Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Τα τελευταία χρόνια συντελείται στην Ευρώπη μία σημαντικής έκτασης μεταφορά πλούτου από τους φορολογούμενους και τους ομολογιούχους προς τους μετόχους των τραπεζών. Διότι όσο επιτρέπεται στις τράπεζες να πληρώνουν μέρισμα ενώ δεν είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, αυξάνεται ο κίνδυνος να χρειαστούν διάσωση είτε με χρήματα των φορολογουμένων (bail-out) είτε με συμμετοχή των πιστωτών (bail-in).
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν τρεις οικονομολόγοι οι οποίοι εξετάζουν την κατάσταση της υγείας των ευρωπαϊκών τραπεζών σε μία... παράλληλη με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, και καλούν την ΕΚΤ να απαγορεύσει τη διανομή μερίσματος για να αποφευχθούν νέες διασώσεις τραπεζών.
Οι Sascha Steffen του γερμανικού ινστιτούτου ZEW, Viral Acharya του Πανεπιστημίου Stern της Ν. Υόρκης και Diane Pierre του Πανεπιστημίου της Λωζάνης δημοσίευσαν στις 28 Ιουλίου και την 1η Αυγούστου δύο μελέτες που δείχνουν ότι τα stress tests των ευρωπαϊκών Αρχών δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν το κεφαλαιακό πρόβλημα στην Ευρώπη. Εκτιμούν δε, σε άρθρο τους που ακολούθησε στις 7 Αυγούστου, ότι η λύση στο πρόβλημα είναι η ΕΚΤ να απαγορεύσει στις τράπεζες που κρίνονται μη επαρκώς κεφαλαιοποιημένες να διανέμουν μέρισμα.
Οι τρεις αναλυτές υποστηρίζουν ότι για να αποκτήσουν οι 51 ευρωπαϊκές τράπεζες που συμμετείχαν στα stress tests της EBA, την ίδια κεφαλαιακή επάρκεια με τις αμερικανικές (βάσει των κανόνων της αμερικανικής άσκησης), χρειάζονται 123 δισ. ευρώ. Παρά το τεράστιο αυτό κενό σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ, οι 28 από τις 34 εισηγμένες ευρωπαϊκές τράπεζες των stress tests, πλήρωσαν συνολικά μέρισμα της τάξης των 40 δισ. ευρώ για το 2015. Οι εν λόγω τράπεζες διανέμουν κατά μέσο όρο πάνω από το 60% των κερδών τους στους μετόχους τους.
Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Σύμφωνα με τη μελέτη, το γεγονός ότι επιτρέπεται σε μη επαρκώς κεφαλαιοποιημένες τράπεζες να πληρώνουν μέρισμα, αποτελεί μία σημαντική μεταφορά πλούτου από τους κατόχους ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης προς τους μετόχους καθώς αυξάνεται η πιθανότητα να χρειαστεί οι ομολογιούχοι να υποστούν bail-in. Επιπλέον, αποτελεί μεταφορά πλούτου από τους φορολογούμενους προς τους μετόχους καθώς είναι πιθανή υπό τους νέους κανόνες αναδιάρθρωσης η κρατική ενίσχυση αφού πρώτα έχει εξαντληθεί το 8% του κεφαλαίου και των υποχρεώσεων στο πλαίσιο του bail-in.
Συγκριτικά, στις ΗΠΑ απαγορεύεται η οποιαδήποτε μορφή διανομής κεφαλαίου για τις τράπεζες που αξιολογούνται ως «μη επαρκώς κεφαλαιοποιημένες». Είναι μία κύρωση που προβλέπεται και από την EBA. Η τραπεζική Αρχή αναφέρει ότι «οι αρμόδιες αρχές ενδέχεται να απαιτήσουν αλλαγές στα κεφαλαιακά πλάνα των ιδρυμάτων. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές όπως τους περιορισμούς στα μερίσματα που απαιτούνται για να διατηρήσει μία τράπεζα τη συμφωνημένη πορεία του κεφαλαιακού πλάνου στο δυσμενές σενάριο».
Οι προβλέψεις των οικονομολόγων δείχνουν ότι αν οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές είχαν υιοθετήσει τη συγκεκριμένη στρατηγική και υποχρέωναν τις τράπεζες να σταματήσουν τη διανομή μείρσματος από το 2010 (χρονιά που σηματοδοτεί την αρχή της κρίσης χρέους στην Ευρώπη), τα αδιανέμητα κεφάλαια θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν πάνω από το 50% των κεφαλαιακών κενών που εντοπίζονται στην άσκηση του 2016.
Το διάγραμμα που ακολουθεί δείχνει τα κεφαλαιακά κενά που εντοπίζει η μελέτη, βάσει των ζημικών που προκύπτουν από το δυσμενές σενάριο των stress tests της EBA το 2016 και το συνολικό μέρισμα που έχουν διανείμει οι τράπεζες από το 2010. Όπως φαίνεται στον πίνακα, τράπεζες όπως οι Deutsche Bank, Commerzbank και Societe Generale, ακόμη κι αν είχαν αναστείλει τη διανομή μερίσματος θα χρειάζονταν σημαντικές αυξήσεις κεφαλαίου για να καλύψουν τις ανάγκες τους, ενώ οι BNP Paribas και Barclays θα υπερκάλυπταν τα κεφαλαιακά τους κενά.
«Ένα πρώτο βήμα για να αποτραπεί η διάβρωση των κεφαλαίων των τραπεζών είναι τόσο απλό: να ζητηθεί από τις τράπεζες να σταματήσουν να πληρώνουν μέρισμα. Κάτι τέτοιο θα έδινε τέλος στη συζήτηση σχετικά με την ανάγκη άντλησης κεφαλαίων, την πιθανότητα επιβολής bail-in ή τη χρήση κρατικής βοήθειας», αναφέρουν οι τρεις οικονομολόγοι, επισημαίνοντας ότι κάποιες τράπεζες έχουν ήδη αναστείλει τη διανομή μερίσματος. «Είναι πλέον αποστολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να το επιβάλλει σε ολόκληρη την Ευρωζώνη».
Τα ευρήματα των «παράλληλων» stress tests τρομάζουν
Οι ίδιοι οικονομολόγοι, διενέργησαν τα δικά τους stress tests πριν την ανακοίνωση της EBA στις 29 Ιουλίου, υπολογίζοντας το κεφαλαιακό κενό των ευρωπαϊκών τραπεζών στην περίπτωση μίας συστημικής χρηματοπιστωτικής κρίσης - κατά την οποία η αγορά θα υποχωρούσε κατά 40% σε περίοδο 6 μηνών - στα 259 δισ. ευρώ και 883 δισ. ευρώ με δείκτη αναφοράς για την κεφαλαιακή τους επάρκεια το 4% και το 7% αντίστοιχα.
Οι γαλλικές τράπεζες εμφανίζουν τα χειρότερα αποτελέσματα, τόσο σε απόλυτα νούμερα όσο και σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας. Το κεφαλαιακό κενό των γαλλικών τραπεζών στο χειρότερο σενάριο διαμορφώνεται στα 248 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 12% του ΑΕΠ της χώρας. Ακολουθούν οι τράπεζες της Μ. Βρετανίας, της Ισπανίας και της Γερμανίας. Οι ιταλικές τράπεζες, οι οποίες βρίσκονται τους τελευταίους μήνες στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος εμφανίζουν κεφαλαιακό κενό 97 δισ. ευρώ, ή 6% του ΑΕΠ της χώρας.
Τα ευρήματα είναι επίσης εντυπωσιακά όταν τα κεφαλαιακά κενά συγκρίνονται με την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Ακόμη και στην περίπτωση που συμπεριληφθούν τα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης μέσω της διαδικασίας του bail-in, οι τράπεζες της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, συνεχίζουν να εμφανίζουν κενά αφού υπολογίζονται σε πάνω από 1 φορά την κεφαλαιοποίησή τους και τα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης, που συνεπάγεται ότι θα χρειαστούν κρατική βοήθεια για να φτάσουν στα επιθυμητά επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας (εκτός και αν οι ζημιές περάσουν και στους υπόλοιπους κατόχους ομολόγων).
Επιπρόσθετα, η μελέτη δείχνει ότι αν στα σενάρια που βασίστηκε η EBA για τα πανευρωπαϊκά stress tests χρησιμοποιηθεί η μεθοδολογία των αμερικανικών Αρχών για την αξιολόγηση των τραπεζών, τότε το κεφαλαιακό κενό των 51 ευρωπαϊκών τραπεζών ανέρχεται σε 123 δισ. ευρώ. Μάλιστα, η τράπεζα με το μεγαλύτερο κεφαλαιακό κενό είναι η Deutsche Bank (19 δισ. ευρώ) και ακολουθούν οι Societe Generale (13 δισ. ευρώ) και BNP Paribas (10 δισ. ευρώ).
Σημειώνεται ότι τον Οκτώβριο του 2014, στα πολυδιαφημισμένα εκείνη την εποχή πανευρωπαϊκά stress tests, οι Sascha Steffen και Viral Acharya είχαν υπολογίσει το κεφαλαιακό κενό των 39 εισηγμένων ευρωπαϊκών τραπεζών που συμμετείχαν στα stress tests στα 450 δισ. ευρώ, όταν η επίσημη «ετυμηγορία» της ΕΚΤ έκανε λόγο για μόλις 24 δισ. ευρώ. Μάλιστα, ο «λογαριασμός» της ΕΚΤ αφορούσε 130 τράπεζες, μεταξύ των οποίων και αρκετές που δεν είναι εισηγμένες.
