H αγωνία της Ευρώπης να βρει γρήγορα φθηνή και καθαρή ενέργεια έχει φέρει στο προσκήνιο τη μεταφορά πράσινου ρεύματος από Νότο προς Βορρά.
Οι ηλεκτρικές λεωφόροι είναι το βασικό μέσο εφαρμογής αυτής της προοπτικής. Γραμμές μεταφοράς πολύ μεγάλου μήκους, που λειτουργούν σε υπερυψηλή τάση και με συνεχές ρεύμα αντί για εναλλασσόμενο, μπορούν να μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες πράσινης ενέργειας από τις χώρες παραγωγής του Νότου, απευθείας στα κέντρα κατανάλωσης του Βορρά, που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα αυτού του είδους είναι το Xlinks Project. Αυτό περιλαμβάνει την εγκατάσταση πάνω από 10 GW φωτοβολταϊκών και αιολικών στο Μαρόκο μαζί με μια τεράστια εγκατάσταση μπαταριών. Η παραγόμενη πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, με τη βοήθεια της μπαταρίας, θα τροφοδοτεί τέσσερα υποθαλάσσια καλώδια που θα ξεκινάνε από το Μαρόκο και θα καταλήγουν στην περιοχή του Ντέβον, στην Αγγλία. Χωρίς ενδιάμεση στάση. Τον Μάρτιο 2023 το έργο χαρακτηρίστηκε από τη βρετανική κυβέρνηση ως Έργο Ενδιαφέροντος (Project of Interest) και συμπεριελήφθη στο κυβερνητικό σχέδιο Powering Up Britain.
Στην Ελλάδα, οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις είναι πολύ περιορισμένες. Αυτή η στενάχωρη κατάσταση δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στην οικονομία της χώρας και στο διασυνοριακό εμπόριο. Το πρόβλημα των διασυνδέσεων της χώρας θα γίνει πολύ εντονότερο τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα στοχεύει το 80% της ζήτησης ηλεκτρισμού να καλύπτεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) το 2030. Τί θα κάνει όμως την πλεονάζουσα παραγόμενη πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, όταν δεν θα μπορεί να την καταναλώσει εγχώρια; Θα την περικόπτει;
Ολοκληρωμένα σχέδια ηλεκτρικών λεωφόρων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Κεντρική Ευρώπη από την χώρα μας έχουν παρουσιαστεί εδώ και πάνω από δέκα χρόνια. Μάλιστα, το 2018, εν μέσω μνημονίων, οι Financial Times παρουσίαζαν τη σημασία τέτοιων έργων, ως μία λύση για την ανάκαμψη της Ελληνικής Οικονομίας. «Θα ενίσχυαν την ενεργειακή ασφάλεια και θα μείωναν την ανάγκη εισαγωγών αερίου από τη Ρωσία» σημείωναν τότε προφητικά.
Τον Οκτώβριο του 2022 ο Υπουργός Ενέργειας ανακοίνωνε από το βήμα ενός ενεργειακού συνεδρίου την δημιουργία μίας ηλεκτρικής λεωφόρου που θα διασυνδέει την Ελλάδα με την Κεντρική Ευρώπη. Στη συνέχεια ο χρόνος πάλι πάγωσε για τη συγκεκριμένη προοπτική. Αρκετούς μήνες αργότερα, στις 23/3, στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ ακούσαμε από τον Πρωθυπουργό προτάσεις για την επιτάχυνση των ευρωπαϊκών ηλεκτρικών διασυνδέσεων, μέσω μεγάλων ηλεκτρικών λεωφόρων.
Στόχος είναι η αποτελεσματικότερη ροή ηλεκτρικής ενέργειας από το Νότο προς το Βορρά, μέσα από την ενίσχυση των επενδύσεων στις διασυνδέσεις για την μεταφορά «πράσινης» ενέργειας με υποβρύχια καλώδια από τη Βόρεια Αφρική προς την Ελλάδα και από εκεί στην Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη, μέσω των δυτικών Βαλκανίων. Οι προτάσεις αυτές συζητήθηκαν και στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας (στις 28/3).
Θα υπάρξει αυτή τη φορά πρόοδος;
Για να συμβεί αυτό πρέπει, σαν πρώτο βήμα, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) να καταθέσει τον φάκελο του έργου, ώστε να υποβληθεί προς ένταξη στη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της ΕΕ (Projects of Common Interest – PCI), που έχουν προνομιακό αδειοδοτικό καθεστώς και είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Η ΕΕ ενδιαφέρεται πολύ να προχωρήσει την χρηματοδοτική στήριξη τέτοιων εμβληματικών επενδύσεων, που αφορούν στην ενίσχυση της ενεργειακής της ασφάλειας, με τη διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων καθαρής ενέργειας. Το Βερολίνο έχει επίσης εκφράσει ισχυρό ενδιαφέρον το τελευταίο διάστημα. Το Der Spiegel έχει φιλοξενήσει σχετικό δημοσίευμα με τίτλο «Η Ελλάδα θέλει να προμηθεύσει με αιολική ενέργεια τη Γερμανία».
Όμως, η εθνική εμπειρία μέχρι τώρα δείχνει πως έργα ανάλογης εμβέλειας συναντούν μεγάλα εμπόδια και καθυστερήσεις, ξεπερνώντας τον χρονικό ορίζοντα οποιασδήποτε Κυβέρνησης. Όμως, αυτά τα έργα είναι ζωτικής σημασίας για τη χώρα. Το ενεργειακό μας σύστημα δεν θα μπορέσει να επιζήσει εάν δεν έχει πολλές και ευρύχωρες διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις.
Για αυτό και η σχεδιαζόμενη ηλεκτρική λεωφόρος χρειάζεται εθνική δέσμευση. Χρειάζεται πάνω από όλα τη βούληση να διαμορφωθεί η προωθητική δύναμη επιτάχυνσης των απαιτούμενων δομικών αλλαγών, έναντι των εδραιωμένων ιεραρχιών που δεν θέλουν να χάσουν την διασφαλισμένη, προνομιακή τους πρόσβαση στον σημερινό περιορισμένο εθνικό ηλεκτρικό χώρο.
* Ο Χάρης Δούκας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ
