Ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία των Ευρωπαίων ηγετών να αποδείξουν ότι βλέπουν πραγματικά το μέλλον των χωρών τους στην Ενωμένη Ευρώπη. Η οικονομική κρίση εξαιτίας της εξάπλωσης του κορονοϊού δεν μας χτυπάει την πόρτα αλλά βρίσκεται ήδη εδώ και έχει ρίξει βαριά τη σκιά της πάνω από την ευρωπαϊκή οικονομία. Το ιταλικό ινστιτούτο οικονομικών και κοινωνικών ερευνών Ref κάνει λόγο για ύφεση στην Ιταλία της τάξης του 8% στο α’ εξάμηνο του έτους. Η ύφεση θα είναι βαθιά σε ολόκληρη την Ευρώπη, ειδικά στην περίπτωση που και άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία δεχθούν ανάλογο χτύπημα από την επιδημία.
Μπορεί μία τόσο μεγάλη απειλή να πείσει τις χώρες του πυρήνα της Ευρωζώνης να αφήσουν στην άκρη τις διαφορές με τις χώρες του Νότου και τα θέματα ηθικού κινδύνου που συχνά πυκνά προτάσσονται και να προχωρήσουν στην έκδοση ειδικών ευρωομολόγων (covid bonds, coronavirus bonds ή όπως αλλιώς ονομαστούν) για την αντιμετώπιση της κρίσης;
Η Ευρώπη πρέπει να αντιδράσει σε αυτή την πρωτοφανή κρίση με εξίσου πρωτοφανή μέσα και να κάνει «οτιδήποτε χρειαστεί» για να στηρίξει την οικονομία, ήταν το μήνυμα που απεύθυνε στους Ευρωπαίους ηγέτες ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε, κάνοντας λόγο για «οικονομικό και κοινωνικό τσουνάμι». Αν και οι ευρωπαίοι δεν συμφωνούσαν ποτέ στην έκδοση «ευρωομολόγου», η επίσημη απάντηση ήρθε από την επικεφαλής της Κομισιόν. Η φράση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ότι η Ευρώπη θα κάνει τα πάντα για να στηρίξει την οικονομία των κρατών-μελών χωρίς «ίσως και αλλά», είναι αυτό που χρειάζεται σήμερα η Ένωση αλλά μένει να αποδειχθεί στην πράξη. Την ίδια ώρα, οι κεντρικές τράπεζες της Φινλανδίας και της Ισπανίας πρότειναν την άντληση κεφαλαίων μέσω ενός κοινού ομολόγου.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η έκδοση ευρωομολόγου θα μπορούσε να είναι η απάντηση που ζητούν οι αγορές για να μετριαστούν οι φόβοι. Η έκτακτη ανάγκη που βιώνει ολόκληρος ο πλανήτης και ειδικότερα η Ευρώπη, είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει σε τρομακτική αύξηση των δημοσίων δαπανών σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες-μέλη. Δεκάδες δισεκατομμύρια θα χρειαστούν για τη στήριξη των συστημάτων Υγείας και ίσως πολλά περισσότερα για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που θα πληγούν κατά τη διάρκεια της βαθιάς ύφεσης που αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον τους επόμενους 3-4 μήνες.
Όμως τα «μαξιλάρια» που διαθέτουν οι οικονομίες της Ευρωζώνης είναι περιορισμένα, εκτός από τις γνωστές εξαιρέσεις χωρών όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, ενώ οι άλλες χώρες δεν μπορούν να εκδώσουν όσο χρέος επιθυμούν αφού την επόμενη στιγμή θα είναι υποχρεωμένες να εφαρμόσουν σκληρή λιτότητα για να καλύψουν τα ελλείμματα που θα δημιουργηθούν. Η Ιταλία, για παράδειγμα, έχει πολύ υψηλό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και σήμερα είναι η χώρα που πλήττεται περισσότερο από την επιδημία, ένας συνδυασμός που καθιστά πολύ δύσκολη τη δημοσιονομική και οικονομική διαχείριση της κρίσης.
Τι θα γίνει αν η επιδημία συνεχίσει να γονατίζει την ιταλική οικονομία και δεν υπάρξει ευρωπαϊκή παρέμβαση; Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων θα εκτοξευθούν και η Ιταλία θα αποκλειστεί από τις αγορές και ουσιαστικά θα χρεοκοπήσει. Αν όμως εκδοθούν «covid bonds» μειώνεται δραματικά ο κίνδυνος χρεοκοπίας χωρών όπως η Ιταλία και η Ελλάδα που έχουν τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, καθώς θα μπορούν να δανείζονται με μηδενικό επιτόκιο. Η «μίξη» δηλαδή της φερεγγυότητας της Γερμανίας και της Ολλανδίας με αυτή της Ιταλίας και της Ελλάδας θα έδινε ένα πολύ χαμηλότερο επιτόκιο από αυτό που μπορεί να πετύχει κάθε χώρα της περιφέρειας ξεχωριστά. Τα ομόλογα αυτά θα μπορούσαν να εκδοθούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και να έχουν την εγγύηση των χωρών μελών της Ένωσης.
Η μόνιμη ένσταση των χωρών του πυρήνα είναι ότι οι χώρες που έχουν «νοικοκυρεμένα» δημοσιονομικά αναλαμβάνουν κίνδυνο και για χώρες που δεν έχουν δείξει συνετή συμπεριφορά κι έτσι υπάρχει ηθικός κίνδυνος για μελλοντικές συμπεριφορές. Το θέμα είναι η απειλή σήμερα είναι τόσο μεγάλη που θα αλλάξει τις ισορροπίες. Όπως έλεγε και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Γερμανίας κατά την κρίση χρέους της Ευρωζώνης, «δεν εμπιστεύεσαι την πιστωτική σου κάρτα σε κάποιον χωρίς να ελέγχεις τις δαπάνες που κάνει».
