Της Μαίρης Βενέτη
Στην προεκλογική του καμπάνια το 2016, ο Τραμπ αυτοπαρουσιάστηκε σαν ο ήρωας της εργατικής τάξης, που από τις επιχειρήσεις μετακινήθηκε στην πολιτική προκειμένου να «κάνει ξανά μεγάλη την Αμερική».
Στις βασικές του υποσχέσεις ήταν ότι οι πολίτες των ΗΠΑ θα έβλεπαν μειώσεις στη φορολογία τους, ενώ μέσω της επαναδιαπραγμάτευσης των εμπορικών συμφωνιών θα αναζωογονούσε την παραγωγική δραστηριότητα δίνοντας νέα διάσταση σε αυτό που αποκαλούμε αμερικανικό όνειρο.
Αν αφαιρέσουμε όμως τη χρυσόσκονη του Χόλιγουντ, το Αμερικανικό Όνειρο είναι κάτι παραπάνω από μια απλή πεποίθηση οικονομικής ανέλιξης στη χώρα των ονείρων.
Στον πυρήνα του ευδοκιμεί το σύνολο των ιδεών και των ιδανικών που αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία και τη διαμόρφωση του ανεξάρτητου αμερικανικού κράτους.
Έχοντας τις ρίζες του στην ίδια τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το Αμερικανικό Όνειρο στηρίζεται στην ισότητα μεταξύ των πολιτών και στο ισότιμο δικαίωμά τους να απολαύσουν τα οφέλη της προόδου και της ανέλιξής τους, μέσα από την κοπιαστική τους προσπάθεια για αλλαγή και βελτίωση.
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του, ανεξάρτητα από την τάξη στην οποία ανήκεις, αν εργασθείς σκληρά έχεις τη δυνατότητα να εξελιχθείς οικονομικά -άρα και ταξικά- και το κράτος οφείλει βάσει διατάξεων και νόμων να καλύπτει αυτό το δικαίωμα της εξέλιξής σου.
Δεν θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι το Αμερικανικό Όνειρο αντιπροσωπεύει στην ουσία του τη συνεχή βελτίωση και τον ανταγωνισμό, αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε η αμερικανική οικονομία, αλλά ταυτόχρονα επιτεύχθηκε και η παγκόσμια καπιταλιστική πρόοδος. Χάρη σε αυτό ενισχύθηκε η μεσαία τάξη, καθώς τροφοδοτήθηκε με το δικαίωμα στην ανάπτυξη.
Σκεφτείτε το εξής: Η πρωτοβουλία, η καινοτομία, η ανάληψη ευθυνών, αλλά και ρίσκου δεν είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του Αμερικανικού Ονείρου που διαμόρφωσαν όμως ταυτόχρονα και την αμερικανική κοινωνία;
Ποια είναι η λογική;
Ότι η βάση για την εξέλιξη και την αλλαγή είναι η προσπάθεια. Το αύριο θα είναι ακόμα καλύτερο, αρκεί να προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε. Και ποιο είναι το μέσο στη σύγχρονη ιστορία; Η αγοραστική δύναμη των πολιτών.
Αυτή καθόριζε και καθορίζει τις εκτάσεις του Αμερικανικού Ονείρου, καθώς η μετάφραση της αέναης προόδου των πολιτών είναι η συνεχής βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής τους υπόστασης.
Το άτομο όμως που δρα για το προσωπικό του συμφέρον τείνει να προωθεί και το συμφέρον τόσο της κοινότητάς του όσο και των γειτόνων αυτής, για να θυμηθούμε λίγο και τον «Πλούτο των Εθνών» του Άνταμ Σμιθ, ο οποίος χρησιμοποίησε τη μεταφορά της «Αόρατης Χείρας» προκειμένου να επιχειρηματολογήσει ενάντια στον προστατευτισμό και την κυβερνητική ρύθμιση των αγορών και να περιγράψει την αρχή της πεφωτισμένης ιδιοτέλειας.
Σήμερα, όμως, που ο νυν Αμερικανός πρόεδρος επέβαλε νέα ήθη και έθιμα στις εμπορικές συνδιαλλαγές των ΗΠΑ, πόσο κοντά είναι η αμερικανική μεσαία τάξη στην κατάκτηση του Αμερικανικού Ονείρου;
Το κόστος του εμπορικού πολέμου για τον μέσο Αμερικανό πολίτη
Όταν η επαναδιαπραγμάτευση των εμπορικών συμφωνιών απέτυχε και ξέσπασε ο εμπορικός πόλεμος, ο Ντόναλτ Τραμπ διαβεβαίωσε τους Αμερικανούς ότι οι εμπορικοί πόλεμοι είναι κάτι «καλό» και ότι είναι εύκολο να τους κερδίσει κανείς.
Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι.
Ο εμπορικός πόλεμος εξελίσσεται με ενδείξεις κορύφωσης εδώ και 18 μήνες, με τους δασμούς να συνεχίζουν να αυξάνονται μεταξύ ΗΠΑ - Κίνας, το εμπορικό έλλειμμα ομοίως, ενώ η παραγωγική δραστηριότητα έχει πάρει και αυτή την κατιούσα.
Πρωτίστως, βέβαια, ο αντίκτυπος του εμπορικού πολέμου έχει γίνει αισθητός στον τομέα των επιχειρηματικών επενδύσεων.
Ωστόσο, με τον νέο κύκλο δασμών σύντομα θα γίνει αισθητός και στους καταναλωτές.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της JP Morgan Chase & Co, εάν εφαρμοστεί πλήρως ο νέος κύκλος δασμών του Τραμπ, μαζί με τον προηγούμενο κύκλο θα στοιχίσει κατά μέσο όρο σε κάθε νοικοκυριό έως και 1.795 δολάρια ετησίως, ήτοι 495 δολάρια περισσότερο από τη μέση αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος που αναμένει η τράπεζα ότι θα επέλθει από τη φορολογική μεταρρύθμιση (σ.σ: ας μην ξεχνάμε ότι οι υψηλότερες μειώσεις φόρου βάσει του νόμου του 2017 αφορούν κυρίως τις επιχειρήσεις και όχι τους πολίτες).
Αν λοιπόν η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος πλήξει τις καταναλωτικές δαπάνες, μήπως οι ΗΠΑ θα έχουν έναν ακόμα «εκλιπόντα» παράγοντα από το μέτωπο της στήριξης της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας;
Απελπιστικά στάσιμη η μεσαία τάξη
Η μείωση της αγοραστικής δύναμης της αμερικανικής μεσαίας τάξης γίνεται τη χειρότερη δυνατή στιγμή.
Οι Αμερικανοί ουσιαστικά λυγίζουν εδώ και χρόνια κάτω από το δομικό χρέος τους, στο οποίο καταφεύγουν όχι για να δημιουργήσουν ένα νέο status και να ανελιχθούν κοινωνικοοικονομικά, αλλά για να διατηρήσουν μετά βίας τον υφιστάμενο τρόπο ζωής τους.
Εν ολίγοις, καμία βελτίωση, καμία άνοδος του επιπέδου ζωής τους. Η πλήρης απομάκρυνσή τους από τo Αμερικανικό Όνειρο. Τι έχει συμβεί όμως;
Οι πραγματικοί μισθοί -όπως ορίζονται με το ποσό των προϊόντων και υπηρεσιών που μπορεί να αποκτήσει ένας εργαζόμενος από τον ονομαστικό του μισθό- βρίσκονται σε τέλμα για περίπου δύο δεκαετίες, με αποτέλεσμα η αγοραστική δύναμη του μέσου Αμερικανού να έχει διαβρωθεί σε εκθετική δύναμη.
Τι έκανε λοιπόν για να αντιμετωπίσει αυτή τη διάβρωση και να ανταποκριθεί στα έξοδα των πρωτογενών αναγκών του, δηλαδή στα έξοδα για κατοικία, διατροφή και ένδυση, μόρφωση και μετακίνηση; Βρήκε καταφύγιο στον δανεισμό, όχι για να «δημιουργήσει», αλλά για να εξυπηρετήσει ένα ολοένα αυξανόμενο κόστος διαβίωσης.
Κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα, που η μισθολογική καθήλωση έχει εξανεμίσει τη δυνατότητα αποταμίευσης για το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού και έχει διογκώσει το απόθεμα χρέους του.
Εισόδημα VS κόστους ζωής
Στα τέλη του 2017, το μέσο εισόδημα στις ΗΠΑ υπολογιζόταν σε 61.372 δολάρια, ήτοι ελάχιστα υψηλότερο μετά τις αναγωγές βάσει πληθωρισμού από το αντίστοιχο επίπεδο του 1999 (σ.σ. διάμεσος στοιχείων από ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα και Ηνωμένα Έθνη).
Το σημαντικό όμως δεν είναι το επίπεδο του μισθού σου, αλλά πόσα προϊόντα και υπηρεσίες μπορείς να αγοράσεις με αυτόν.
Σε τι επίπεδα, λοιπόν, έχει ανέλθει το κόστος ζωής για τον μέσο Αμερικάνο;
Μπορεί χωρίς αναγωγές το εισόδημα να φαίνεται πως έχει αυξηθεί κατά 135% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, όμως κατά το ίδιο διάστημα τα αντίστοιχα έξοδα για διαβίωση και κατοικία έχουν αυξηθεί κατά 188%, για ιατρικές δαπάνες κατά 276% και για τη φοίτηση στα πανεπιστήμια κατά 549%.
Ακριβώς αυτή η μεγαλύτερη αύξηση του κόστους διατήρησης του βιοτικού επιπέδου της μεσαίας τάξης σε σχέση με το εισόδημα ευθύνεται για την αύξηση του δείκτη προλεταριοποίησης μεγάλων τμημάτων της.
Οι αριθμοί είναι αδυσώπητοι.
Βάσει των στοιχείων, η αμερικανική οικονομία μεταξύ 1989 και 2016 έχει διπλασιασθεί κατά το συναλλαγματικό της ισοδύναμο, όμως η μέση καθαρή αξία της έχει αυξηθεί μόλις κατά 4%.
Έτσι, οι Αμερικανοί προκειμένου να εξυπηρετήσουν το ολοένα και αυξανόμενο κόστος των βασικών τους αναγκών -διατροφή, ένδυση, κατοικία και υγεία- προσφεύγουν στον δανεισμό.
Δανεισμό στον οποίο έχουν αρχίσει να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν. Σύμφωνα με στοιχεία του Αμερικανικού Ινστιτούτου Χρεοκοπιών, τον περασμένο Ιούλιο ο αριθμός των χρεοκοπιών αυξήθηκε κατά 5% σε μηνιαία βάση, φθάνοντας τις 64.283.
Ο αριθμός αυτός δεν αφορά μόνο επιχειρήσεις που καταθέτουν τα βιβλία τους, αλλά και απλούς πολίτες που πλέον δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.
Οι Πολιτείες του Νότου, όπως το Μισισίπι, το Τενεσί και η Γεωργία, βρίσκονται στην πρώτη θέση ως προς την αύξηση των χρεοκοπιών και των κόκκινων δανείων.
Μια ανάσα πίσω τους βρίσκονται οι Μεσοδυτικές Πολιτείες (Midwest) που βρίσκονται σε πραγματικά κρίσιμη κατάσταση, μετά την απόφαση της Κίνας να απαντήσει στις αμερικανικές κυρώσεις με εμπάργκο εισαγωγών αμερικανικών αγροτοδιατροφικών προϊόντων, το επονομαζόμενο Farmaggedon.
Ειδικά οι Αμερικανοί αγρότες έχουν δεχθεί το μεγαλύτερο χτύπημα από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ - Κίνας, καθώς οι Κινέζοι αγοραστές μετατοπίζονται στις αγορές της Λατινικής Αμερικής για να προμηθευτούν γεωργικά προϊόντα.
Μάλιστα οι αμερικανικές εξαγωγές σόγιας στην Κίνα κατέρρευσαν το α' εξάμηνο του 2019 στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δέκα ετών.
O Τραμπ, προκειμένου να καταπραΰνει τις ανησυχίες των αγροτών, έσπευσε να τους διαβεβαιώσει για επιδοτήσεις από τον επόμενο χρόνο, είναι όμως αρκετό για να αναστείλει το νέο κύμα χρεοκοπιών που αναμένεται;
Η ωρολογιακή βόμβα του ιδιωτικού χρέους των ΗΠΑ
Η επιδεινούμενη κρίση στη μεσαία τάξη κινδυνεύει να συμπαρασύρει και τις τοπικές - μικρομεσαίες τράπεζες, που ενώπιον των χρεοκοπιών και των κόκκινων δανείων μειώνουν τις χορηγήσεις δανείων ή ζητούν δυσθεώρητες εγγυήσεις, τροφοδοτώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο στο πιστωτικό σύστημα.
Και εδώ ίσως να βρίσκονται τα πρώτα ίχνη του επόμενου προβλήματος, που δυστυχώς παραπέμπουν στην κρίση του 2008.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Γραφείου Χρηματοοικονομικής Προστασίας των Καταναλωτών (CFPB), οι Αμερικανοί οι οποίοι δεν χαίρουν καμίας δανειακής αξιοπιστίας ανέρχονται στα 26 εκατ., ενώ άλλα 19 εκατ. έχουν μικρή δανειακή εμπλοκή, αρχής γενομένης πριν από πολλά χρόνια.
Τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας έρχονται να σκοτεινιάσουν περαιτέρω την εικόνα, καθώς υποδεικνύουν ότι το χρέος των ιδιωτών ξεπέρασε τα 13,5 τρισ. δολάρια το τέταρτο τρίμηνο του 2018, με τους Αμερικανούς να χρωστούν μόνο σε πιστωτικές κάρτες πάνω 870 δισ. δολάρια, επίπεδο που είχε καταγραφεί πριν από την κρίση του 2008.
Οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης αναιρούνται από τους δασμούς
Η μείωση του φόρου επί των μισθών από 6,2% σε 4% που σχεδιάζει η αμερικανική κυβέρνηση θα ενίσχυε το διαθέσιμο εισόδημα κατά 250 δισ. δολάρια (+ 1,5%). Ωστόσο απαιτεί την υποστήριξη από το Κογκρέσο και αντισταθμίζει ένα μικρό μέρος της επιβάρυνσης του μέσου Αμερικανού από το νέο κύμα δασμών.
Το ίδιο ισχύει και για την αύξηση του κατώτατου ωρομισθίου που έχει εφαρμοσθεί πρόσφατα, αν και με αρκετές διαφοροποιήσεις από τη μια Πολιτεία στην άλλη.
Όπως αναφέρουν οι «New York Times», ο κατώτατος μισθός στις ΗΠΑ είχε μείνει στάσιμος επί μία δεκαετία, γύρω στα 7,25 δολάρια την ώρα.
Σήμερα, υπολογίζεται στα 12 δολάρια την ώρα κατά μέσο όρο, αλλά και πάλι δύσκολα θα βοηθήσει τον μέσο Αμερικάνο να αντιμετωπίσει το νέο οικονομικό τοπίο που αναδύεται από την επιβολή δασμών.
Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι ο προηγούμενος γύρος δασμών των ΗΠΑ επιβάρυνε περισσότερο τον κλάδο της μεταποίησης. Ο νέος γύρος όμως θα χτυπήσει άμεσα τους καταναλωτές, είτε ατομικά, είτε σε επίπεδο νοικοκυριού, καθώς θα καταστούν πολύ πιο ακριβά πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης, όπως πάνες, απορρυπαντικά, ρούχα, παπούτσια, τρόφιμα κ.ά.
Ίσως οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης να είχαν περισσότερη επιτυχία, αν αντί για την κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου ο πρόεδρος Τραμπ προς χάριν της ανάκαμψης προσανατολιζόταν περισσότερο να αναπτύξουν τις πέντε τεχνολογικές πλατφόρμες:
Της αποκωδικοποίησης του DNA, της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Ρομποτικής, του Blockchain και της αποθήκευσης ενέργειας.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 6 Σεπτεμβρίου
