Του Απόστολου Σκουμπούρη
Ελάχιστες είναι οι βιομηχανίες, οι βιοτεχνίες και οι οικογενειακές επιχειρήσεις μικρές ή μεγάλες που έχουν συμπληρώσει εκατό χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας στην Ελλάδα. Άρα, το γεγονός ότι ένας αγροτικός συνεταιρισμός το έχει καταφέρει αυτό –στην Ελλάδα των πολέμων και των δεινών του 20ου αιώνα– είναι από μόνο του μοναδικό επίτευγμα, ειδικά σε μια χώρα που δεν φημίζεται για την ανεπτυγμένη κουλτούρα συνεταιρισμού, σύνθεσης ή συνεργασίας, είτε σε επιχειρηματικό, είτε σε πολιτειακό επίπεδο.
Ο λόγος για τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζαγοράς, που παράγει τα γνωστά μήλα με τη... φίρμα ΖΑΓΟΡΙΝ, που θεωρούνται από τα καλύτερα στον κόσμο, έχοντας από το 1996 κερδίσει τη... σφραγίδα Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Ο συνεταιρισμός έχει συνδεθεί με τρεις γενιές Ζαγοριανών, ενώ ήδη στο «παιχνίδι» μπαίνει και η 4η γενιά, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς λειτουργεί ως ανάχωμα στην «αρρώστια» των τελευταίων 4 - 5 δεκαετιών με την αστυφιλία και την εγκατάλειψη της επαρχίας.
Σε μια χώρα που –παρά το ευλογημένο κλίμα και τα χαρισματικά εδάφη της– έχει φτάσει να εισάγει ντομάτες, κρεμμύδια και λεμόνια από την Αργεντινή και τη Χιλή, σε μια χώρα που «φωνάζει» για παραγωγική ανασυγκρότηση, περιπτώσεις όπως ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου δικαιούνται τον σεβασμό και την προβολή.
Ελάχιστα προϊόντα στην Ελλάδα –γεωργικά, κτηνοτροφικά, διατροφικά, παραδοσιακά κλπ– έχουν συνδεθεί τόσο πολύ και τόσο άρρηκτα με την περιοχή και τους κατοίκους τους όσο τα... χρυσά μήλα της Ζαγοράς με την όμορφη ορεινή περιοχή του Πηλίου.
Βιώσιμος και κερδοφόρος, παρά τις δυσκολίες
Φυσικά, ο συνεταιρισμός πέρασε από πολλά στάδια, αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες, η διαδρομή του δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα, όμως τις τρεις τελευταίες δεκαετίες έχει εκσυγχρονιστεί και λειτουργεί με αξιοζήλευτα ορθολογικά κριτήρια.
Είναι το πρώτο μήλο που πιστοποιήθηκε στην Ευρώπη ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης, ενώ από το ''96 και εντεύθεν έχει αναβαθμιστεί όλο το... brand, σηκώνοντας παράλληλα και όλη την περιοχή της Ζαγοράς. Στην Ελλάδα υπάρχουν τα μήλα Ζαγοράς και τα... άλλα, ενώ από το 2011 έχουν πιστοποιηθεί και τα φιρίκια Πηλίου ως ΠΟΠ.
Απασχολεί 44 μόνιμους εργαζόμενους και 70 έως 100 εποχιακούς, έχει ετήσιο τζίρο περί τα 15 εκατ. ευρώ, ενώ οι εξαγωγές του κυμαίνονται από 10% - 30%, ανάλογα με την απόδοση ανά έτος αλλά και τη ζήτηση. Με κυρίαρχο brand το μήλο λοιπόν, ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας της Ζαγοράς κινείται πέριξ αυτού, όπως και πέριξ αυτού κινείται και όλη η... κουλτούρα αλλά και η σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
Εξάγει κυρίως στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, αλλά και την Κύπρο, όπου τα καταναλωτικά γούστα είναι περισσότερο συμβατά. Ο συνεταιρισμός είναι βιώσιμος και κερδοφόρος, δεν οφείλει ούτε ένα ευρώ, «πατώντας» στον ευλογημένο καρπό των δέντρων, αλλά και στην ξεχωριστή γεωφυσικότητα της περιοχής.
Οι τριήμερες εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια
Με αφορμή της συμπλήρωσης ενός αιώνα αδιάλειπτης λειτουργίας, το τριήμερο 2 έως 4 Σεπτεμβρίου έλαβαν χώρα πολλές επετειακές εκδηλώσεις και δράσεις, με την κωμόπολη της Ζαγοράς να βάζει τα... καλά της, υποδεχόμενη επιχειρηματίες, πολιτικούς, καλλιτέχνες και παράγοντες του γεωργικού και παραγωγικού τομέα.
Ήταν μια γιορτή για τη μικρή κοινωνία της Ζαγοράς με αποκορύφωμα την επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Προκόπη Παυλόπουλου. Ο κ. Παυλόπουλος στην ομιλία του εξέφρασε το θαυμασμό του για τον αγροτικό συνεταιρισμό και την 100ετή πορεία του με τα εκλεκτά προϊόντα και ευχήθηκε αυτή η πετυχημένη ανάπτυξη να αποτελέσει πρότυπο συνεισφέροντας στην εθνική και τοπική οικονομία.
Ως οικοδεσπότης ο δήμαρχος Ζαγοράς - Μουρεσίου, Π. Κουτσάφτης, επεσήμανε ότι η περιοχή στηρίζεται σε δύο πυλώνες, τον τουρισμό και τη γεωργία και ζήτησε να βελτιωθεί το κάκιστο οδικό δίκτυο που φέτος το καλοκαίρι το χρησιμοποίησαν 50.000 αυτοκίνητα τουριστών και κάθε χειμώνα διακινούνται 15.000 τόνοι φρούτων.
Το πετιμέζι, τα νέα προϊόντα και τα άλλα στοιχήματα
Μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Ζαγορά, ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού, κ. Αντώνης Λάσκος, και ο διευθυντής, κ. Διονύσης Βαλασσάς (ΦΩΤ.), επεσήμαναν ότι το 2016 είναι καλή χρονιά, με την προσδοκώμενη ποσότητα συγκομιδής να ανέρχεται στους 16 χιλιάδες τόνους.
Σύμφωνα με τον κ. Βαλασσά, στόχος φέτος είναι να κρατηθεί το περυσινό επίπεδο τιμών (65 λεπτά η πρώτη ποιότητα και 35 λεπτά η χαμηλότερη), ώστε να μπορέσουν και οι παραγωγοί να στηριχθούν σε μια δύσκολη συγκυρία.
Η Ελλάδα παράγει περίπου 300.000 τόνους μήλων ετησίως, που σε αναλογία εκτάσεων καλλιέργειας αποτελεί σημαντική ποσότητα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο μεγάλες δυνάμεις του χώρου είναι η Πολωνία με 3,5 εκατ. τόνους, η Γαλλία και η Ιταλία με 2 εκατ. τόνους.
Τα επόμενα στοιχήματα του συνεταιρισμού είναι αφενός η διατήρηση της ποιότητας και της υγείας των δέντρων συνδυαστικά με την ανανέωσή τους, ώστε να συνεχίσουν να βγάζουν τον ευλογημένο καρπό και αφετέρου η σταδιακή και με προσεκτικά βήματα είσοδος σε νέα προϊόντα, με βάση το μήλο, πάντα υπό το brand ΖΑΓΟΡΙΝ.
Η διοίκηση «ψάχνει» εδώ και πολύ καιρό τον τρόπο λανσαρίσματος νέων προϊόντων, όπως το πετιμέζι, τον χυμό μήλου και τα τσιπς αφυδατωμένου μήλου. Για έναν συνεταιρισμό που έχει μάθει για χρόνια να πηγαίνει... τραίνο με βάση πιο... απλοϊκές (έστω και καθόλου εύκολες) διαδικασίες, η είσοδος σε νέα προϊόντα είναι εξαιρετικά σύνθετο και δύσκολο εγχείρημα.
Ο ΖΑΓΟΡΙΝ θα συμμετάσχει τον Οκτώβρη σε μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις τροφίμων στον κόσμο, τη Sial στο Παρίσι, όπου και θα παρουσιάσει το πρώτο του προϊόν μεταποίησης, το πετιμέζι από φιρίκι.
Δεμένο με τη γαστρονομία, το νέο προϊόν οριοθετεί την είσοδο του οργανισμού στα παράγωγα προϊόντα από μήλα, καθώς θεωρείται ένα υψηλής... κουλτούρας και διατροφικής αξίας προϊόν. Από το φθινόπωρο σταδιακά θα μπει στα ράφια αλυσίδων τροφίμων και επιλεγμένων delicatessen.
Υπερσύγχρονο συγκρότημα ψυγείων, από τα μεγαλύτερα στα Βαλκάνια
Ο συνεταιρισμός ΖΑΓΟΡΙΝ διαθέτει από τις μεγαλύτερες ψυκτικές εγκαταστάσεις σε όλα τα Βαλκάνια και αυτό λέει πολλά για την ποιότητά του, αλλά και την επανεπένδυση των κερδών. Πρόκειται για υπερσύγχρονο ιδιόκτητο συγκρότημα ψυγείων - διαλογητηρίων εμβαδού 55.000 m3 (με θαλάμους ελεγχόμενης ατμόσφαιρας ULO σε ποσοστό άνω του 50%), που έχουν δυνατότητα αποθήκευσης, συντήρησης πάνω από 10.000 τόνους, ενώ η διαλογή γίνεται με αυτόματα ηλεκτρονικά διαλογητήρια με δυνατότητα 180 τόνους το 8ωρο. Στις εγκαταστάσεις των ψυγείων λειτουργούν επίσης ηλεκτρονικές μηχανές μικροσυσκευασίας.
Οι 700 αγρότες που συναποτελούν τον Συνεταιρισμό καλλιεργούν 12.000 στρέμματα, με τους περισσότερους εξ αυτών να είναι μικρού εκτοπίσματος αγρότες, από 5.000 έως 10.000 ευρώ ετησίως, ενώ κάποιες δεκάδες κάνουν τζίρο που ξεπερνά τα 30.000 ευρώ τον χρόνο.
Το 90% της παραγωγής είναι μήλα, ενώ διαθέτει στην αγορά αχλάδια, ακτινίδια, κάστανα και κεράσια. Το 30% των παραγόμενων προϊόντων διατίθεται μέσω των αλυσίδων super market. Είναι κερδοφόρος και δίνει εκκαθάριση στα μέλη του (δεν είναι ΑΕ), ενώ έχει καταφέρει να βρίσκεται δέκα μήνες το έτος στην αγορά.
Ιστορικό
Το 1915 δημιουργήθηκε ο (πρώτος) νόμος για τους συνεταιρισμούς επί Βενιζέλου, οπότε 199 αγρότες συνασπίστηκαν και στις 27 Οκτωβρίου του 1916 δημιούργησαν τον Συνεταιρισμό Πωλήσεως Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς.
Εξ αρχής της ίδρυσής του υπήρχε στον τίτλο η λέξη «πωλήσεως» που υποδήλωνε προσανατολισμό στην αγορά, εμπορική αξιοποίηση της παραγωγής και σταθερή προσπάθεια για ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα στα μέλη του. Η άλλη εκδοχή ήταν οι Γεωργικοί Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί, που δημιουργήθηκαν σχεδόν σε κάθε ελληνικό χωριό, οι οποίοι ήταν ουσιαστικά διαμεσολαβητές μεταξύ Αγροτικής Τράπεζας και παραγωγών.
Ανάμεσα στα προβλήματα της Ζαγοράς ήταν η γεωγραφική απομόνωση, η ανυπαρξία οδικής σύνδεσης με τον Βόλο με συνέπεια τον προσανατολισμό προς τις θαλάσσιες μεταφορές, την καταστροφή καλλιεργειών από ασθένειες, τις χαμηλές αποδόσεις των καλλιεργειών, την ανυπαρξία ψυγείων για τη συντήρηση των φρούτων κ.ο.κ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ένας Ζαγοριανός ονόματι Γεώργιος Σαμσαρέλος μετέφερε από την Καλιφόρνια το πρώτο δενδρύλλιο της ποικιλίας Starking Delicious. Η εν λόγω ποικιλία «έδεσε» άριστα με τον τόπο, η εξάπλωση έκτοτε ήταν ταχύτατη, δίνοντας μια εξαιρετική γεύση λόγω της ιδιαιτερότητας του συνδυασμού βουνού και θάλασσας.
Έως τότε οι βασικές καλλιέργειες ήταν φουντούκια, πατάτες, ελιές, σταφύλια, κάστανα, φιρίκια και κάποιες παλιές ποικιλίες μήλων. Χιλιάδες στρέμματα εκχερσώθηκαν με το τσαπί και εκατομμύρια πέτρες χρησιμοποιήθηκαν για τις πεζούλες που στηρίζουν τα επικλινή εδάφη της περιοχής. Τότε, στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 διαμορφώθηκε η φυσιογνωμία του απέραντου μηλεώνα που κυριαρχεί ακόμα και σήμερα στη Ζαγορά.
Ο οργασμός αυτός επιτελέστηκε χωρίς τη βοήθεια μηχανικών μέσων, σε συνθήκες απίστευτης φτώχειας και με την προσδοκία της απόδοσης μετά από 8 έως 15 χρόνια. Η πίστη, ο ενθουσιασμός και η εργατικότητα των Ζαγοριανών αγροτών πέτυχε αυτό το θαύμα.
Επακολούθησε η ανασύνταξη του σχεδόν χρεοκοπημένου Συνεταιρισμού από μια ομάδα προοδευτικών αγροτών στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και η σταδιακή δημιουργία της υποδομής σε κτίρια και ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό, με κορύφωση στη δεκαετία του 1980. Τη δεκαετία του ''80 ο ΖΑΓΟΡΙΝ πρώτος καθιέρωσε τη συσκευασία (τελάρο από χαρτόνι) μιας χρήσης.
Τη δεκαετία του ''90 ακολούθησε η διαδικασία προβολής και προώθησης του προϊόντος με κομβική χρονιά το 1996 όπως προαναφέρθηκε, ενώ τότε έγινε και η επικόλληση της ετικέτας με τη φίρμα ΖΑΓΟΡΙΝ σε κάθε μήλο, αναβαθμίζοντας την ταυτότητα του προϊόντος.
Ακολούθησαν δράσεις εκσυγχρονισμού στην υποδομή και στη λειτουργία της επιχείρησης, αλλά και στον πρωτογενή τομέα με ανανέωση της μηλοκαλλιέργειας, ένταξη στην ολοκληρωμένη παραγωγή, έμφαση στην υγιεινή και στην ασφάλεια των προϊόντων.
