Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξαιρέσεις που επαναπροσδιορίζει το σχέδιο νόμου με το οποίο ενσωματώνεται στο ελληνικό δίκαιο η κοινοτική Οδηγία για την προστασία των καταθέσεων.
Και αυτό γιατί από το νέο έτος οι τράπεζες δεν διασώζονται πλέον με τα χρήματα των φορολογούμενων αλλά μέσω της συμμετοχής μετόχων, ομολογιούχων και καταθετών, της διαδικασίας που έχει γίνει γνωστή και ως bail-in.
Το σχέδιο νόμου ορίζει το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (ΤΕΚΕ) ως τον αποκλειστικό φορέα του ελληνικού Συστήματος Εγγύησης Καταθέσεων και προβλέπει πως το όριο των 100.000 ευρώ συνεχίζει να ισχύει για το σύνολο των καταθέσεων κάθε καταθέτη στο ίδιο πιστωτικό ίδρυμα ανεξαρτήτως αριθμού καταθέσεων, νομίσματος και τόπου κατάθεσης εντός της Ε.Ε.
Αυτή είναι η βασική πρόβλεψη του πλαισίου προστασίας. Για παράδειγμα, ένας καταθέτης που διατηρεί έναν λογαριασμό ύψους 100.000 ευρώ σε ελληνική τράπεζα εντός της χώρας και έναν λογαριασμό 50.000 στην ίδια τράπεζα αλλά σε υποκατάστημά της στην Ευρωπαϊκή Ένωση προστατεύεται για 100.000 ευρώ.
Τι ισχύει και ποιες εξαιρέσεις προβλέπονται από το νόμο για συγκεκριμένες «κατηγορίες»:
Αμοιβαία Κεφάλαια
Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, οι καταθέσεις των Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων (Αμοιβαία Κεφάλαια) εξαιρούνται από την εγγύηση και την καταβολή αποζημιώσεων.
Στελέχη της αγοράς σημειώνουν ότι τα αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων πλήττονται για το ποσοστό του συνολικού κεφαλαίου που έχει τοποθετηθεί σε καταθέσεις εσωτερικού (ή της χώρας στην οποία γίνεται το «κούρεμα») και όχι για τυχόν τοποθετήσεις σε repos και άλλα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Επίσης, υπάρχουν αμοιβαία κεφάλαια που αν και είναι π.χ. μετοχικά, για επενδυτικούς λόγους διατηρούν ένα ποσοστό του συνολικού τους κεφαλαίου σε μετρητά. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι καταθέσεις των Α/Κ άγγιζαν το Νοέμβριο του 2015 το 11% του ενεργητικού τους, ήτοι 428 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων σε ξένο νόμισμα ή σε ξένα πιστωτικά ιδρύματα. Οι καταθέσεις των αμοιβαίων κεφαλαίων διαχείρισης διαθεσίμων διαμορφώθηκαν στα 127 εκατ. ευρώ, σε σύνολο 490 εκατ. ευρώ, την ίδια περίοδο.
Σημειώνεται πως το σύνολο των αμοιβαίων κεφαλαίων τηρούν λογαριασμό σε θεματοφύλακα, για την κάλυψη διαχειριστικών και άλλων εξόδων. Κατά συνέπεια, οι λογαριασμοί που τηρούνται σε εγχώρια ιδρύματα δεν προστατεύονται. Τα ποσά που τηρούν σε αυτούς τους λογαριασμούς διαφέρουν ανάλογα με το ΑΚ και τις ληφθείσες διαχειριστικές αποφάσεις.
Τα αμοιβαία ξένων εκδοτών προστατεύονται γιατί είναι εγγεγραμμένα στο εξωτερικό, έχουν εκδοθεί από ξένη εταιρεία ή τράπεζα και επενδύουν σε καταθέσεις ξένων τραπεζών και βραχυπρόθεσμους τίτλους εξωτερικού.
Αυτός ήταν ο λόγος που μέσα στο α' εξάμηνο του 2015 ενισχύθηκε σημαντικά ο τζίρος της αγοράς αμοιβαίων κεφαλαίων διαχείρισης διαθεσίμων ξένων εκδοτών, καθώς ο κίνδυνος δεν συνδέεται με τη χώρα και την πιθανότητα «κουρέματος» στις ελληνικές τράπεζες. Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, το 2015 έκλεισε με συνολικές εισροές 1,152 δισ. ευρώ στην αγορά αμοιβαίων, λόγω κυρίως των εισροών στα ΑΚ Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχυπρόθεσμης Διάρκειας στο πρώτο εξάμηνο.
Κοινοί λογαριασμοί
Όπως ίσχυε και μέχρι σήμερα, στις περιπτώσεις λογαριασμών που έχουν ανοιχθεί στο όνομα δύο ή περισσότερων προσώπων, το τμήμα που αναλογεί σε κάθε καταθέτη θεωρείται ως χωριστή κατάθεση.
Για παράδειγμα, αν οι καταθέτες Α και Β έχουν κοινό λογαριασμό ύψους 150.000 ευρώ, ο κάθε καταθέτης θα αποζημιωθεί για το ποσό των 75.000 ευρώ. Αν, ωστόσο, ο καταθέτης Α διατηρεί προσωπικό λογαριασμό στην ίδια τράπεζα, π.χ. 50.000 ευρώ, τότε ο καταθέτης Β θα αποζημιωθεί για 75.000 ευρώ και ο Α για 100.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι το όριο των 100.000 ευρώ είναι ανά καταθέτη ανά τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι ένας καταθέτης με λογαριασμό σε δύο τράπεζες ύψους 100.000 ο καθένας, θα αποζημιωθεί συνολικά για το ποσό των 200.000 ευρώ.
Πότε ισχύει το πρόσθετο όριο των 300.000 ευρώ
Υπάρχει, όμως, και το πρόσθετο όριο των 300.000 ευρώ για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Διευκρινίζεται, ότι τα ποσά αυτά προστατεύονται με το πρόσθετο όριο για έξι μήνες από την ημέρα πίστωσης κάθε σχετικού ποσού.
Κατ' εξαίρεση, λοιπόν, προστατεύονται με πρόσθετο όριο 300.000 ευρώ καταθέσεις στις οποίες πιστώνονται ποσά που προέρχονται από:
-πώληση ή απαλλοτρίωση ιδιωτικής κατοικίας ή οικοπέδου, για το τίμημα ή την αποζημίωση που καταβάλλεται στον πωλητή που δεν ασχολείται κατ' επάγγελμα με αγοραπωλησίες ακινήτων, ή τον ιδιοκτήτη.
-από καταβολή οφειλής μεταξύ συζύγων, εφόσον το σχετικό ποσό έχει επιδικαστεί με δικαστική απόφαση.
-από καταβολή εφ' άπαξ ή και περιοδικών παροχών λόγω συνταξιοδότησης
-από καταβολή αποζημίωσης λόγω λύσης υπαλληλικής ή εργασιακής σχέσης απασχόλησης.
-από καταβολή ασφαλιστικών παροχών είτε από κοινωνική είτε από ιδιωτική ασφάλιση
-από καταβολή αποζημίωσης λόγω αναπηρίας ή λόγω σωματικής βλάβης που προκλήθηκε από αδικοπραξία
-από καταβολή αποζημίωσης σε κληρονόμους λόγω θανάτου του κληρονομουμένου ή από καταβολή ποσών που προκύπτουν λόγω κληρονομικής διαδοχής.
Ποιες καταθέσεις δεν προστατεύονται
Εκτός από τις καταθέσεις των αμοιβαίων κεφαλαίων δεν προστατεύονται και οι ακόλουθες περιπτώσεις:
– Οι καταθέσεις του ΤΕΚΕ.
– Οι καταθέσεις των ταμείων κοινωνικής ασφάλισης και των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης.
– Οι καταθέσεις των δημοσίων αρχών.
– Οι καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων για ίδιο λογαριασμό.
– Τα ίδια κεφάλαια των πιστωτικών ιδρυμάτων.
– Οι καταθέσεις από συναλλαγές για τις οποίες έχει εκδοθεί τελεσίδικη ποινική καταδικαστική απόφαση για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.
– Οι καταθέσεις των χρηματοδοτικών ιδρυμάτων.
– Οι καταθέσεις των επιχειρήσεων επενδύσεων για ίδιο λογαριασμό.
– Οι καταθέσεις των ασφαλιστικών επιχειρήσεων.
– Οι καταθέσεις των οποίων η ταυτότητα κατόχου ή δικαιούχου δεν έχει επαληθευθεί.
