Τώρα που το καλοκαίρι βρίσκεται πίσω μας, μπορούμε να κάνουμε κάποιες αξιόπιστες εκτιμήσεις για τη φετινή πορεία της «βαριάς μας βιομηχανίας». Κυρίως όμως για τη ζημιά που έγινε και τι χρειάζεται να κάνουμε την επόμενη ημέρα.
Όπως δείχνουν τα πράγματα, τα φετινά έσοδα από τον τουρισμό δεν θα ξεπεράσουν τα 4 δις, αφήνοντας ένα κενό 15 δις σε σχέση με το 2019. Αυτή η τεράστια απώλεια θα βάλλει λουκέτο σε χιλιάδες επιχειρήσεις του Κλάδου και ειδικότερα σε εκείνες που δουλεύουν με υψηλό λειτουργικό κόστος ή είναι υπερδανεισμένες κ.λπ. Θα μείνουν βέβαια στη ζωή, τους επόμενους μήνες, με τις τεχνητές ανάσες των μέτρων στήριξης, αλλά όταν εκείνα θα τελειώσουν θα δυσκολευτούν πολύ να τα βγάλουν πέρα μόνες τους.
Επίσης, θα στερήσει από τους 300.000 εργαζόμενους τη δυνατότητα να αποταμιεύσουν κάτι για το Χειμώνα, αναγκάζοντας τους να ζήσουν στη νεκρή περίοδο με το επίδομα ανεργίας, που ευτυχώς θα χορηγείται με 50 ένσημα (αντί 100 μέχρι σήμερα) και θα διαρκεί δύο μήνες περισσότερο, όπως εξήγγειλε στην Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός.
Πέρα όμως από την επιβίωση, υπάρχει και το αύριο, για το οποίο απαιτείται σημαντική προετοιμασία αλλά και επενδύσεις. Γιατί, δεν αρκούν πλέον ο ήλιος και η θάλασσα. Θα χρειαστεί να κάνουμε αρκετά ακόμη, αν θέλουμε να παραμείνουμε πρωταγωνιστές στο τουριστικό «παιχνίδι».
Καταρχήν, ο κορονοϊός έφερε κάποιες αλλαγές στο τουριστικό πακέτο που δεν μπορείς να τις αγνοήσεις. Ακόμη και αν κυκλοφορήσει το εμβόλιο σε λίγους μήνες, οι υγειονομικά ασφαλείς προορισμοί θα εξακολουθήσουν να έχουν μεγαλύτερη ζήτηση το 2021. Ο βαθμός ασφάλειας θα κρίνεται από τις φετινές επιδόσεις στην αντιμετώπιση της πανδημίας, από την υγειονομική υποδομή των τουριστικών προορισμών, από τα υγειονομικά πρωτόκολλα κάθε χώρας και τις διμερείς υγειονομικές συνεργασίες, από την οργάνωση των ξενοδοχείων και λοιπών καταλυμάτων προς την κατεύθυνση της προστασίας των ενοίκων τους κ.α.
Μια ακόμη αλλαγή, που εδραιώνεται όσο περνά ο καιρός, είναι η αύξηση της μέσης ηλικίας των τουριστών, κυρίως εκείνων που έρχονται από τις δυτικές χώρες. Η διαφοροποίηση της ηλικίας προφανώς διαφοροποιεί το τουριστικό πακέτο, στο οποίο θα πρέπει να περιληφθούν π.χ. περισσότερο υποστηρικτικές υπηρεσίες, λιγότερο δυναμικές δραστηριότητες, πολιτιστικές δράσεις κλπ.
Δύσκολο, επομένως, το αύριο της «βαριάς μας βιομηχανίας», γιατί η πίτα θα είναι μικρότερη, τουλάχιστον στα επόμενα δύο χρόνια. Η ανάγκη επένδυσης σημαντικών κεφαλαίων για την αξιοποίηση των αλλαγών που έρχονται, θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Όλα αυτά δείχνουν να περιορίζουν τις προοπτικές του Κλάδου. Εντούτοις, δικαιούμαστε να είμαστε αισιόδοξοι, γιατί «το μαγαζί είναι γωνία» και πολλοί θα θέλουν να επενδύσουν σε αυτό. Επίσης, γιατί, η πολύτιμη υποδομή που χρειαζόμαστε για να αξιοποιήσουμε τις αφίξεις των επόμενων ετών, θα διατηρηθεί σε σημαντικό βαθμό χάρη στις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις οι οποίες, σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες, καταφέρνουν να επιβιώνουν με πολύ λίγα και γι’ αυτό θα παραμείνουν ζωντανές και αυτή τη δύσκολη χρονιά.
* Ο Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.
