Της Μαίρης Βενέτη*
Οι συνεχείς περικοπές στα ποσά των συντάξεων, η μείωση των επικουρικών και οι μεγάλες καθυστερήσεις στο να αποδοθεί η δημόσια σύνταξη, έχουν δημιουργήσει ανασφάλεια στους σημερινούς εργαζόμενους-ασφαλισμένους.
Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι αυτός της ανεπάρκειας της μελλοντικής σύνταξης για μια αξιοπρεπή διαβίωση.
Επειδή είναι εύκολα κατανοητό ότι για έναν μελλοντικό συνταξιούχο είναι δύσκολο -και αντίθετο με την ανθρώπινη φύση- να ποντάρει στις «φυσικές διαδικασίες» που θα τον απαλλάξουν μια και καλή από το άγχος των αξιοπρεπών γηρατειών, έχει ανοίξει στη χώρα μας η συζήτηση για το κατά πόσο η δημόσια σύνταξη πρέπει να συνοδεύεται από ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια, καθώς και από ατομικά χαρτοφυλάκια επενδύσεων.
Ο προγραμματισμός των συνταξιοδοτικών εισοδημάτων έχει αναδειχθεί –και θα αναδειχθεί ακόμα περισσότερο- ένας ταχέως αναπτυσσόμενος κλάδος στο επάγγελμα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Υπάρχουν δυο θεμελιωδώς διαφορετικές φιλοσοφίες για την συνταξιοδοτική δαπάνη. Η πρώτη έχει σαν βάση την πιθανότητα, ενώ η δεύτερη έχει σαν προτεραιότητα την ασφάλεια. Και οι δυο αυτές φιλοσοφίες εμπεριέχονται στο ερώτημα: Πού πρέπει να εμπιστευτεί κάποιος ατομικά την αποταμίευση του; Στις συναλλαγές στα χρηματιστήρια έναντι ενός χαρτοφυλακίου με μεγαλύτερη πιθανότατα απόδοση, αλλά και μεγαλύτερο ρίσκο, ή στη συμβατική εγγύηση κλασσικών ασφαλιστικών προϊόντων;
Οι υπέρμαχοι των επενδύσεων στις χρηματαγορές βασίζονται στην εξής παραδοχές:
-H αγορά θα προσφέρει εν κατακλείδι ευνοϊκές αποδόσεις για τους περισσότερους μελλοντικούς συνταξιούχους. Αν και οι χρηματαγορές εμφανίζουν περιόδους αστάθειας και κάμψης, εντούτοις σε ένα λογικό χρονικό διάστημα είθισται οι μετοχές να ξεπερνούν τα ομόλογα σε απόδοση. Η δυναμική ανόδου μάλιστα είναι τόσο σημαντική για ένα χαρτοφυλάκιο με σωστή διασπορά τόσο κλαδική όσο και γεωγραφική, που υπάρχει πολύ περιορισμένος ρόλος για ασφαλιστικές λύσεις.
- Oι μεγαλύτερες μακροπρόθεσμες αποδόσεις μπορούν να στηρίξουν μια μεγαλύτερη κληρονομιά και να παράσχουν ρευστότητα για απρόβλεπτες δαπάνες.
-Τα ρευστά του χαρτοφυλακίου είναι διαθέσιμα στον συνταξιούχο και δεν είναι κλειδωμένα ως μέρος μιας συμβατικής συμφωνίας.
- Στη σπάνια περίπτωση που η απόδοση για ένα μακροπρόθεσμο μετοχικό χαρτοφυλάκιο δεν υλοποιηθεί, αυτό θα συνεπάγεται μια οικονομική καταστροφή που θα επηρέαζε και τις ασφαλιστικές εταιρείες.
- Υπάρχει κατά περιόδους μια γενική ανησυχία που βασίζεται στις μακροπρόθεσμες προοπτικές των ασφαλιστικών εταιρειών ή των εκδοτών ομολόγων να εκπληρώσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις.
Τέλος, σύμφωνα με αυτήν την πλευρά, τα επιτόκια που προσφέρονται σήμερα για τη διατήρηση προθεσμιακών λογαριασμών, τείνουν να είναι εξαιρετικά χαμηλά και δεν προσφέρουν κάποιο επενδυτικό ενδιαφέρον για τους καταθέτες.
Αυτοί που ενστερνίζονται τα ασφαλιστικά προϊόντα σαν την καλύτερη επιλογή, έχουν σαν επιχείρημα ότι οι συμβατικές εγγυήσεις που προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρείες είναι αξιόπιστες, ενώ οι διακυμάνσεις των αγορών είναι εν τέλει ψυχοφθόρες και για μια μεγάλη πλειοψηφία των επενδυτών μη διαχειρίσιμες.
Ακόμα και αν η πιθανότητα μηδενισμού ενός σωστά κατανεμημένου χαρτοφυλακίου είναι μικρή, κάθε συνταξιούχος έχει μόνο μια ευκαιρία για επιτυχημένη συνταξιοδότηση και ως εκ τούτου, αυτή η μοναδική ευκαιρία δεν θα πρέπει να εκτίθεται στις διακυμάνσεις των αγορών.
Η προστασία της μακροζωίας είναι άλλο ένα βασικό όφελος της ασφαλιστικής λύσης, καθώς παρέχει ένα εγγυημένο εισόδημα για όσο χρόνο ζει κανείς. Στην ουσία κάνει ευκολότερο τον προγραμματισμό για ένα μεγάλο προσδόκιμο ζωής. Όσοι δεν ζουν μακροχρόνια επιδοτούν τις πληρωμές εισοδήματος σε όσους ζουν περισσότερο από το προσδόκιμο ζωής (οι λεγόμενες “mortality credits” ή πιστώσεις θνησιμότητας στα ελληνικά).
Η ασφάλεια θανάτου μπορεί επίσης να καλύψει την επιθυμία για την φροντίδα των υπόλοιπων μελών της οικογένειας.
Επιπλέον υπάρχουν ασφαλιστικά συμβόλαια που προσφέρουν συμπληρωματικές ασφαλιστικές καλύψεις, όπως για παράδειγμα η απαλλαγή πληρωμής ασφαλίστρων σε περίπτωση αναπηρίας κατά 67% ή η ασφάλιση εισοδήματος που καταβάλλει μηνιαίο ποσό για όσο διάστημα απουσιάζουμε από την εργασία μας.
Η αλήθεια είναι ότι τόσο τα επενδυτικά χαρτοφυλάκια, όσο και τα συνταξιοδοτικά συμβόλαια, έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Γι' αυτό θα πρέπει να αποφύγουμε τον πειρασμό να είμαστε δογματικοί και να προτιμήσουμε τη χρυσή τομή, υιοθετώντας συμπληρωματικά με τη δημόσια σύνταξη και τις δύο λύσεις.
Μια ολόκληρη βιβλιογραφία σχετικά με την κατανομή των προϊόντων, που εισήχθη από τον Peng Chen και τον Moshe Milevsky το 2003, έχει δείξει πώς μπορεί να επιτευχθεί ένα πιο αποτελεσματικό σύνολο συνταξιοδοτικών αποτελεσμάτων συνδυάζοντας επενδύσεις και ασφάλειες.
Το συνταξιοδοτικό πλάνο όπως ορίζεται από τα 4L
Καταρχήν η δημόσια σύνταξη αποτελεί βασικό κομμάτι για το σωστό σχεδιασμό της ιδιωτικής συνταξιοδότησης, μιας και η τελευταία λειτουργεί συμπληρωματικά της πρώτης.Ο σωστός υπολογισμός της λοιπόν είναι η αρχή για να γίνει το υπόλοιπο συνταξιοδοτικό πλάνο.
Δεύτερον, είναι σημαντικό να διευκρινιστούν οι στόχοι για το σχέδιο συνταξιοδότησης.
Τι επιδιώκουμε σε ένα πλάνο για τα γηρατειά μας; Να πετύχουμε συγκεκριμένους οικονομικούς στόχους και ανεξάρτητα ποιοι θα είναι αυτοί για τον καθένα μας, να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τους κινδύνους που απειλούν αυτούς τους στόχους.
Ο κύριος οικονομικός στόχος για τους περισσότερους συνταξιούχους σχετίζεται με τις δαπάνες τους. Δηλαδή με τη μεγιστοποίηση της αγοραστικής τους δύναμης, έτσι ώστε οι δαπάνες τους να μπορούν μπορούν να εξυπηρετούνται χωρίς δραστικές μειώσεις. Πρόκειται για τη διατήρηση του λεγόμενου Lifestyle, ανεξάρτητα από το πόσο διαρκεί η συνταξιοδότηση (Longevity). Άλλοι σημαντικοί στόχοι μπορεί να είναι η εξασφάλιση περιουσιακών στοιχείων για τις επόμενες γενιές (Legacy) και η διατήρηση επαρκούς ρευστότητας για ώρα ανάγκης (Liquidity).
Κατά τον σχεδιασμό του συνταξιοδοτικού πλάνου, ο ασφαλιστής/σύμβουλος θα πρέπει να λάβει υπόψη του μια πληθώρα παραμέτρων, από την ηλικία του ασφαλισμένου και την ηλικία της συνταξιοδότησης, έως τις επιθυμίες του όσον αφορά την ιεραρχία των 4Ls που περιγράφηκαν πιο πάνω, καθώς και τον υπολογισμό της δημόσιας σύνταξης του με τους πρόσφατους ασφαλιστικούς νόμους.
Οι επενδύσεις και τα συνταξιοδοτικά ασφαλιστικά προγράμματα έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα όταν πρόκειται για την εκπλήρωση καθενός από τους στόχους των 4Ls.
Τι θα πρέπει να προσέξετε στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια
Η εμπειρία του ασφαλιστικού συμβούλου είναι το Α και το Ω
Εν αρχή είναι η αναζήτηση του κατάλληλου εξουσιοδοτημένου δικτύου παροχής συνταξοδιοτικών προγραμμάτων που υποστηρίζεται από ασφαλιστικούς συμβούλους, πρακτορεία ασφαλίσεων, ή από το σύστημα bancassurance των τραπεζών. Όποια και αν είναι η επιλογή, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι ασφαλιστικές υπηρεσίες μπορεί μεν να ξεκινούν με το σχεδιασμό ενός προγράμματος, αλλά δεν τελειώνουν με την υπογραφή του ασφαλιστηρίου συμβολαίου.
Αντίθετα είναι η αρχή μιας συνεργασίας, το service της οποίας είναι εξίσου σημαντικό με τις ασφαλιστικές καλύψεις που παρέχει το πρόγραμμα. Η εμπειρία του ασφαλιστικού συμβούλου και η βαθιά γνώση της εφαρμογής των καλύψεων είναι το α και το ω ενός συμβολαίου. Ακόμη και σχεδιασμοί συνταξιοδοτικών προγραμμάτων της ίδιας ασφαλιστικής εταιρείας, μπορεί να παρουσιάσουν διαφοροποιήσεις λόγω των παραμετροποιήσεων.
Για τους συντηρητικούς, προτιμότερα τα συνταξιοδοτικά με εγγυημένα επιτόκια απόδοσης
Η έλλειψη της ειδίκευσης του ασφαλιστικού συμβούλου για παράδειγμα είναι η συχνότερη αιτία που ο ασφαλισμένος συγχέει επενδυτικά προϊόντα ασφαλιστικών εταιρειών με τραπεζικά, ή ασφαλιστικά προγράμματα περιοδικών καταβολών λανσάρονται ως τραπεζικά καταθετικά προϊόντα δίχως μακροχρόνια δέσμευση, με αποτέλεσμα οι ασφαλισμένοι να ζημιώνονται.
Τα συνταξιοδοτικά με εγγυημένα επιτόκια απόδοσης προάγουν την αξιοπιστία ως προς το τελικό πόσο του εφάπαξ και της σύνταξης, ενώ αντίθετα τα προγράμματα με ενδεικτικές αποδόσεις κρύβουν ρίσκο και αβεβαιότητα που πολλές φορές δεν συνάδουν με το επενδυτικό προφίλ του ασφαλισμένου. Ως εκ τούτου, η τελική πρόταση θα πρέπει να συνοδεύεται από συνταξιοδοτική έκθεση η οποία θα περιλαμβάνει αναλυτικά τα εγγυημένα ποσά εφάπαξ και σύνταξης. Τυχόν παράλειψη της θα πρέπει να μας προβληματίσει για το αν έχουμε αναλάβει το επιθυμητό επίπεδο κινδύνου.
Η έκτακτες καταβολές προτιμότερες της ετήσιας αναπροσαρμογής των εισφορών
Οι εισφορές που θα καταβάλλονται στο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα δεν πρέπει να επιλεγούν αυθαίρετα. Η αποφυγή υπερβολών στην έναρξη του προγράμματος είναι αυτή που θα προστατέψει τη βιωσιμότητα του. Οι εμπειρότεροι ασφαλιστικοί σύμβουλοι συνήθως προτείνουν εισφορές που δεν θα ξεπερνούν το 6%-8% του μηνιαίου εισοδήματος.
Άλλο ένα σημείο που οφείλουμε να προσέξουμε και που συχνά δυστυχώς δεν διευκρινίζεται επαρκώς, είναι η ετήσια αναπροσαρμογή των εισφορών έναντι να «καλύπτεται» ο πληθωρισμός. Η ετήσια αύξηση κυμαίνεται για κάποιες ασφαλιστικές έως 3% ή και 4%.
Πού καταλήγει όμως ένα 25ετές συμβόλαιο βάση αυτής της αναπροσαρμογής;
Αν χρησιμοποιήσουμε ένα αρχικό ποσό για παράδειγμα πέριξ των 1200 ευρώ και μια ετήσια αύξηση της τάξης του 3% και κάνουμε τις πράξεις, θα καταλήξουμε ότι το 25ο έτος η εισφορά μας θα είναι 2439,35 ευρώ.
Επί της ουσίας η εισφορά μας διπλασιάζεται. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν μπορεί το πρόγραμμα να παραμείνει βιώσιμο με το πέρασμα των ετών, ή η ετήσια αύξηση σε συνδυασμό με άλλες ανάγκες ρευστότητας του ασφαλισμένου, όπως για παράδειγμα η δημιουργία οικογένειας, οδηγήσουν στην πρόωρη διακοπή του συμβολαίου.
Ποια είναι η εναλλακτική;
Ο σχεδιασμός του συμβολαίου με έκτακτες καταβολές. Ο ασφαλισμένος ενισχύει με ένα εφάπαξ ποσό την αποταμίευση του όποτε επιθυμεί και μπορεί ο ίδιος, αυξάνοντας έτσι το τελικό ποσό που θα λάβει στη λήξη του συμβολαίου. Το μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της της μεθόδου είναι ότι διατηρεί τις εισφορές του σταθερές για όλη τη διάρκεια του προγράμματος, καθιστώντας το έτσι απόλυτα προβλέψιμο.
Διευκρινήσεις πάνω στην φορολογία
Ο ασφαλιστικός σύμβουλος θα πρέπει να είναι ενημερωμένος όσον αφορά τα φορολογικά θέματα του συμβολαίου.Οι αποδόσεις σε τόκους των προγραμμάτων εγγυημένων επιτοκίων παραμένουν αφορολόγητες μέχρι το εγγυημένο ποσό.Αντιθέτως τα προγράμματα που έχουν αποδόσεις από μερίσματα και ενδεικτικές αποδόσεις από χρηματαγορές προσφέρουν εγγυήσεις μόνο για τις εισφορές που καταβάλλονται και οι τόκοι τους φορολογούνται προς το παρόν με 15%, συμπληρώνουν τεκμήριο και συνυπολογίζονται στο φόρο αλληλεγγύης.
Τι θα πρέπει να προσέξουμε σε ένα ατομικό χαρτοφυλάκιο με στόχο τη συνταξιοδότηση
Η γνώση και η εμπειρία ορίζουν το ποσοστό του ατομικού χαρτοφυλακίου ως προς το σύνολο του συνταξιοδοτικού μας πλάνου
Με τις επενδυτικές λύσεις, μπορεί να επιτευχθεί ένα υψηλότερο ποσοστό εισοδήματος αν καταφέρουμε να επενδύσουμε τη σωστή στιγμή, λαμβάνοντας υπόψιν τις αλλαγές του εκάστοτε οικονομικού κύκλου, χειριστούμε αποτελεσματικά ή έστω ψύχραιμα το volatility των αγορών και προσέξουμε πάρα πολύ την κατανομή/διασπορά των assets ανά γεωγραφικό χώρο αλλά και κλάδο, καθώς και την εμπορευσιμότητα τους.
Όμως αν δεν μπορέσουμε να διαχειριστούμε ψυχολογικά το volatility των αγορών, αυτό σε συνδυασμό τον -επιθυμητό βέβαια -κίνδυνο της μακροζωίας, θα επιφέρουν την αποτυχία του χαρτοφυλακίου ως μοναδικό μέσο να υποστηρίξει τον επιθυμητό τρόπο ζωής κατά την πλήρη περίοδο συνταξιοδότησης.
Αυτοί είναι κίνδυνοι που ένας συνταξιούχος δεν μπορεί να αντισταθμίσει εύκολα ή φθηνά. Επομένως θα πρέπει το ατομικό του χαρτοφυλάκιο να έχει τέτοιο ποσοστό σε σχέση με τη συνολική του περιουσία, που να συνάδει με την εμπειρία και την γνώση του, ή έστω με την δυνατότητα του να αντέξει το κόστος ενός σωστού επενδυτικού συμβούλου ή διαχειριστή.
Ακόμα και μικρά ποσά σε ορθές επενδυτικές επιλογές εξασφαλίζουν μεγάλη απόδοση
Οι επενδυτικές μας επιλογές θα πρέπει να πληρούν πολύ αυστηρά κριτήρια, όπως ικανοποιητική απόδοση ιδίων κεφαλαίων και επενδεδυμένου κεφαλαίου σε συνδυασμό με έναν μη ανησυχητικό λόγο καθαρού χρέους προς ebitda.
Ας δούμε όμως ένα μικρό παράδειγμα.
Η Edwards Lifesciences είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής καρδιακών βαλβίδων παγκοσμίως και αναπτύσσει τεχνολογίες επικεντρωμένες σε δομικές καρδιακές παθήσεις, που είναι η πρώτη αιτία θανάτου στον κόσμο και απορροφούν το υψηλότερο ποσό δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη σχεδόν σε όλες τις χώρες.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος είχε επενδύσει στην εταιρεία πολύ πριν την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 και είχε τοποθετήσει εν έτη 2002 το μικρό ποσό των 1650 δολαρίων, αγοράζοντας 100 μετοχές.
Ας υποθέσουμε επίσης ότι ο συγκεκριμένος επενδυτής είναι μακροπρόθεσμος και δεν ασχολείται με τις διακυμάνσεις της αγοράς. Εν έτη 2018 θα είχε 400 μετοχές- λόγω των split-και το ποσό των 60.000 δολαρίων με το κλείσιμο της 27ης Δεκεμβρίου. Πρόκειται για μια απόδοση της τάξης του 3532%. Όχι και άσχημα,αν σκεφτεί κανείς ότι το 2009 είδαμε τον S&P στις 666 μονάδες.
Είναι κατανοητό ότι έστω και μια μικρή συμμετοχή ενός ποιοτικού μετοχικού χαρτοφυλακίου σε ένα συνταξιοδοτικό πρόγραμμα που θα βασίζεται στην δημόσια και ιδιωτική σύνταξη, μπορεί να ανεβάσει κατά πολύ την συνολική απόδοση, ακόμα και με μια μικρή κατανομή χρηματικών διαθεσίμων σε αυτό.
Ο καλύτερος χρόνος για τα θεμέλια του οικονομικού σχεδίου
Το τελευταίο στάδιο του οικονομικού κύκλου είναι ο καλύτερος χρόνος για να θέσει κανείς τα θεμέλια του οικονομικού του σχεδίου, πριν από την επόμενη κάμψη.
Τα πιο δαπανηρά λάθη γίνονται κατά την μετάβαση από το ένα σημείο του κύκλου στο άλλο.
Στην πραγματικότητα όμως μια bear market αντιπροσωπεύει σημαντικές ευκαιρίες να επενδύσει κανείς στην ανάπτυξη σε χαμηλότερη τιμή.
Εάν διαχειρίζεται κανείς σωστά τις κρίσεις της αγοράς- αν και συναισθηματικά δύσκολο- ή έστω έχει ποιοτικές επιλογές, μπορεί να αυξήσει τον μακροπρόθεσμο πλούτο, όπως ο επενδυτής του παραδείγματος μας.
Με τη bull market να γερνάει σιγά σιγά, είναι μια καλή στιγμή στις ανοδικές αντιδράσεις να εξασφαλίσει κανείς επαρκή ρευστότητα, ώστε να αποφύγει να πουλήσει περιουσιακά στοιχεία σε πτωτικά επίπεδα, όταν η επόμενη κρίση έρθει τελικά.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες
*Η κ. Μαίρη Βενέτη είναι Πιστοποιημένη Διαχειριστής από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 04 Ιανουαρίου
