Τα σύννεφα νέων κρίσεων έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους στον ευρωπαϊκό ορίζοντα μετά την άνοδο του Brent στα 94 δολάρια και ενώ εκτιμήσεις αναλυτών προβλέπουν ότι θα σπάσει το φράγμα των 100 μέσα στο επόμενο έτος.
Είναι τόσο εύθραυστες οι ισορροπίες στις ενεργειακές αγορές, ώστε κάθε φορά που συμβαίνει ένα αρνητικό γεγονός, πόσο μάλλον όταν στο παιχνίδι εμπλέκεται η Μόσχα - την Παρασκευή ανακοίνωσε περιορισμό των εξαγωγών ντίζελ - ο φόβος εκτόξευσης των τιμών αναβιώνει. Πόσω μάλλον όταν ο Πούτιν έχει ιστορικό στην εργαλειοποίηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
Κάποιοι μιλούν όλο και πιο συχνά για έναν ενεργειακό υπερ-κύκλο, με την περσινή κρίση να αποτελεί απλώς έναν κρίκο της. «H πρόσφατη άνοδος της τιμής του πετρελαίου θα μπορούσε να συνεχιστεί προς τα 90-110 δολάρια του χρόνου και να φτάσει στα 150 δολάρια μέχρι το 2026», εκτίμησε ο επικεφαλής της έρευνας ενεργειακών μετοχών στην ΕΜΕΑ της JP Morgan, Κρίστιαν Μάλεκ.
Το θέμα δεν είναι όμως ότι τα λέει μόνο η JP Morgan. Κινδύνους νέων σοκ στις διεθνείς αγορές τροφίμων και ενέργειας βλέπει στον ορίζοντα ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, με τη νέα απειλή για τα πορτοφόλια των καταναλωτών να προέρχεται από ένα συνδυασμό φαινομένων κλιματικής κρίσης, γεωπολιτικών εξελίξεων και συνέχιση των περιορισμών στις εξαγωγές τροφίμων.
Καταρχήν, το φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο ξεκίνησε τον Ιούνιο είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή ορισμένων τροφίμων το 2024. Επίσης, ο πόλεμος στην Ουκρανία ενέχει πάντα τον κίνδυνο να προκαλέσει νέες πιέσεις στις τιμές όχι μόνο των σιτηρών, αλλά και των ελαίων και λιπασμάτων. Έπειτα, η συμφωνία για τις εξαγωγές δημητριακών μέσω Μαύρης Θάλασσας έχει λήξει και υπάρχει αβεβαιότητα για τη δυνατότητα της Ουκρανίας να χρησιμοποιεί εναλλακτικές διαδρομές προς την Ευρώπη. Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι εάν συνεχιστούν οι περιορισμοί από βασικούς παραγωγούς στις εξαγωγές τροφίμων, όπως τα σιτηρά, το καλαμπόκι, το ρύζι – η τιμή του κινείται σε υψηλά επίπεδα 15ετών - σε συνδυασμό με άλλες γεωπολιτικές εξελίξεις, η παγκόσμια αγορά θα βρεθεί ξανά αντιμέτωπη με ένα νέο κύκλο κρίσεων.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Επιδείνωση της ακρίβειας, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο τεστ για την κυβέρνηση, όπως και για όλες διεθνώς. Στο μέτωπο αυτό θα δοκιμαστούν για ακόμη μια φορά τα αντανακλαστικά της και πολλά εξαρτώνται από το ποια μέτρα θα προκρίνει, ποια εργαλεία θα χρησιμοποιήσει, σε τι βαθμό θα ενεργοποιήσει όλους τους μηχανισμούς τόνωσης του ανταγωνισμού.
Η οριακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού τον Αύγουστο μόνο καθησυχαστική δεν είναι, δεδομένου ότι οι τιμές στα τρόφιμα, οι οποίες παραμένουν υψηλές, αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω το επόμενο διάστημα. Σημαντικές αυξήσεις αναμένονται στις τιμές του ελαιόλαδου – η λιανική δεν αποκλείεται να υπερβεί τα 10 ευρώ το λίτρο - ενώ δεν καταγράφεται αποκλιμάκωση στις τιμές των τυροκομικών που παράγονται από αιγοπρόβειο γάλα. Επίσης, στις πέντε πρώτες θέσεις με τις μεγαλύτερες αυξήσεις σε ετήσια βάση, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, είναι τα λαχανικά 17,6%, το μεταλλικό νερό-αναψυκτικά και χυμοί 14,4%, λοιπά τρόφιμα 12,4%, έλαια-λίπη 12%, τα γαλακτοκομικά & αυγά 11,9%.
Τα επόμενα σύννεφα αφορούν το ενεργειακό. Αν και οι τιμές έχουν μειωθεί πολύ από τα υψηλά επίπεδα του 2022, μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι «οι ενεργειακές αγορές παραμένουν σφιχτές και η προοπτική διαταραχών στην προσφορά για τις αγορές πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου παραμένει μεγάλη».
Είναι φυσικά νωρίς για πανικό και σενάρια καταστροφής. Η διεθνής οικονομία και κυρίως η ευρωπαϊκή δεν βρίσκεται στην κατάσταση που επικρατούσε τέτοια εποχή πέρυσι, όταν τα σενάρια για χειμώνα με δελτίο στη θέρμανση και στο ρεύμα βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Τότε που το φυσικό αέριο είχε φτάσει τον Αύγουστο στα 340 ευρώ / MWh, ενώ λίγους μήνες μετά, τον Δεκέμβριο, η χονδρεμπορική τιμή ρεύματος στην Ελλάδα έπιανε τα 400 ευρώ/MWh.
Τα αποθέματα φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αποθήκες βρίσκονται σε επίπεδα 80%-90%, ενδεχομένως να φτάσουν και το 100% πριν τον Νοέμβριο, η τροφοδοσία καλύπτεται άνετα από το αμερικανικό, το νορβηγικό και το καταριανό LNG, με άλλα λόγια η ΕΕ δεν ανησυχεί για την ενεργειακή της ασφάλεια.
Και οι τιμές; Είναι σταθερά καρφωμένες στα 40 ευρώ / MWh ή λίγο χαμηλότερα, χωρίς ενδείξεις υποχώρησης. Η απειλή μιας νέας έκρηξης, με αφορμή κάποια μικρότερη ή μεγαλύτερη απειλή που θα μπορούσε να οδηγήσει εκτός ελέγχου ξανά τον πληθωρισμό, δεν είναι σενάριο φαντασίας.
Τρίτη και τελευταία πτυχή, αλλά μείζονος σημασίας, τα επιτόκια. «Δεν πρέπει να το παρακάνουμε με την περιοριστική νομισματική πολιτική. Διαφορετικά, υπάρχουν κίνδυνοι και για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ανησυχώ πολύ για το φαινόμενο χιονοστιβάδας», όπως είπε προ ημερών ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, εκτιμώντας πάντως ότι ο κύκλος ανόδου των επιτοκίων έχει ολοκληρωθεί.
Τυχόν όμως αναζωπύρωση του πληθωρισμού, μέσα από παράγοντες, όπως αυτοί για τους οποίους προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ, θα ανάγκαζε ενδεχομένως την ΕΚΤ να προχωρήσει σε νέες αυξήσεις, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στην παύση τους. Αν τα επιτόκια αυξηθούν περαιτέρω, αυτό θα οδηγούσε σε επιδείνωση της ρευστότητας και πιθανώς να προσλάμβανε νέες διαστάσεις ο ήδη υπαρκτός κίνδυνος ύφεσης.
