Λίγες εβδομάδες πριν τη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, η μεγάλη αναταραχή στην αγορά ενέργειας και η έκρηξη των τιμών του φυσικού αερίου άναψαν τη συζήτηση σχετικά με τα ευρωπαϊκά σχέδια απαλλαγής από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Προς το παρόν, η πυρηνική ενέργεια δεν περιλαμβάνεται σε αυτά. Μία πολύ πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών μας δείχνει πως θα πρέπει σύντομα να το ξανασκεφτούμε, ενώ ήδη μεγάλες και μικρότερες χώρες από τις ΗΠΑ και την Κίνα μέχρι τη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη εξετάζουν τη δημιουργία νέων ευέλικτων πυρηνικών σταθμών.
Από την 31η Οκτωβρίου μέχρι την 12η Νοεμβρίου, θα διεξαχθεί στην Γλασκώβη της Σκωτίας η 26η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP26). Η COP26 αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον, αφενός λόγω των ολοένα αυξανόμενων έντονων καιρικών φαινομένων (ξηρασίες, καύσωνες, πλημμύρες, παγετοί) που από πολλούς αποδίδονται και στην κλιματική αλλαγή και αφετέρου λόγω των εξαιρετικά φιλόδοξων στόχων της.
Όπως διαβάζουμε στο σχετικό ενημερωτικό φυλλάδιο, πρέπει να εξασφαλισθούν η επιτυχημένη πορεία προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050 (net zero), ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου, η προστασία των κοινοτήτων και των περιοχών που απειλούνται από την κλιματική αλλαγή, η εξασφάλιση της απαραίτητης χρηματοδότησης για τους προηγούμενους στόχους.
Η Ευρώπη, περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο, έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια την πορεία προς την ελαχιστοποίηση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, κυρίως του άνθρακα και δευτερευόντως του πετρελαίου. Όπως έχουμε δει, πολλές φορές, στο liberal markets, η πρόσφατη σημαντική αναταραχή στις αγορές ενέργειας, με την τεράστια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου και την επακόλουθη σημαντικότατη άνοδο της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, έχει προκαλέσει, πέρα από μία εύλογη ανησυχία στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, μία συζήτηση για το κατά πόσο η αναταραχή οφείλεται και στη βιαστική εγκατάλειψη της χρήσης του άνθρακα και του πετρελαίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Μήπως κινηθήκαμε πιο γρήγορα απ’ όσο έπρεπε, χωρίς να είμαστε σίγουροι πως η ενέργεια που παρήγαγαν τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα και πετρέλαιο δεν θα μας «λείψει» σε μία δύσκολη στιγμή; Μήπως θα έπρεπε να εγκαταλείψουμε την πολιτική πολλών ευρωπαϊκών χωρών για τη σταδιακή απόσυρση των πυρηνικών εργοστασίων;
Το τελευταίο ερώτημα, όπως και το αν θα πρέπει να ξεκινήσει η κατασκευή νέων, πιο σύγχρονων και πιο ασφαλών πυρηνικών εργοστασίων, προκαλεί πολλές συζητήσεις. Είναι γεγονός πως η κοινή γνώμη στην Ευρώπη δεν συμπαθεί και πολύ τα πυρηνικά εργοστάσια, αφού τα συνδέει με ατυχήματα τύπου Φουκούσιμα και με τα πυρηνικά απόβλητα. Είναι όμως σωστό να ξεγράψουμε την πυρηνική ενέργεια και να μην την περιλάβουμε στα σχέδια μετάβασης στην εποχή του net zero;
Μιλώντας για τα Ηνωμένα Έθνη, την COP26 και την ευρωπαϊκή μετάβαση προς τις μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε σε μία πολύ πρόσφατη έκθεση, από τις αρχές του Αυγούστου. Η έκθεση εκδόθηκε από τους εμπειρογνώμονες της UNECE (United Nations Economic Commission for Europe), και έχει σαν θέμα την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια, με έμφαση στην Ευρώπη.
Το βασικό της συμπέρασμα, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα των Ηνωμένων Εθνών, είναι πως η χρήση της πυρηνικής ενέργειας είναι απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και για την επιβράδυνση της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι πυρηνικοί σταθμοί παράγουν πολύ χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και έχουν συμβάλλει στην μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως, τα τελευταία 50 χρόνια, η λειτουργία των πυρηνικών σταθμών γλίτωσε τον πλανήτη από εκπομπές αερίων ισοδύναμες με τις εκπομπές δύο ετών από τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας όλου του κόσμου.
Πέρα από τις πολύ χαμηλές εκπομπές, οι πυρηνικοί σταθμοί έχουν και άλλα πλεονεκτήματα, καθώς μπορούν να παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα είτε καθ’ όλο το 24ωρο είτε ανάλογα με τις ανάγκες του δικτύου μίας χώρας ή μίας περιοχής και να θερμαίνουν και σπίτια ή εργοστάσια σε γειτονικές περιοχές. Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή υδρογόνου, με διάφορους τρόπους, είτε με ηλεκτρολυτικές μεθόδους είτε μέσω μίας θερμοχημικής διαδικασίας.
Η έκθεση επισημαίνει πως οι πυρηνικοί σταθμοί νέου τύπου μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό των ενεργειακών αναγκών μίας χώρας. Αναφέρεται στους αντιδραστήρες τύπου SMR, οι οποίοι μπορούν να έχουν ισχύ έως 300 Μεγαβάτ (οι μεγάλοι σταθμοί φθάνουν μέχρι και πάνω από τα 1.000 Μεγαβάτ) και έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας, και στους μικροαντιδραστήρες, οι οποίοι προβλέπεται να έχουν ισχύ μέχρι 10 Μεγαβάτ.
Οι SMR αναμένεται να αρχίσουν να τίθενται σε λειτουργία τα επόμενα χρόνια, στην Κίνα, την Ρωσία και τις ΗΠΑ, και θα μπορούν να λειτουργούν με μεγάλη ευελιξία, συμπληρωματικά με τους υπόλοιπους σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Οι μικροαντιδραστήρες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν σε περιοχές που είναι εκτός των βασικών δικτύων μεταφοράς ρεύματος.
Η έκθεση της UNECE, η οποία πρέπει να σημειώσουμε πως δεν δεσμεύει ούτε την ίδια ούτε τα Ηνωμένα Έθνη, προσθέτει πως τα σύγχρονα πυρηνικά εργοστάσια είναι πιο ασφαλή και με πολύ χαμηλότερο κόστος κατασκευής από τα παλαιότερα μεγάλα, ενώ το κόστος λειτουργίας είναι συγκρίσιμο με αυτό των υπόλοιπων εργοστασίων παραγωγής ρεύματος. Αναφέρεται και στο φλέγον ζήτημα της επεξεργασίας των πυρηνικών αποβλήτων, στο οποίο επισημαίνει πως έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος.
Το πνεύμα της έκθεσης είναι πως οι παγκόσμιες ανάγκες για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ μεγάλες και ο μόνος τρόπος για να υπάρχει επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας, αν αποσυρθούν όλοι οι σταθμοί που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, είναι η χρήση περισσότερης πυρηνική ενέργεια.
Προτείνει την ισότιμη αντιμετώπιση όλων των διαθέσιμων μεθόδων παραγωγής ρεύματος με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, την υιοθέτηση κινήτρων για επένδυση σε νέους πυρηνικούς σταθμούς, την υποστήριξη της ανάπτυξης των σταθμών νέου τύπου και την επιμήκυνση του χρόνου ζωής των εν λειτουργία πυρηνικών εργοστασίων. Πέρα από αυτά, προτρέπει τις τράπεζες και τους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς να εντάξουν την χρηματοδότηση των νέων πυρηνικών σταθμών στις «πράσινες» επενδύσεις.
Δεδομένου πως τα συμπεράσματα και οι προτάσεις αυτής της έκθεσης απευθύνονται κυρίως στην Ευρώπη, δεν φαίνεται πολύ εύκολο να υιοθετηθούν από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες είναι δύσπιστες, υπό το βάρος και της αντίθεσης της κοινής γνώμης. Ακόμα και η Γαλλία, η οποία παράγει το 70% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνικούς σταθμούς, έχει αποφασίσει να περιορίσει αυτό το ποσοστό στο 50%.
Αυτή τη στιγμή, μόνο οι χώρες του πρώην «ανατολικού μπλοκ» σχεδιάζουν ενεργά την κατασκευή νέων σταθμών. Αν δε γίνει κάποιο θαύμα, όπως αυτό που «προτείνει» ένας σχολιαστής του Reuters, και η περίφημη Σουηδέζα Γκρέτα Τούνμπεργκ γίνει ξαφνικά φίλη της πυρηνικής ενέργειας αλλάζοντας τη διάθεση της κοινής γνώμης, είναι πολύ πιθανόν να δούμε σχεδόν όλο τον πλανήτη, εκτός από τη Δυτική Ευρώπη, να εξετάζει την κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών.
Όπως είχαμε δει πριν μερικές εβδομάδες, οι αγορές μάλλον έχουν «μυριστεί» κάτι τέτοιο, κρίνοντας από την πορεία των μετοχών που έχουν σχέση με την εξόρυξη ουρανίου, το οποίο είναι μία από τις βασικές πρώτες ύλες για τα πυρηνικά εργοστάσια.
