημερινός σύγχρονος άνθρωπος Homo Sapiens Sapiens».
Μεταξύ άλλων, στο σπήλαιο βρέθηκαν λίθινα εργαλεία Παλαιολιθικής - Μεσολιθικής και Νεολιθικής Εποχής, κεραμικά ευρήματα Νεολιθικά, οστέινα εργαλεία, κοσμήματα από όστρεο, ένα μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο χρυσό κόσμημα της Παλαιολιθικής, της Μεσολιθικής και της Νεολιθικής περιόδου, καθώς και τα περίφημα ανθρώπινα και συγκεκριμένα παιδικά αποτυπώματα ποδιών της Θεόπετρας που χρονολογούνται στα 130.000 χρόνια πριν από σήμερα και αποτελούν σπανιότατο εύρημα όχι μόνο για τον ελλαδικό αλλά και για τον ευρωπαϊκό χώρο.
Το 1990-91 βρέθηκαν τα υπολείμματα δύο ανθρώπινων σκελετών. Ο πρώτος είναι ένας γυναικείος σκελετός της Μεσολιθικής εποχής (7.500-8.500 ετών) και είναι αυτός που ανήκε στη νεαρή 18χρονη. Αν και είναι γνωστή η κατοίκηση του ελλαδικού χώρου αυτή την εποχή, τα σκελετικά ευρήματα σπανίζουν. Ένας ακόμη σκελετός αυτής της περιόδου έχει βρεθεί στο Φράγχθι της Αργολίδας. Ο δεύτερος είναι ένας ανδρικός άνω-παλαιολιθικός (14.500 ετών), του οποίου διασώθηκε δυστυχώς μόνο ο κρανιακός του θόλος. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, τρία στρώματα σκληρών ιζημάτων που παρεμβάλλονται στις επιχώσεις του σπηλαίου και που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αντιπροσωπεύουν πιθανότατα εποχές παγετώνων στη Θεσσαλία.
Ιδιαίτερα σημαντικές πληροφορίες προκύπτουν επίσης από τα αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα και την ανθρακολογική μελέτη. «Με τη διαδικασία του νεροκόσκινου εντοπίστηκαν στα παλαιολιθικά στρώματα καμένοι καρποί, όπως άγριο αμύγδαλο, βατόμουρο, τσικουδιά, μπιζέλι κ.ά., ψυχανθή (όσπρια) και αγρωστώδη (δημητριακά), ως αποτέλεσμα καρποσυλλογής προς βρώση».
Το Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας υλοποιήθηκε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας στο πλαίσιο του Ε.Π. Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας - Ηπείρου 2007-2013. Βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό σε μικρή απόσταση από το Σπήλαιο και λειτουργεί από την άνοιξη. Τα επίσημα εγκαίνιά του θα γίνουν στις 17 Σεπτεμβρίου.
Το Κέντρο Τεκμηρίωσης μεταφέρει τη φυσική εμπειρία του επισκέπτη από το χώρο της προϊστορικής εγκατάστασης στον μουσειακό χώρο μέσα από την έκθεση κινητών ευρημάτων και την επεξεργασία της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης με τη βοήθεια εποπτικού και ψηφιακού υλικού και ενημερωτικών κειμένων. Στο Κέντρο οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν εικονικά στους χώρους του σπηλαίου και να γνωρίσουν από κοντά με διαδραστικό τρόπο το χαρακτήρα και τη φύση των προϊστορικών κοινωνιών.
Η έκθεση πλαισιώνεται από πλούσιο εκπαιδευτικό και ενημερωτικό υλικό, που στοχεύει στη διαμόρφωση της πληρέστερης δυνατής εικόνας για τους τρόπους διαβίωσης των ανθρώπων και των κοινωνιών τους στις εκάστοτε προϊστορικές περιόδους. Στο κτήριο έχει διαμορφωθεί επίσης αίθουσα πολλαπλών χρήσεων με διαδραστικές οθόνες αφής και ψηφιακές εφαρμογές εκπαιδευτικού χαρακτήρα καθώς και χώρος προβολής εκπαιδευτικών ταινιών και διεξαγωγής εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Το ωράριο λειτουργίας του κέντρου είναι 08:00 - 15:00 καθημερινά εκτός Δευτέρας. Τις ίδιες ώρες λειτουργεί και το σπήλαιο
Τηλέφωνο επικοινωνίας 24320-72196
Αντιγόνη Καρατάσου
