Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τα αποτελέσματα των τραπεζών για το 2016 δείχνουν ότι το... απότομο φρενάρισμα της οικονομίας τους τελευταίους μήνες στερεί για τράπεζες και οικονομία μία μεγάλη ευκαιρία ανάκαμψης, η οποία απομακρύνεται ακόμη περισσότερο όσο συνεχίζονται οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Παρά το γεγονός ότι το πρώτο εξάμηνο του 2016 χαρακτηρίστηκε από την πολύμηνη πρώτη αξιολόγηση και την συνακόλουθη αβεβαιότητα, οι τράπεζες κατάφεραν να ολοκληρώσουν το έτος σημειώνοντας δύο σημαντικές «νίκες». Επέστρεψαν σε κερδοφορία για πρώτη φορά μέσα στην κρίση και μείωσαν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs), επιτυγχάνοντας τους στόχους που έχουν συμφωνήσει με τον SSM.
Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η βελτίωση της εικόνας για «κόκκινα» δάνεια, καταθέσεις και χρηματοδότηση στο β'' εξάμηνο του 2016. Εύλογα, λοιπόν, οι διοικήσεις των τραπεζών εκτιμούσαν ότι αν έκλεινε η δεύτερη αξιολόγηση χωρίς μεγάλες καθυστερήσεις θα μπορούσαν να απολαύσουν τους καρπούς των προσπαθειών του 2016 και πόνταραν σε ένα πολύ καλύτερο 2017.
Ακόμη και αν η πρόβλεψη του προϋπολογισμού για ανάπτυξη 2,7% θεωρούνταν εξαρχής αισιόδοξη, όλα έδειχναν ότι η ανάκαμψη της οικονομίας θα συνοδευόταν από θετικές εξελίξεις. Η πιο σημαντική από αυτές θα ήταν η απομάκρυνση των κινδύνων με τους οποίους οι τράπεζες έμαθαν να λειτουργούν, ή καλύτερα να... υπολειτουργούν, τα τελευταία χρόνια.
Οι ικανοποιητικές επιδόσεις του 2016 θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πρώτο – και ίσως – σημαντικότερο – βήμα για την επιστροφή στην κανονικότητα, όμως οι εξελίξεις του α'' τριμήνου του 2017 δεν αφήνουν περιθώρια για πανηγυρισμούς. Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη υποβαθμίζονται στο 1,5%, καθώς το outlook εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και τα μέτρα που θα ληφθούν. Παράλληλα, οι επιδόσεις του τουρισμού θα αποτελέσουν βασικό παράγοντα ώθησης, ενώ η υλοποίηση των ιδιωτικοποιήσεων θα δώσει τον τόνο σε επίπεδο επενδύσεων, ενώ η βελτίωση του κλίματος θα οδηγήσει σε χαλάρωση των capital controls.
Καταθέσεις: Διπλό το χτύπημα στο α'' τρίμηνο του 2016
Ειδικά στο μέτωπο των καταθέσεων, τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Μέσα στο 2016 και κυρίως μετά την επαναφορά του waiver και την ελάφρυνση των capital controls μέσω της οποίας απελευθερώθηκε το «φρέσκο» χρήμα, οι τράπεζες είδαν συνολική αύξηση της τάξης των 4 δισ. ευρώ. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της Τρ. Πειραιώς η οποία εμφάνισε αύξηση των καταθέσεων πελατών 3 δισ. ευρώ στο έτος, ωστόσο η αύξηση στο β'' εξάμηνο ήταν της τάξης των 3,6 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με όσα ανέφεραν οι τραπεζικές διοικήσεις κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, οι συνολικές εκροές των 2,2 δισ. ευρώ στο δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2017 περιορίστηκαν τον Μάρτιο, με τις εκτιμήσεις για το τρίμηνο να τοποθετούν τις εκροές στα 3 δισ. ευρώ. Ακόμη κι έτσι, η μείωση των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων όχι μόνο ανατρέπει την θετική εικόνα του 2016 αλλά παράλληλα υποβαθμίζει τις προβλέψεις για το 2017. Έτσι για τρίτο διαδοχικό έτος, οι τράπεζες θα προσπαθήσουν στο δεύτερο εξάμηνο να κερδίσουν το χαμένο έδαφος.
Οι εκροές είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί για πρώτη φορά από το 2015 το όριο του μηχανισμού έκτακτης παροχής ρευστότητας (ELA). Συνολικά το 2016, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες μείωσαν την έκθεσή τους στον ELA κατά 25,7 δισ. ευρώ, ενώ η εξάρτησή τους από το ευρωσύστημα διαμορφώθηκε στα 67 δισ. ευρώ, έχοντας υποχωρήσει κατά 60 δισ. ευρώ από το υψηλό των 127 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2015.
Υπό την προϋπόθεση ότι θα βελτιωθεί το κλίμα μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, οι τράπεζες εκτιμούν ότι θα μειώσουν σημαντικά την εξάρτηση από τον ELA, με την Εθνική – που διαθέτει τη μικρότερη έκθεση στα 5,8 δισ. ευρώ – να θεωρεί εφικτό τον μηδενισμό της. Η Εθνική πέτυχε μείωση του ELA κατά 6 δισ. ευρώ το 2016, παρά την αποπληρωμή των CoCos.
«Κόκκινα δάνεια»: Εφικτοί οι στόχοι... υπό προϋποθέσεις
Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις της αγοράς που θέλουν τα «κόκκινα» δάνεια να αυξάνονται στο α'' τρίμηνο του 2017 κατά περίπου 2 δισ. ευρώ, τότε «ακυρώνονται» σε μεγάλο βαθμό οι προσπάθειες του περασμένου έτους. Ταυτόχρονα, χάνεται πολύτιμο έδαφος, αφού προβλέπεται ότι οι τράπεζες θα έχουν στη διάθεσή τους όλα τα εργαλεία για τη διαχείριση των NPEs μετά το τέλος του πρώτου εξαμήνου.
Η Εθνική κατάφερε να μειώσει το ποσοστό των NPEs στο 43,6% στο τέλος του 2016, από 47,5% στο τέλος του 2015, με τον όγκο των «κόκκινων» δανείων να υποχωρεί κατά 2,8 δισ. ευρώ, καλύπτοντας σχεδόν το 1/3 της διαδρομής για την επίτευξη του τριετούς στόχου, καθώς απομένουν ακόμη 5,8 δισ. ευρώ.
Για την Eurobank το δ'' τρίμηνο του 2016 ήταν το πρώτο που εμφάνισε μείωση του όγκου των NPEs, με το ποσοστό τους να διαμορφώνεται στο 45,2% έναντι 45,6% στο γ'' τρίμηνο και 43,8% στο τέλος του 2015. Η διοίκησή της εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι θα επιτευχθούν οι στόχοι του 2017 υπό την προϋπόθεση έγκαιρης ολοκλήρωσης της αξιολόγησης.
Η Τρ. Πειραιώς πέτυχε μείωση του όγκου των NPEs κατά 0,7 δισ. ευρώ και των NPLs κατά 2,5 δισ. ευρώ το 2016, πιάνοντας τους στόχους τόσο για τα NPEs όσο και για τα NPLs για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο. Σημειώνεται ότι το δ'' τρίμηνο του 2016 ήταν το πέμπτο διαδοχικό τρίμηνο μείωσης του όγκου των «κόκκινων» δανείων για την τράπεζα.
