Η περίπτωση που ακολουθεί είναι πραγματική, αφορά ένα φίλο μου που ζήτησε τη βοήθειά μου και τη συμβουλή μου, θα καταλάβετε γιατί.
Η περίπτωση του φίλου μου
Ο φίλος μου, πήρε ένα στεγαστικό δάνειο 200.000€ τον Σεπτέμβριο 2019, για 25 χρόνια, με κυμαινόμενο επιτόκιο και περιθώριο 2,70% πάνω από τον δείκτη Euribor 3Μ (Eur3M). Μαζί με την εισφορά 0,12% του νόμου το αρχικό επιτόκιο του δανείου ήταν 2,82%, αφού ο δείκτης Eur3M ήταν τότε σε αρνητικό έδαφος και για τον υπολογισμό του επιτοκίου του δανείου στο μηδέν. Η μηνιαία δόση του δανείου ήταν 930€. Μέχρι και τον Αύγουστο 2022, όλα παρέμειναν σταθερά, το επιτόκιο στο 2,82% και η μηνιαία δόση 930€.
Τον Σεπτέμβριο 2022, το επιτόκιο του δανείου αυξήθηκε. Από τις 14/7/22 το Eur3M πέρασε σε θετικό έδαφος, η δε πρώτη αύξηση του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ τον Ιούλιο κατά 50 μονάδες, άλλαξε τον δείκτη αναφοράς από 0% σε 0,5%, το επιτόκιο του δανείου έγινε 3,32% και η δόση 976€ αυξημένη κατά 5% ή 46€.
Η δόση του Οκτωβρίου, για την οποία ήδη ο φίλος μου έχει ενημερωθεί, θα είναι 988€ και το επιτόκιο 3,44% γιατί ήδη έχει αναπροσαρμοστεί το επιτόκιο βάσης με βάση την τιμή του Eur3M στο τέλος Αυγούστου σε 0,620%. Η δε τιμή του σήμερα 9/9 είναι ήδη 0,836% και αναμένεται να αυξηθεί επιπλέον το επόμενο χρονικό διάστημα. Με βάση τις εκτιμήσεις που υπάρχουν για τις αυξήσεις των επιτοκίων, δεν θα ήταν έκπληξη αν το επιτόκιο του δανείου στο τέλος του έτους διαμορφωθεί σε επίπεδα του 5% και η μηνιαία δόση σε 1.140€ δηλαδή διαφορά πάνω από 200€ ή σχεδόν 23% αυξημένη σε σχέση με ό,τι ίσχυε πριν αρχίσουν οι αυξήσεις.
Ο φίλος μου μαζί με τη σύζυγό του, γονείς δύο ανήλικων παιδιών και μισθωτοί και οι δύο, έχουν οικογενειακό εισόδημα σχεδόν 2.500€ μήνα, το οποίο όλο αυτό το διάστημα παρέμεινε σταθερό. Στην εξυπηρέτηση του δανείου του μέχρι σήμερα είναι απόλυτα συνεπής. Η μηνιαία δόση ήταν για τρία χρόνια σχεδόν 37% του εισοδήματος, αλλά σήμερα είναι ήδη 40% με τάσεις συνεχούς ανόδου που δεν αποκλείεται να φτάσουν το 50% σε λίγους μήνες.
Ο φίλος μου αγωνιά πραγματικά. Τρέχουν αυξημένα και όλα τα άλλα έξοδα της οικογένειας, τα εισοδήματα δεν πρόκειται να αυξηθούν. Που θα φτάσει αυτή η κατάσταση; Τι μπορώ να κάνω; Θα μπορώ να εξυπηρετώ το δάνειό μου ή θα μπω σε περιπέτειες;
Λίγη θεωρία με απλά λόγια…
Το Eur3M έχει ανέβει στη διάρκεια του τελευταίου χρόνου (Σεπ21-Σεπ22), από -0,55% σε 0,82% δηλαδή κατά 137 μονάδες βάσης. Το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ που παρέμενε στο μηδέν από τον Μάρτιο 2016, ανέβηκε τον Ιούλιο κατά 50 μονάδες βάσης και μόλις πριν λίγες μέρες κατά επιπλέον 75 μονάδες βάσης, ήτοι 1,25% συνολικά μέχρι σήμερα.
Η πολιτική των επιτοκίων του Ευρώ από την ΕΚΤ στοχεύει να τιθασεύσει τον εξαιρετικά υψηλό τρέχοντα πληθωρισμό στην Ευρωζώνη μέχρι αυτός να οριοθετηθεί κοντά στον στόχο του 2%. Η αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ είναι κλασσική κίνηση για κάτι τέτοιο, αν και πολλοί οικονομολόγοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του μέτρου για τις παρούσες συνθήκες πληθωρισμού που σε πολύ υψηλό βαθμό οφείλεται στην ενεργειακή κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι δείκτες Euribor δεν συνδέονται ευθέως με τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ, αν και έμμεσα επηρεάζονται και από αυτά. Οι δείκτες Euribor είναι ουσιαστικά το μέσο κόστος με το οποίο δανείζονται χωρίς εξασφαλίσεις μια ομάδα μεγάλων Ευρωπαϊκών Τραπεζών (18 Τράπεζες του Panel Banks). Είναι δηλαδή ένας δείκτης που αντανακλά τη δυναμική της αγοράς και την αξιολόγηση από την αγορά των εκάστοτε συνθηκών ρευστότητας και κινδύνων.
Ενδεικτικά στον πίνακα οι μεταβολές του Eur3M, του επιτοκίου ΕΚΤ και του επιτοκίου που θα είχε ένα δάνειο παρόμοιο με του φίλου μου:
Βλέπουμε δηλαδή ότι το Euribor μπορεί να είναι και χαμηλότερο και υψηλότερο από το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ. Σε εποχές μεταβολών των συνθηκών, όπως συμβαίνει τώρα, το Euribor προηγείται της ΕΚΤ και αλλάζει πιο γρήγορα αφού η αγορά πάντα προεξοφλεί τις εξελίξεις. Η Goldam Sachs εκτιμά ότι μέχρι τον Φεβρουάριο 2023 οι αυξήσεις του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ θα είναι επιπλέον 1,5%, θα φτάσει δηλαδή στο 2,75%. Λογικά οι αυξήσεις στο Euribor θα έχουν την ίδια αν όχι μεγαλύτερη ταχύτητα.
Κατά συνέπεια, για τα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, που στην συντριπτική τους πλειοψηφία συνδέονται με δείκτη Euribor, οι αλλαγές στα επιτόκια και επομένως στη δόση των δανείων θα γίνονται για το διάστημα αυτό σε μηνιαία βάση.
Αυτό είναι κάτι που πολλοί δεν έχουν καταλάβει, αφού πιστεύουν λανθασμένα, ότι αλλαγές στα επιτόκια θα γίνονται μόνο κάθε φορά που θα αυξάνει η ΕΚΤ το βασικό της επιτόκιο.
Όσοι λοιπόν είναι δανεισμένοι με κυμαινόμενο επιτόκιο πάνω σε δείκτη Euribor, αναμένουν μια σειρά διαδοχικών αυξήσεων επιτοκίων και δόσεων με μηνιαία συχνότητα τουλάχιστον για τους επόμενους 6-9 μήνες. Οι αυξήσεις αυτές δεν μπορούν να εκτιμηθούν, αλλά οι ενδείξεις επιθετικής πολιτικής από την ΕΚΤ δείχνουν ότι δεν θα είναι αμελητέες.
Συμβουλές
Στον φίλο μου και σε πολλούς άλλους δανειολήπτες που τους αφορά, οι συμβουλές μου είναι οι εξής:
1. Επικοινωνήστε άμεσα με την Τράπεζά σας. Ζητήστε τι λύσεις έχει να σας προτείνει για να αντιμετωπιστεί το αυξανόμενο κόστος εξυπηρέτησης του δανείου σας. Λογικά η Τράπεζά σας θα ανησυχεί και η ίδια αφού η αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης μπορεί να οδηγήσει σε αθετήσεις πληρωμών και κοκκίνισμα δανείων που σίγουρα θέλει να αποφύγει. Και λογικά επίσης, ήδη θα έχει επεξεργαστεί προληπτικά εναλλακτικές λύσεις για να σας προσφέρει.
2. Ρωτήστε αν μπορείτε να αλλάξετε το επιτόκιο σε σταθερό, π.χ. για τα επόμενα 3-5 χρόνια ή για όλη τη διάρκεια του δανείου σας. Και ζητήστε να σας υπολογίσουν τη δόση του δανείου σας σε μια τέτοια περίπτωση. Τα σταθερά επιτόκια και αυτά αυξάνονται και θα αυξηθούν κι άλλο όσο διαρκεί αυτή η κατάσταση, αλλά παρέχουν προστασία έναντι μελλοντικών αυξήσεων επιτοκίων.
3. Ρωτήστε, αν διατηρώντας το κυμαινόμενο επιτόκιο, μπορείτε να κάνετε μια ρύθμιση για ένα χρονικό διάστημα π.χ. 2-3 ετών με βάση την οποία θα έχετε μια έκπτωση της δόσης π.χ. κατά 25%-30% από το κανονικό της επίπεδο. Ή αν γίνεται να παγώσετε για το ίδιο διάστημα τη δόση σε κάποιο ύψος που θα μπορείτε να εξυπηρετείτε. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, στο διάστημα αυτό θα επιβραδύνετε τον προγραμματισμένο ρυθμό εξόφλησης του κεφαλαίου αλλά θα προστατεύσετε το ύψος της δόσης μεσοπρόθεσμα, ελπίζοντας ότι μετά από το διάστημα της ρύθμισης τα επιτόκια θα έχουν αποκλιμακωθεί. Εξετάστε επίσης την πιθανότητα να επιμηκύνετε την υπολειπόμενη διάρκεια του δανείου σας, αν η ηλικία σας το επιτρέπει.
4. Αν τυχόν έχετε ένα ποσό που θα μπορούσατε να διαθέσετε για μια εφάπαξ αποπληρωμή τμήματος του δανείου, ενόψει αύξησης των επιτοκίων, είναι κατάλληλη εποχή να το κάνετε, στην περίπτωση που αυτό σας αποδίδει λιγότερο από το επιτόκιο του δανείου σας, για να κατεβάσετε τη δόση σε πιο ανεκτά επίπεδα.
Η συνεργασία με την Τράπεζά σας είναι η πιο χρήσιμη και πολύτιμη συμβουλή. Θυμηθείτε ότι στην εξεύρεση λύσεων ώστε να παραμείνει ένας πελάτης ενήμερος στον δανεισμό του, πελάτης και Τράπεζα έχουν κοινό συμφέρον. Επομένως, η δυνατότητα να βρεθούν λύσεις υπάρχει.
(*) Ο Μίνος Μωυσής, είναι ιδρυτικός εταίρος της συμβουλευτικής SYNERGON Partners
