Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Δεν είναι πλέον μόνο οι δυσοίωνες προβλέψεις των αναλυτών που υποδεικνύουν ότι οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών είναι άκρως επιζήμιες για τη χώρα. Ούτε πρόκειται για θεωρητικές υπερβολές που εξυπηρετούν συγκεκριμένα επιχειρήματα. Οι πρώτες καταστροφικές συνέπειες των καθυστερήσεων στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης είναι γεγονός. Η αύξηση του ELA για τις ελληνικές τράπεζες για πρώτη φορά μετά από 20 μήνες αποτελεί το πρώτο βήμα προς... τα πίσω, ενώ οι αναλυτές της Citi και της Barclays συμφωνούν ότι το στοίχημα της ανάπτυξης έχει ήδη χαθεί για το 2017.
Τα... κακά μαντάτα ξεκίνησαν με την αλλαγή του έτους. Ο Ιανουάριος ήταν ιδιαίτερα αρνητικός τόσο για τις καταθέσεις (εκροές 1,5 δισ. ευρώ) όσο και για τα «κόκκινα» δάνεια. Η τάση συνεχίστηκε το Φεβρουάριο με αποτέλεσμα το α'' τρίμηνο να χαρακτηριστεί το χειρότερο για τις τράπεζες από το καλοκαίρι του 2015. Χθες, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιβεβαίωσε τις ανησυχίες, αυξάνοντας το ανώτατο όριο χρήσης του μηχανισμού παροχής ρευστότητας προς τις τράπεζες. Είναι η πρώτη φορά εδώ και πάρα πολλούς μήνες που η Τράπεζα της Ελλάδας δεν χρησιμοποιηθεί τις λέξεις «σταθεροποίηση» ή «βελτίωση» όταν αναφέρεται στις συνθήκες που επικρατούν.
Πριν από λίγους μήνες, όταν εκταμιεύθηκε η τελευταία υποδόση που εκκρεμούσε από την πρώτη αξιολόγηση, η κυβέρνηση τοποθετούσε την ολοκλήρωση της αξιολόγησης τον Δεκέμβριο του 2016. Τότε, η ελληνική οικονομία ανέμενε μία σειρά θετικών εξελίξεων. Η ένταξη στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, η σταδιακή επιστροφή καταθέσεων, η μείωση της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από τον ELA, η σταδιακή χαλάρωση των capital controls και η αποκλιμάκωση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, ήταν ορισμένα από τα καλά νέα που θα οδηγούσαν σε βελτίωση των συνθηκών με τελικό προορισμό την έξοδο από την κρίση.
Η πραγματικότητα είναι όμως πολύ διαφορετική και έρχεται να επιβεβαιώσει τις χειρότερες προβλέψεις. Η αξιολόγηση βρίσκεται σχεδόν στο ίδιο σημείο με τον περασμένο Δεκέμβριο, η ανάπτυξη αντί για 2,7% που προβλέπει το πρόγραμμα αναμένεται να περιοριστεί στο 0,5%, οι καταθέσεις υποχωρούν, ο ELA αυξάνεται, το QE χάνεται, οι αποδόσεις των ομολόγων είναι «κολλημένες» πάνω από το 7% και η χαλάρωση των capital controls είναι εκτός συζήτησης. Αν, μάλιστα, λάβουμε υπόψη τις προβλέψεις της Citi, τότε η ελληνική οικονομία θα πρέπει να βρει πόρους εκτός αγορών, άρα να δανειστεί και να παραμείνει σε μνημόνιο τουλάχιστον μέχρι το 2021, ενώ μέχρι τότε η ανάπτυξη δεν πρόκειται να ξεπεράσει το 1,5%.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Citi, η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί το 2017, μετά τη μηδενική ανάπτυξη του 2016, αλλά μόλις κατά 0,5%, ενώ το 2018 θα εμφανίσει ανάπτυξη 1,3%. Η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τις διαπραγματεύσεις, τα capital controls και τα νέα μέτρα λιτότητας επιβαρύνουν το ΑΕΠ, σε μία τάση που η Citi βλέπει να συνεχίζεται στο α'' εξάμηνο του 2017. Η Barclays, από την πλευρά της, κάνει λόγο για ανάπτυξη 0,4% το 2017 και 2% το 2018.
Γίνεται κατανοητό πως αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις αυτές, όλο το πρόγραμμα κινδυνεύει με εκτροχιασμό και συνεπώς θα πρέπει να περιμένουμε νέα μέτρα, στον ίδιο φαύλο κύκλο που συντηρεί την κρίση τα τελευταία εννέα χρόνια. Δυσκολεύει, επίσης, η επόμενη αξιολόγηση του προγράμματος, αφού θα υπάρχουν νέα δεδομένα σε σύγκριση με τις παραδοχές για το 2017, άρα θα πρέπει πάλι η κυβέρνηση να διαπραγματευτεί το πως θα κλείσουν οι τρύπες. Ακριβώς, δηλαδή, ότι συμβαίνει μέχρι σήμερα. Επιπλέον, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν τεράστιες δυσκολίες στην επίτευξη των στόχων μείωσης των «κόκκινων» δανείων, αφού με τόσο χαμηλή ανάπτυξη η ικανότητα εξυπηρέτησης των δανείων θα είναι περιορισμένη.
Τι σημαίνει η αύξηση του ELA
Είναι η πρώτη φορά από την ημέρα που οι ελληνικές τράπεζες μπήκαν σε... μπελάδες, το 2015, που η ΕΚΤ αυξάνει το όριο χρηματοδότησης μέσω του μηχανισμού που τις κρατάει εν ζωή σε επίπεδο ρευστότητας. Μέσα σε σχεδόν 20 μήνες οι τράπεζες κατάφεραν να μειώσουν τη χρηματοδότηση από τον ακριβό ELA, από τα 90 δισ. ευρώ στα 43 δισ. ευρώ. Η ανασφάλεια στο πρώτο δίμηνο του 2017 αντιστρέφει την τάση και πλέον όλα είναι ανοιχτά στην περίπτωση που συνεχιστεί η αβεβαιότητα στους επόμενους μήνες.
Όπως έχει αναφέρει το liberal.gr, ο κίνδυνος σύσφιξης αντί χαλάρωσης των capital controls είναι ορατός στην περίπτωση που δεν κλείσει η αξιολόγηση. Για να γίνει κατανοητή η σημασία της συγκεκριμένης εξέλιξης, αρκούν οι φωνές... γερμανικής προέλευσης που καλούν την ΕΚΤ να κλείσει τις «κάνουλες» του ELA, πιέζοντας στην ουσία την ελληνική κυβέρνηση να συνθηκολογήσει το συντομότερο δυνατό για να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση του προγράμματος.
Είναι οι ίδιες φωνές που ακούγονταν και το πρώτο εξάμηνο του 2015 πριν οδηγηθούμε στο κλείσιμο των τραπεζών και στην επιβολή των capital controls. Τότε, μάλιστα, η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, έθετε με σκωπτικό ύφος το ερώτημα: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός έλληνα πελάτη τράπεζας και της ΕΚΤ; Η απάντηση που έδωσε η εφημερίδα ήταν ότι ο έλληνας καταθέτης δεν εμπιστεύεται τις τράπεζες και γι'' αυτό αυξάνονταν συνεχώς οι εκροές, όμως τις εμπιστεύεται η ΕΚΤ και τις στηρίζει μέσω του ELA.
Επίσης, μετά την αύξηση του ELA δεν αποκλείεται να υπάρξει αντίδραση από τους οίκους αξιολόγησης, καθώς υπενθυμίζεται ότι η Moody'' s, έχει ήδη χαρακτηρίσει πιστωτικά αρνητική τη μείωση των καταθέσεων τον Ιανουάριο και έχει προειδοποιήσει ότι ενδεχόμενη αύξηση του ELA θα είναι επιζήμια για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταθετών και την χαλάρωση των capital controls.
