Όλο και συχνότερα τον τελευταίο καιρό, ακούγεται και διαβάζεται το μαγικό ακρωνύμιο ESG, όπου αφορά την περιβαλλοντική και κοινωνική διακυβέρνηση. Διαδέχτηκε ενισχυμένο το προγενέστερο CSR (Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη) και αποτελεί το πιο θερμό ίσως κομμάτι των θεσμικών χρηματοοικονομικών επενδύσεων, καθώς δημιουργούνται εξειδικευμένα funds και δείκτες που παρακολουθούν τις μετοχές των ESG εταιρειών.
Οι παράγοντες που εξετάζονται σε σχέση με τον περιβαλλοντικό πυλώνα, περιλαμβάνουν ενέργειες όπως η χρήση και η διαφύλαξη των υδάτων, οι βιώσιμοι φυσικοί πόροι ως προς την καλλιέργεια, η ρύπανση και τα τοξικά απόβλητα, η καθαρή ενέργεια και τεχνολογία, η κλιματική αλλαγή, οι εκπομπές άνθρακα και η πράσινη οικοδόμηση / έξυπνη ανάπτυξη.
Όσον αφορά τον κοινωνικό πυλώνα, περιλαμβάνονται οι εργασιακές σχέσεις, παροχές στο χώρο εργασίας, πολιτικές που ενισχύουν την ισότητα των φύλων και καταπολέμηση των διακρίσεων, προσφορά στην κοινότητα, αποχή από καπνό και άλλα επιβλαβή προϊόντα, ανθρώπινα δικαιώματα και αποζημίωση διευθυντικών στελεχών.
Τέλος, ο συντελεστής εταιρικής διακυβέρνησης περιλαμβάνει εταιρικές πολιτικές, σύγκρουση συμφερόντων, συνεισφορές στο προσωπικό, αποζημιώσεις στελεχών, πολυμορφία εκτελεστικού συμβουλίου, πολιτικές κατά της διαφθοράς και ανεξαρτησία του διοικητικού συμβουλίου
Τελικά πόσο πραγματική είναι η περιβαλλοντική και κοινωνική διακυβέρνηση και κατά πόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μπορούν να υπερκεράσουν τα στενά οικονομικά; Οι μετρήσεις στηρίζονται σε στέρεο έδαφος ή βυθίζονται στην άμμο έτοιμες να καταρρεύσουν;
Αρκετά κριτήρια ESG παραμένουν πολύπλοκα και αμφιλεγόμενα. Ακόμα και όσα εμπεριέχουν το περιβαλλοντικό κριτήριο και διαθέτουν τα πλεονεκτήματα της φυσικής επιστήμης για τον καθορισμό και τη μέτρηση των αποτελεσμάτων. Πόσο μάλλον, ευρέως διαδεδομένοι στόχοι, όπως η καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αφήνουν πολλά περιθώρια ερμηνείας αλλά και αμφισβήτησης. Αυτά εκτείνονται από τα ποσοστά της κλιματικής εξέλιξης, το κόστος αποκατάστασης και την αναστρεψιμότητα ζημιών έως τη σωστή τιμή των εκπομπών άνθρακα.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς αποδίδονται οι αξιολογήσεις. Ενώ οι μετρήσεις της διάστασης της εταιρικής διακυβέρνησης (δικαιώματα ψήφου, ανεξαρτησία του διοικητικού συμβουλίου, αριθμός γυναικών στη διαχείριση κ.λπ.) συγκρίνονται εύκολα μεταξύ των βιομηχανιών, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές μετρήσεις.
Η σύγκριση των κοινωνικών ή περιβαλλοντικών επιδόσεων ενός κατασκευαστή αυτοκινήτου με μεγάλο βάρος εντάσεως εργασίας με έναν σχεδιαστή λογισμικού είναι δύσκολη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πάροχοι αξιολόγησης ESG πραγματοποιούν μόνο συγκρίσεις και βαθμολογίες εταιρειών σε ομοειδείς συγκεκριμένους κλάδους.
Αυτό είναι απλό για σαφώς καθορισμένους τομείς όπως οι προμηθευτές αυτοκινήτων, αλλά γίνεται σύνθετο για διαφοροποιημένες εταιρείες χαρτοφυλακίου με επιχειρήσεις από μια σειρά βιομηχανιών.
Οι εταιρείες αξιολογήσεων ESG δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σε κριτήρια όπως οι εκπομπές ρύπων, ή οι ώρες κατάρτισης των εργαζομένων. Οι βαθμολογίες παρουσιάζουν πολύ χαμηλή συσχέτιση, όπου ο μέσος όρος υπολογίζεται μόλις στο 61% με τις μετρήσεις να κυμαίνονται μεταξύ 40%-70% σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του MIT Sloan Business School. Για να έχουμε ένα μέγεθος σύγκρισης, οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας παρουσιάζουν συσχέτιση στο 99%
Παράλληλα, η προσέγγιση ομότιμων ομάδων και κλάδων από τους παρόχους αξιολογήσεων ESG είναι παραπλανητική. Η πραγματοποίηση συγκρίσεων μόνο σε μια συγκεκριμένη βιομηχανία μπορεί να αποκρύψει τον αντίκτυπο που έχει μια εταιρεία στον κόσμο.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να απολαμβάνει αξιολόγηση ΑΑΑ ένας παραγωγός πετρελαίου, ΑΑ μια εταιρεία παραγωγής οπλικών συστημάτων και Α μια στοιχηματική εταιρεία. Την ίδια ώρα, επιχείρηση με αντικείμενο την υγεία, πλήρως εναρμονισμένη με τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης του ΟΗΕ, παίρνει χαμηλή βαθμολογία, λόγω μιας παλιάς υπόθεσης διαφθοράς και ενός κακού ιστορικού διαχείρισης εργαζομένων.
Τι γίνεται όταν οι περιβαλλοντικοί στόχοι ανταγωνίζονται τους κοινωνικούς ή επικαλύπτονται ; Η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να επιφέρει κοινωνικές ανισότητες, ενώ ηθικά διλήμματα πρόκειται να ανακύψουν ως προς την προτεραιότητα ανάμεσα σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα υπό την απειλή της κλιματικής αλλαγής.
Ο ενθουσιασμός για φιλικές προς το περιβάλλον επενδύσεις έχουν σπάσει τα θερμόμετρα. Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι οι επενδυτές διοχετεύουν μετρητά σε οτιδήποτε φαίνεται ή μοιάζει «πράσινο», στέλνοντας αποτιμήσεις φιλικών προς το περιβάλλον εταιρειών στη στρατόσφαιρα αγνοώντας τους κινδύνους για μια ακόμα φούσκα.
Όπως επισημαίνει ο Gordon Johnson της GLJ Research, σχεδόν όλες οι εταιρίες ηλιακής ενέργειας που παρακολουθεί, παρουσιάζουν χειρότερα οικονομικά αποτελέσματα, την ώρα που η τιμή των μετοχών τους τριπλασιάστηκε. Ο Δ/νων Σύμβουλος της Total, σε συνέντευξη στους FT, δεν έκρυψε το ενδιαφέρον για τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ωστόσο, θεωρεί τις αποτιμήσεις των εταιρειών που διαπραγματεύονται με 25 φορές τα κέρδη ως εξωπραγματικές!!!
Για να μιλήσουμε με αριθμούς, τα αμοιβαία κεφάλαια με αιχμή του δόρατος τα ETF που επενδύουν σε φιλικά πράσινες επενδύσεις, άγγιξαν τα 350 δισ. δολάρια το 2020 από 165 δισ. δολάρια το προηγούμενο έτος. Οι αποτιμήσεις των εταιρειών ESG έφτασαν τα 17,1 τρισ. δολάρια το 2020, από 8,1 τρισ. δολάρια το 2016.
Η Blackrock υπολογίζει να αυξήσει σε 1 τρισ. δολάρια τα υπό διαχείριση κεφάλαια που συνδέονται με ESG από περίπου 90 δισ,.δολάρια σήμερα. Να προσθέσουμε πως η τέταρτη μεγαλύτερη κατηγορία συμφωνιών SPAC αφορά εξαγορές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σύμφωνα με το Bloomberg, o δείκτης S&P Global Clean Energy, ο οποίος παρακολουθεί την τιμή της μετοχής 30 εταιρειών, έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε αξία τον προηγούμενο χρόνο, δίνοντας στις εταιρείες που τον απαρτίζουν μια αποτίμηση 41 φορές τα αναμενόμενα κέρδη τους.
Αντίθετα, οι μετοχές blue-chip των ΗΠΑ αυξήθηκαν περίπου 16% το προηγούμενο έτος και αποτιμώνται σε 23 φορές τα προθεσμιακά κέρδη. Από τις αρχές του 2018, το Invseco Solar ETF έχει τετραπλασιάσει την τιμή του, παρότι έχει υποχωρήσει 40% από τα υψηλά του Ιανουαρίου 2021
Πολλές μελέτες – κάπου 200 - που δημοσιεύθηκαν από το 2015 κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι οι «πιστοποιημένες» ESG εταιρείες, κατέγραψαν υπέρ-απόδοση έναντι εκείνων που υστερούσαν. Αυτές οι μελέτες βοήθησαν στην πλημμυρίδα των εν λόγω επενδύσεων, με τα αυτοανακηρυγμένα κεφάλαια ESG να προσελκύουν 340 δισ. δολάρια τα τελευταία δύο χρόνια, όπως είδαμε.
Η εταιρεία Scientific Beta, σε μια αδημοσίευτη για την ώρα έρευνα που είδε το φως από τους FT με τίτλο “Honey, I Shrunk the ESG Alpha”, διατείνεται, ότι οι ισχυρισμοί του θετικού άλφα στις μελέτες της δημοφιλούς βιομηχανίας δεν είναι έγκυροι επειδή η ανάλυση που ενισχύει αυτούς τους ισχυρισμούς είναι λανθασμένη, "με αναλυτικά σφάλματα" που επιτρέπουν την τεκμηρίωση της υπέρ-απόδοσης όπου στην πραγματικότητα απλά δεν υπάρχει.
Σε καμία από τις στρατηγικές δεν εξασφαλίζεται προστασία από αρνητικούς κινδύνους (downside risk) και το ενδιαφέρον είναι τεχνητά διογκωμένο, ανεβάζοντας διαρκώς την αξία των εν λόγω τιμών. Όσον αφορά το hype, οι επενδυτές συρρέουν στις συγκεκριμένες εταιρείες, επειδή καταγράφουν αξιοσημείωτες αποδόσεις που λίγο έχουν να κάνουν με τους πραγματικούς στόχους που υποτίθεται ότι εξυπηρετούν.
Ταυτόχρονα, αναδύεται μια μονομερής οπτική, δίνοντας την εσφαλμένη εντύπωση πως οι ESG μετοχικές αξίες θα είναι για πάντα στο προσκήνιο. Για μια ακόμα φορά, μες την τελευταία δεκαετία, οι επενδυτές αγοράζουν προσδοκία και επιθυμίες, έναντι εμπεριστατωμένης άποψης και στρατηγικής.
Η μετάβαση προς ένα πιο πράσινο, περιβαλλοντικό κόσμο, με κοινωνικό πρόσημο, είναι μονόδρομος. Όμως η μετάβαση προϋποθέτει επενδύσεις και χρειάζεται υπομονή. Η μανία να κεφαλαιοποιείται το μέλλον, αγνοώντας τις θυσίες του παρόντος μάλλον με κακό οιωνό μοιάζει.
