«Για εμάς η νούμερο ένα αγορά είναι η ευρωπαϊκή», έλεγε το 2014 από την Αθήνα ο επικεφαλής της Gazprom Αλεξέι Μίλερ, σε εκδήλωση με φιλοξενούσα εταιρεία την Προμηθέας Gas.
Εννιά χρόνια μετά η ρωσική κυριαρχία στην Ευρώπη έχει χαθεί. Σίγουρα το εχθρικό περιβάλλον για το ρωσικό αέριο επιτάχυνε το διαζύγιο μεταξύ Gazprom Export και ομίλου Κοπελούζου. Δεν ήταν η αιτία.
Η γεωπολιτική κρίση και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απλώς επέσπευσαν το προδιαγεγραμμένο τέλος μιας συνεργασίας που μετρά 32 χρόνια.
Εδώ και χρόνια, πολύ πριν τη ρωσική εισβολή, ο ελληνικός όμιλος είχε ήδη αρχίσει να στρέφει προς Δυσμάς την πυξίδα των στρατηγικών του επιλογών, καθώς και των εταιρικών του συμμαχιών.
Το πιο χαρακτηριστικό ήταν η απόφαση για ανάπτυξη του τερματικού σταθμού υγροποιημένου αέριου στην Αλεξανδρούπολη, που μαζί με μια δεύτερη «δίδυμη» μονάδα, θα εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό τη διακίνηση και αμερικανικού LNG, με κατεύθυνση τα Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη, φτάνοντας στην καρδιά της ρωσικής «αυλής».
Κίνηση που έβρισκε από την αρχή τη σθεναρή υποστήριξη των Αμερικανών, ωστόσο βρισκόταν απέναντι στα συμφέροντα της Μόσχας, η οποία δεν έχανε ευκαιρία να εκφράζει την ενόχλησή της.
Καθώς όμως η αμερικανική στήριξη στο έργο μεγάλωνε, ισχυροί μέτοχοι αποκτούσαν ποσοστό στο project και η σημασία του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης για τα δυτικά συμφέροντα αναβαθμιζόταν ολοένα και περισσότερο, ήταν θέμα χρόνου να αποδυναμωθεί η κάποτε πανίσχυρη σχέση με τη ρωσική πλευρά.
Επιταχυντής φυσικά ήταν η αλλαγή του ευρωπαϊκού ενεργειακού προσανατολισμού και της αντιστροφής πλέον των ροών από το Νότο προς το Βορρά και από Δυσμάς προς Ανατολάς, καθώς οι ρωσικοί αγωγοί βγαίνουν από το παιχνίδι.
Η απόφαση της Ευρώπης να απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο, η ραγδαία μείωση των ρωσικών εισαγωγών αερίου στην Ελλάδα και το αρνητικό περιβάλλον για τις ρωσικές επενδύσεις, έβαλαν απλώς τους τίτλους τέλος σε ένα προαποφασισμένο διαζύγιο.
Εμπόδια, όπως η δυστοκία έκδοσης εγγυητικών επιστολών στην Προμηθέας Gas και η γενικότερη δυσκολία της να λειτουργήσει, επίσπευσαν τις εξελίξεις, και την απόφαση να χωρίσουν οι δρόμοι των δύο πλευρών, με πρωτοβουλία, όπως λένε οι πληροφορίες, του ομίλου Κοπελούζου και με συναινετικό τρόπο.
Στο δια ταύτα, οι Ρώσοι αποχωρούν από την κοινή εταιρεία Προμηθέας Gas και ο ελληνικός όμιλος εξαγοράζει το 50% των μετοχών που κατείχαν. Επίσημη απόφαση από πλευράς των Ρώσων αναμένεται να ληφθεί από το ΔΣ της Gazprom στις 27 Ιανουαρίου. Και το συμβόλαιο των Ρώσων με την Προμηθέας για την προμήθεια φυσικού αερίου; Συνεχίζει να ισχύει κανονικά μέχρι τη λήξη του, το 2027, αφού το μόνο που αλλάζει είναι η μετοχική σύνθεση της εταιρείας.
Τι απομενει; Η επίσημη απόφαση από πλευράς των Ρώσων, η οποία αναμένεται να ληφθεί από το ΔΣ της Gazprom στις 27 Ιανουαρίου.
Παντού μειώνουν τη ρωσική εξάρτηση
Σήμερα, πληθώρα ευρωπαϊκών χωρών έχουν περιορίσει στο ελάχιστο ή και έχουν μηδενίσει τις ρωσικές εισαγωγές, όπως η Γερμανία, η οποία δεν εισάγει πλέον καθόλου ρωσικό φυσικό αέριο.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, το πρώτο 11μηνο του 2022, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου μειώθηκαν κατά 68,4% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2021, ενώ διπλασιάστηκαν οι εισαγωγές LNG από την Ρεβυθούσα, που αποτέλεσε με διαφορά την κύρια πηγή αερίου για τη χώρα με μερίδιο 77% των συνολικών φυσικών ροών αερίου που εισήγαγε η Ελλάδα τον Νοέμβριο.
Για την ιστορία, η πόρτα για την είσοδο ρωσικού αερίου στην Ελλάδα άνοιξε το 1991, με την ίδρυση της Προμηθέας Gas. Μέτοχοί της ήταν η Gazpromexport, (100% θυγατρική της PJSC Gazprom), η οποία ήλεγχε το 50% των μετοχών της Προμηθέας και η Pyrsos Holdings, εταιρεία του ομίλου Κοπελούζου, η οποία είχε το υπόλοιπο 50%.
Πριν το πόλεμο, η Προμηθέας Gas εισήγαγε περί το 1 δισ κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου στην Ελλάδα. Μετά το ξέσπασα της ενεργειακής κρίσης, οι ποσότητες ρωσικού αερίου που έφερνε στην Ελλάδα η Προμηθέας Gas άρχισαν να μειώνονται για να πέσουν στα 700 εκατ. κυβικά, εκ των οποίων το 50% περίπου έχει εκχωρηθεί εδώ και καιρό στη ΔΕΗ.
Οσο για τη PJSC Gazprom ήταν επί δεκαετίες ο κυριότερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Το 2021 εξήγαγε στην ΕΕ 155 δισ κυβικά μέτρα, ποσότητα που το 2018 είχε φτάσει ακόμη και στα 200 δισ. κυβικά. Το 2022, οι ρωσικές ροές αερίου μέσω αγωγών προς την Ευρώπη έπεσαν στο 20% των προ πολεμικών επιπέδων ή και χαμηλότερα.
