Βλέποντας τα μαύρα σύννεφα στην παγκόσμια οικονομία να πλησιάζουν και τον πόλεμο στην Ουκρανία να έχει πυροδοτήσει την επιβράδυνση αν όχι το «ξήλωμα» της παγκοσμιοποίησης, χώρες που παραδοσιακά είτε βρίσκονται απέναντι στη Δύση είτε θέλουν να ανατρέψουν τα καθιερωμένα, δείχνουν την πρόθεσή τους να διαμορφώσουν μια νέα οικονομική συμμαχία. Με όχημα τις BRICS (Ρωσία, Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, Ν. Αφρική) αρχίζει να διαμορφώνεται ένας νέος ευρύτερος πόλος, καθώς Ιράν και Αργεντινή έχουν ήδη αιτηθεί την ένταξή τους στη συμμαχία, ενώ αρκετές χώρες της Ασίας που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα θα μπορούσαν να ακολουθήσουν.
Η Ρωσία στην παρούσα φάση ενδιαφέρεται αφενός να ξεπεράσει το «πάγωμα» των συναλλαγματικών αποθεμάτων της και αφετέρου να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου. Η Κίνα, από την πλευρά της, θέλει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στους νέους συσχετισμούς και να αξιοποιήσει τα τεράστια συναλλαγματικά της αποθέματα που ξεπερνούν τα 3 τρισ. δολάρια, δημιουργώντας ένα νέο «ΔΝΤ».
Πριν από ακριβώς μία εβδομάδα ο Βλαντιμίρ Πούτιν τάραξε πάλι τα νερά αποκαλύπτοντας ότι η Ρωσία ηγείται της πρωτοβουλίας των χωρών BRICS για τη δημιουργία ενός νέου αποθεματικού νομίσματος που θα βοηθήσει τη Μόσχα και το Πεκίνο να πετύχουν τους στόχους τους. Η πρόταση δεν είναι καινούρια αφού οι BRICS έχουν αιτηθεί από το 2009 τη μεταρρύθμιση του διεθνούς νομισματικού συστήματος με επίκεντρο τα Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα (SDR) του ΔΝΤ.
Τα SDR δεν είναι νομίσματα αλλά ουσιαστικά ένα καλάθι απαιτήσεων σε κορυφαία αποθεματικά νομίσματα όπως το δολάριο, το ευρώ, η στερλίνα, το γεν και προσφάτως το κινεζικό γουάν. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν SDR συνολικής αξίας περίπου 950 δισ. δολαρίων που λειτουργούν συμπληρωματικά στα αποθεματικά των μελών του ΔΝΤ.
Όλες αυτές οι ενέργειες δείχνουν ότι οι BRICS με πρωτεργάτες τη Ρωσία και την Κίνα θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους σφαίρα επιρροής και το σημαντικότερο εργαλείο θα είναι ένα νέο αποθεματικό νόμισμα αλλά και μία δεξαμενή ρευστότητας που θα «σώζει» οικονομίες από τον γκρεμό της χρεοκοπίας.
Η ING εκτιμά ότι η Ρωσία έχει σημαντικό κίνητρο να συμμετέχει σε μία πρωτοβουλία τύπου «νέου ΔΝΤ» για να αντιμετωπίσει τις ασφυκτικές πιέσεις που δέχεται στα οικονομικά της. Επισημαίνει δε, πως η Ρωσία έχει συνηθίσει να είναι καθαρός πιστωτής προς τον υπόλοιπο κόσμο και όχι δανειζόμενη, καθώς το μεγάλο εμπορικό της πλεόνασμα συνήθως εξισορροπείται από τις αγορές ξένων assets.
Στη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, οι ρωσικές επενδύσεις δεν είναι καλοδεχούμενες από τις ανεπτυγμένες χώρες εξαιτίας των κυρώσεων. Την ίδια ώρα, η παγκόσμια τάση αύξησης των επιτοκίων ενδέχεται να δημιουργήσει ζήτηση για εξωτερική χρηματοδότηση σε ανταγωνιστικά επιτόκια, στις αναδυόμενες αγορές και στις λεγόμενες frontier markets.
Όπως είναι γνωστό, το δολάριο αποτελεί εδώ και δεκαετίες παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, καθώς στην πλειονότητά τους εμπορεύματα, μέταλλα και άλλα assets αποτιμώνται σε δολάρια, με βασικότερα τον χρυσό και το πετρέλαιο. Όμως τελευταία η κυριαρχία του αμερικανικού νομίσματος δείχνει να υποχωρεί, έστω αργά και έστω σταδιακά. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αρκετές κεντρικές τράπεζες προτίθενται να διαφοροποιήσουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα σε νομίσματα όπως το κινεζικό γουάν, η σουηδική κορόνα και το κορεατικό γουόν.
Το περασμένο Σάββατο, η κεντρική τράπεζα της Κίνας (PBOC) ανακοίνωσε ότι σύναψε συμφωνία με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (που θεωρείται η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών) και πέντε ακόμη κεντρικές τράπεζες, για τη δημιουργία μίας δεξαμενής ρευστότητας σε γουάν, μέσω της οποίας θα παρέχεται βοήθεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα από σημαντικές διακυμάνσεις στις αγορές. Στο σχήμα συνεισφέρουν επίσης οι κεντρικές τράπεζες της Σιγκαπούρης, της Ινδονησίας, της Μαλαισίας, του Χονγκ Κονγκ και της Χιλής.
Κάθε κεντρική τράπεζα θα συνεισφέρει 15 δισ. γουάν ή 2,2 δισ. δολάρια για τη δεξαμενή ρευστότητας και παράλληλα θα έχουν πρόσβαση σε επιπλέον χρηματοδότηση μέσω ενός μηχανισμού που θα επιτρέπει στις χώρες που συμμετέχουν στη συμμαχία να δανείζονται με ενέχυρο τα αποθεματικά τους.
Η πρώτη χείρα βοηθείας από την Κίνα δόθηκε την Παρασκευή 25 Ιουνίου όταν μια κοινοπραξία κινεζικών κρατικών τραπεζών δάνεισε στο Πακιστάν 2,3 δισ. δολάρια για να αποτραπεί πιθανή χρεοκοπία. Μέσω της κίνησης αυτής το Ισλαμαμπάντ μπορεί να στραφεί εκ νέου στην ενεργοποίηση του δανειακού προγράμματος που συμφώνησε το 2019 με το ΔΝΤ ύψους 6 δισ. δολαρίων, το οποίο πάγωσε πριν εκταμιευθεί ούτε το ήμισυ των χρημάτων.
