Το σχέδιο εκτάκτου ανάγκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ισχύει από χθες, ζητώντας από τα κράτη μέλη να μειώσουν εθελοντικά κατά 15% τη χρήση φυσικού αερίου, ώστε να προλάβουν να αποθηκεύσουν όσο περισσότερο μπορούν, δεν πρόκειται από μόνο του να κρατήσει ζεστούς τους Ευρωπαίους το χειμώνα.
Και μόνο το γεγονός ότι για να γίνουν δεσμευτικοί οι στόχοι απαιτείται η έγκριση από τουλάχιστον 15 κράτη - μέλη, που αντιπροσωπεύουν το 65% του συνολικού πληθυσμού του μπλοκ, δείχνει το δύσκολο του εγχειρήματος. Οι πολλές εξαιρέσεις κρατών -μελών και το γεγονός ότι κάθε χώρα έχει την ευχέρεια να επιλέξει εκείνη με ποια μέτρα θα μειώσει τη κατανάλωση, καθιστά αμφίβολο κατά πόσο θα επιτευχθεί ο στόχος για 45 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τα οποία θα εξοικονομηθούν, αν το σχέδιο εφαρμοστεί στην κεραία.
Κάθε χώρα κινείται άλλωστε κατά το δοκούν. Τέρμα στον φωτισμό μνημείων, όπως η Πύλη του Βραδενβούργου στο Βερολίνο, και διακοπή ζεστού νερού σε πισίνες και γυμναστήρια στο Ανόβερο, είναι κάποια από τα μέτρα που υιοθετούν τα κρατίδια, αφού ακόμη απουσιάζει ένα εθνικό σχέδιο. Κλιματιστικά στους 27 βαθμούς, θέρμανση στους 19 και τηλεργασία, δρομολογεί η Μαδρίτη. Τους ίδιους «κόφτες» για ψύξη, θέρμανση ανακοίνωσε η Ιταλία, μαζί με μείωση του φωτισμού στους δρόμου τη νύχτα και κλείσιμο των καταστημάτων, νωρίτερα. Μείωση φωτισμού σε δρόμους, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, θα δουν από το φθινόπωρο και οι Αθηναίοι. Αλλού τα μέτρα, είναι υποχρεωτικά, αλλού προς το παρόν εθελοντικά, χωρίς να αποκλείεται στην πορεία να λάβουν υποχρεωτικό χαρακτήρα. Όπως και οι ενδεχόμενες εκ περιτροπές περικοπές ρεύματος, εφόσον απαιτηθεί.
Η προυπόθεση ενός ήπιου χειμώνα
Ένα είναι βέβαιο. Η συμφωνία των «27», με διάρκεια από τον Αύγουστο 2022 έως τις 31 Μαρτίου 2023, δύσκολα, θα πετύχει στην πραγματικότητα τον αρχικό της στόχο, να καταφέρει η ΕΕ να ζήσει χωρίς ρωσικό αέριο αυτόν τον χειμώνα, ό,τι κι αν συμβεί.
Σύμφωνα με τη Deutche Bank, ακόμη και αν η ΕΕ κατάφερνε μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου να έχει γεμίσει στο 95% τις αποθήκες της, τότε ακόμη και με πλήρη διακοπή του ρωσικού αερίου, η επάρκεια θα αρκούσε έως τα μέσα Απριλίου, μόνο με τη προϋπόθεση ότι θα έχουμε έναν ήπιο χειμώνα. Σε επίπεδο στόχων, μετά το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, η στάθμη στους ευρωπαϊκούς αποθηκευτικούς χώρους κινείται στο 72%, πλησιάζοντας τα επίπεδα του 80% πριν από το Νοέμβριο. Το ερώτημα ωστόσο είναι κατά πόσο οι αρχικώς τεθέντες στόχοι από την Κομισιόν αρκούν ή χρειάζονται αναθεώρηση.
«Το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης υπολογίζεται σε περίπου 30 δισ. κυβικά μέτρα για ένα μέσο χειμώνα, σε 45 δισ. κ.μ. για έναν πιο κρύο, και ακόμη μεγαλύτερο εάν ο χειμώνας είναι εξαιρετικά κρύος, ωστόσο υποθέτουμε ότι η παροχή του LNG θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα», είχε δηλώσει η Επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον κατά την παρουσίαση της πρότασης.
Επαρκεί το διαθέσιμο LNG;
Τίποτα προς το παρόν δεν συνηγορεί υπέρ της παραδοχής για το LNG, τον πυλώνα στον οποίο ποντάρει η ΕΕ για να καλύψει τις ανάγκες της το χειμώνα. Μπορεί οι αμερικανικές αρχές να άναψαν προ ημερών το «πράσινο φως» για επαναλειτουργία από τον Οκτώβριο (αντί για το Νοέμβριο) του μεγαλύτερου αμερικανικού τερματικού LNG στο Freeport, το οποίο βρισκόταν εκτός λειτουργίας από τον Ιούνιο, δεν είναι σαφές ωστόσο τι ποσότητες θα καταφέρει να στείλει στην Ευρώπη.
Η παραγωγή των ΗΠΑ βρίσκεται στα όρια της και παρ’ ότι κάποιες αμερικανικές επιχειρήσεις «έσπασαν» μακροχρόνια συμβόλαια με τρίτες χώρες για να κατευθύνουν το αέριο τους στην ΕΕ, και πάλι οι ποσότητες δεν αρκούν. Την ίδια στιγμή οι εισαγωγές από Αυστραλία αντιμετωπίζουν προβλήματα, ενώ τα νέα συμβόλαια ανάμεσα σε Ιταλία - Γαλλία με Αλγερία και Ισπανία με Μαρόκο, υπεγράφησαν μόλις τον Ιούλιο και μένει να φανεί ποια θα είναι η ταχύτητα των παραδόσεων.
Τις αδυναμίες της ευρωπαϊκής συμφωνίας για το αέριο αναδεικνύουν οι εκτιμήσεις ανθρώπων της αγοράς. Εάν η Ευρώπη ήθελε να θωρακιστεί απέναντι σε κάθε σενάριο θα έπρεπε να εξοικονομήσει ποσότητες κοντά στα 60 ή 70 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ή να αποφασίσει μια μείωση της κατανάλωσης αερίου σε όλο το μπλοκ μεταξύ 20 και 25%, όπως είχε δηλώσει στο Politico, ο Τζέιμς Χάκσταπ, διευθυντής ανάλυσης φυσικού αερίου στην S&P Global για Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική.
Οι πολλές όμως εξαιρέσεις, παρ’ ότι εξυπηρετούν χώρες που διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο, όπως η Ελλάδα, τελικά υπονομεύουν τον συνολικό στόχο της συμφωνίας. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν δεσμευθεί να μειώσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 7%, όχι κατά 15%, με το σκεπτικό ότι οι μικροί αγωγοί της Ιβηρικής Χερσονήσου προς τη γειτονική Γαλλία τις εμποδίζουν να μοιραστούν μεγάλες ποσότητες. Η Ελλάδα, μαζί με Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, πέτυχαν να εξαιρεθούν από το 15% οι ποσότητες φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς διαφορετικά θα ετίθετο σε κίνδυνο η ενεργειακή τους ασφάλεια. Η Ιρλανδία, η Μάλτα και η Κύπρος έλαβαν πλήρη εξαίρεση καθώς δεν έχουν ενεργειακή διασύνδεση με το σύστημα της ΕΕ.
Η Γερμανία
Και ενώ απέχουμε ένα μήνα από την αρχή του φθινόπωρου, πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δεν έχουν ακόμη παρουσιάσει εθνικό πλάνο εξοικονόμησης. Αν και είναι μακράν η χώρα με το μεγαλύτερο πρόβλημα, εντούτοις η κυβέρνηση Σόλτς δεν έχει ακόμη ανακοινώσει ένα δεσμευτικό εθνικό σχέδιο για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Στα τέλη Ιουλίου είχε εκδώσει μια σειρά συστάσεων, ορισμένες από τις οποίες, όπως είχε ανακοινώσει, θα καταστούν νομικά δεσμευτικές. Τέλος στην θέρμανση χώρων σε δημόσια κτίρια «όπου οι άνθρωποι δεν περνούν τακτικά χρόνο», όπως διάδρομοι και μεγάλες αίθουσες, συστάσεις στις μεγάλες βιομηχανίες για μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που όμως δεν είναι άμεσης απόδοσης, ελάχιστη θερμοκρασία στα διαμερίσματα. Ελλείψει δεσμευτικών κανόνων, κάθε γερμανική πόλη και κρατίδιο, υιοθετεί τα δικά του μέτρα, μειώνοντας για παράδειγμα τον φωτισμό των δρόμων και θέτοντας όρια θερμοκρασίας στα δημόσια κτίρια. Το Βερολίνο σβήνει τους προβολείς που φωτίζουν 200 ιστορικά κτίρια και μνημεία, ενώ η Βαυαρία έχει εκδώσει το δικό της σχέδιο για εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια.
Η Γαλλία
Η κυβέρνηση Μακρόν είχε ανακοινώσει στα τέλη Ιουλίου ένα πρώτο σχέδιο μέτρων, το οποίο θα οριστικοποιηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου. Η κεντρική ιδέα ήταν να απαγορευτούν οι φωτεινές διαφημίσεις σε όλες τις πόλεις μεταξύ 1 και 6 το πρωί - ένα μέτρο που ισχύει ήδη για πόλεις με λιγότερους από 800.000 κατοίκους, και το οποίο δέχεται κριτική ότι δεν εφαρμόζεται σωστά – να απαγορευτεί στα καταστήματα να αφήνουν τις πόρτες τους ανοιχτές για όσο λειτουργεί ο κλιματισμός και η θέρμανση. Στόχος των μέτρων είναι η ενεργειακή κατανάλωση να έχει μειωθεί κατά 10% έως το 2024, συγκριτικά με το 2019.
Η Ισπανία
Το ισπανικό σχέδιο είναι ίσως το πιο σαφές και αποφασιστικό μεταξύ όσων έχουν ανακοινωθεί μέχρι σήμερα. Το χειμώνα η θέρμανση θα περιορίζεται στους 19 βαθμούς και το καλοκαίρι τα κλιματιστικά θα ψύχουν στους 27 βαθμούς. Παράλληλα σε όλους τους χώρους, είτε σε δημόσια κτίρια, είτε σε καταστήματα, θα κλείνουν υποχρεωτικά οι πόρτες όταν λειτουργεί θέρμανση ή κλιματισμός. Συγκεκριμένα, τα καταστήματα θα πρέπει να εγκαταστήσουν αυτόματες κλειδαριές για να μην μένουν ανοιχτές οι πόρτες ενώ λειτουργούν τα συστήματα θέρμανσης και να φροντίζουν να σκοτεινιάζουν τις βιτρίνες τους μετά τις 10 μ.μ. Αντίστοιχα μέτρα εφαρμόζονται ήδη για δημόσια κτίρια. Τα μέτρα για τα νοικοκυριά είναι προς το παρόν προαιρετικά. Ταυτόχρονα, επιστρατεύεται και η τηλεργασία.
Η Ιταλία
Αν και η Ιταλία είναι από τις χώρες της ΕΕ που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο - περίπου 40% οι περυσινές εισαγωγές από Μόσχα- εντούτοις σύμφωνα με τον υπ. Οικολογικής Μετάβασης της χώρας Ρομπέρτο Τσινγκολάνι «δεν θα υπάρξουν δρακόντεια μέτρα για μείωση της ζήτησης». Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει σχέδιο έκτακτης εξοικονόμησης που θα μπορούσε να περιλαμβάνει περιορισμό της θέρμανσης στους 19 βαθμούς το χειμώνα και ψύξης στους 27 βαθμούς το καλοκαίρι, μείωση φωτισμού στους δρόμους τη νύχτα και κλείσιμο των καταστημάτων νωρίς.
Η Τσεχία
Η χώρα δεν έχει ακόμη εθνικό σχέδιο. Το υπουργείο Εμπορίου της Τσεχίας έχει κυκλοφορήσει ένα «εγχειρίδιο» εξοικονόμησης ενέργειας με συμβουλές για ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις και συστάσεις, όπως σκίαση παραθύρων και σβήσιμο των φώτων. Σύμφωνα με πληροφορίες, εξετάζεται να περιορισθεί η διάρκεια της περιόδου θέρμανσης κατά την οποία πρέπει να παρέχεται θέρμανση στα κτίρια.
