Στα μέσα Ιουνίου, η τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων ήταν λίγο πάνω από τα 80 Ευρώ/Mwh, επίπεδο στο οποίο βρισκόταν για αρκετούς μήνες μετά την έκρηξη που παρατηρήθηκε λίγο μετά τη ρωσική εισβολή, όταν είχε αγγίξει (για πολύ λίγο όμως) τιμές κοντά στα 350 Ευρώ/Mwh.
Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από τότε και η τιμή του συμβολαίου των Dutch TTF Gas Futures (έτσι αποκαλείται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων αυτό που εμείς λέμε ευρωπαϊκό φυσικό αέριο) έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα 300 Ευρώ/Mwh. Η άνοδος από τις 14 Ιουνίου και μετά είναι συνεχής και επιταχυνόμενη. Ενώ τα 200 Ευρώ/Mwh ξεπεράστηκαν στις αρχές του Αυγούστου, χρειάστηκαν μόνο είκοσι εργάσιμες ημέρες για να ξεπεράσουμε και τα 300 Ευρώ/Mwh.
Η άνοδος αυτή είναι εξαιρετικά επώδυνη για την Ευρώπη, αφού πέρα από τη σημαντική αύξηση του κόστους του φυσικού αερίου, το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα σε όλη την Ευρώπη, συνεπάγεται και την πολύ μεγάλη αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Η χονδρική τιμή του ρεύματος έχει ξεπεράσει σε κάποιες χώρες (π.χ. τη Γαλλία) τα 800 Ευρώ/Mwh, ενώ στα μέσα Ιουνίου ήταν κοντά στα 300. Όπως ξέρουμε πολύ καλά πλέον, τα συστήματα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένα μεταξύ τους με αποτέλεσμα κανείς σχεδόν να μην μένει ανεπηρέαστος από την άνοδο του κόστους στις μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία. Το πώς φτάσαμε σε αυτά τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα τιμών για το φυσικό αέριο δεν είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί, χωρίς αυτό να αποτελεί βέβαια παρηγοριά.
Η άνοδος ξεκίνησε μόλις έγινε γνωστή η είδηση από τις ΗΠΑ σχετικά με τη μεγάλη φωτιά που έβγαλε εκτός λειτουργίας για διάστημα μερικών μηνών μία από τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου. Από τις εγκαταστάσεις της Freeport LNG έφευγε μέχρι εκείνη τη στιγμή το 20% του συνολικού εξαγόμενου υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ποσοτήτων να κατευθύνεται προς την Ευρώπη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των διεθνών αναλυτών, από τις αρχές του 2022 μέχρι την ημέρα του ατυχήματος (9 Ιουνίου), περίπου το 2,5% του φυσικού αερίου που εισαγόταν στην Ευρώπη προερχόταν από τη Freeport LNG. Όλως τυχαίως, σχεδόν αμέσως μετά τη φωτιά που αναστάτωσε την παγκόσμια αγορά αερίου ήρθαν τα νέα από τη Ρωσία και την Gazprom, η οποία άρχισε να μειώνει σημαντικά τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη επικαλούμενη καθυστερήσεις στη συντήρηση κάποιων κομματιών του αγωγού Nord Stream 1.
Η περίφημη ιστορία με την τουρμπίνα που δεν μπορούσε να επιστρέψει στην Ευρώπη παρά το γεγονός ότι είχε επισκευαστεί κράτησε το ενδιαφέρον μας για αρκετές εβδομάδες και σηματοδότησε την έναρξη μίας σταδιακής μείωσης των ροών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Όπως ξέρουμε, η ρωσική πλευρά έχει επικαλεστεί διάφορες δικαιολογίες, αλλά ουδείς στην Ευρώπη τις πιστεύει πλέον. Το γεγονός είναι πως το αέριο που έρχεται από τη Ρωσία είναι περίπου 80% λιγότερο από αυτό που θα έπρεπε να έρχεται με βάση τις συμβάσεις που – θεωρητικά τουλάχιστον – είναι ακόμα σε ισχύ μεταξύ της Gazprom και των ευρωπαϊκών χωρών.
Μία λογική εκτίμηση της κατάστασης μας λέει πως η αποφασιστικότητα των ευρωπαϊκών χωρών να γεμίσουν νωρίς τις δεξαμενές φυσικού αερίου θορύβησε τη ρωσική πλευρά η οποία - εκμεταλλευόμενη και το ατύχημα στις ΗΠΑ - αποφάσισε να κάνει την ευρωπαϊκή προσπάθεια και πιο δύσκολη και πιο ακριβή. Όπως και να έχουν τα πράγματα πάντως, η μείωση της προσφοράς στην αγορά φυσικού αερίου έκανε τους ευρωπαίους αγοραστές ακόμα πιο αποφασισμένους να προμηθευθούν τις απαιτούμενες ποσότητες πληρώνοντας όπως λέμε «όσο - όσο».
Βέβαια, οι ρωσικές κινήσεις και το αμερικανικό ατύχημα δεν είναι οι μόνες αιτίες της τρελής ανόδου της τιμής του φυσικού αερίου. Η λειψυδρία και ο καύσωνας μείωσαν σημαντικά τις επιδόσεις των υδροηλεκτρικών εργοστασίων παραγωγής ρεύματος και αύξησαν και την κατανάλωση ενέργειας λόγω της χρήσης κλιματιστικών, ενώ οι μεγάλες καθυστερήσεις στη συντήρηση πολλών γαλλικών πυρηνικών εργοστασίων δυσκόλεψαν ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Όπως αναφέρουν τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, η χθεσινή μεγάλη άνοδος στη χονδρική τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στη Γαλλία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αδυναμία λειτουργίας κάποιων πυρηνικών εργοστασίων.
Η πορεία της τιμής του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου θυμίζει αυτές τις μέρες την πορεία μετοχών - φουσκών που έχουμε δει πολλές φορές στα χρηματιστήρια, οι οποίες ανεβαίνουν χωρίς σταματημό, μέχρι που κάποια στιγμή σταματάνε, και μάλιστα απότομα. Θα γίνει κάτι τέτοιο; Προφανώς η απάντηση δεν είναι και πολύ εύκολη, καθώς εδώ δεν μιλάμε μόνο για ένα ζήτημα ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης αλλά και για πόλεμο και έντονες γεωπολιτικές αναταράξεις.
Μπορούμε όμως να αποπειραθούμε να κάνουμε μερικές σκέψεις. Για να σταματήσει η άνοδος θα πρέπει να σταματήσουν οι αγοραστές να κινούνται επιθετικά στην αγορά. Αυτό θα γίνει όταν αρχίσουν να ανησυχούν λιγότερο για το ενδεχόμενο να «μείνουν χωρίς αέριο». Όσο πιο γρήγορα πλησιάσουμε τους στόχους για την πλήρωση των δεξαμενών φυσικού αερίου τόσο πιο γρήγορα θα ηρεμήσουν και οι αγοραστές. Η αλήθεια είναι πως σε αυτόν τον τομέα τα πράγματα εξελίσσονται λίγο καλύτερα από τα προβλεπόμενα από τον σχεδιασμό.
Την Τρίτη που μας πέρασε, ο αρμόδιος Γερμανός αξιωματούχος δήλωσε πως το επίπεδο πλήρωσης είναι λίγο πάνω από 80%. Ο σχεδιασμός, όπως είχε ανακοινωθεί τον Ιούλιο, προέβλεπε πως την 1η Σεπτεμβρίου θα έπρεπε να έχουμε φθάσει το 75%, κάποια στιγμή τον Οκτώβριο το 85% και τον Νοέμβριο, λίγο πριν αρχίσει να κρυώνει ο καιρός, το 95%. Βέβαια, παρά το γεγονός πως τα πράγματα εξελίσσονται καλύτερα από το αναμενόμενο, οι αρμόδιοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να εμφανίζονται πολύ επιφυλακτικοί, ελπίζοντας πιθανώς να κρατήσουν τους πολίτες σε εγρήγορση έτσι ώστε να μην εγκαταλείψουν τις προσπάθειες για εξοικονόμηση ενέργειας.
Σχετικά ευχάριστα είναι και τα νέα από την Ιταλία, καθώς ο απερχόμενος πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δήλωσε προχθές Τετάρτη πως οι δεξαμενές είναι ήδη γεμάτες κατά περισσότερο από 80% και ο στόχος για πλήρωση κατά 90% τον Οκτώβριος φαίνεται πως είναι επιτεύξιμος. Αυτά τα μάλλον καλά νέα δεν φαίνεται όμως να προκαλούν εφησυχασμό και οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανακοινώνουν όλο και πιο αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος.
Επειδή οι αγορές περιμένουν πως κάποια στιγμή η ρωσική πλευρά θα σταματήσει εντελώς τη ροή αερίου, βρίσκοντας κάποια άλλα προσχήματα, δεν είναι διατεθειμένες να χαλαρώσουν και εξακολουθούν να δείχνουν μεγάλη νευρικότητα. Για να ηρεμήσουν και να δούμε σοβαρή και διατηρήσιμη διόρθωση των τιμών (μία πρόσκαιρη διόρθωση μπορούμε να δούμε ανά πάσα στιγμή) θα πρέπει να δουν τα επίπεδα πλήρωσης των δεξαμενών να συνεχίσουν να ανεβαίνουν πιο γρήγορα από τα διάφορα κυβερνητικά σχέδια.
Επίσης, καλό θα είναι να τελειώσει σύντομα η παρατεταμένη ανομβρία που σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες έχει μειώσει σε λιγότερο από το μισό τη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικά εργοστάσια σε χώρες όπως η Ισπανία και η Νορβηγία. Οι αγορές είναι πολύ ευαίσθητες και αντιδρούν πολύ νευρικά σε κάθε αρνητική εξέλιξη, οπότε ακόμα και η έλλειψη κακών ειδήσεων μπορεί να ηρεμήσει λίγο τα πράγματα.
Όσον αφορά την επαναλειτουργία των εγκαταστάσεων της Freeport LNG, την Τρίτη που μας πέρασε μάθαμε - από ανακοίνωση της εταιρείας - πως θα αρχίσει κάποια στιγμή τον Νοέμβριο. Συγκεκριμένα, η εταιρεία εκτιμά πως μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου θα μπορεί να λειτουργεί στο 85% της δυναμικότητάς της και μέχρι τον επόμενο Μάρτιο θα έχει επανέλθει στο 100%. Αν λοιπόν οι σκέψεις μας είναι σωστές, η εξομάλυνση της κατάστασης θα ξεκινήσει αν οι δεξαμενές συνεχίσουν να γεμίζουν με τον ίδιο καλό ρυθμό, ο καιρός αρχίζει να βοηθάει την κατάσταση, η συντήρηση των γαλλικών πυρηνικών εργοστασίων τελειώσει επιτέλους και δεν υπάρξει νέα καθυστέρηση στην επαναλειτουργία των εγκαταστάσεων της Freeport LNG.
Το ορόσημο στο μυαλό των παραγόντων της αγοράς είναι λογικά ο Νοέμβριος, καθώς τότε θα δούμε πόσο τελικά θα έχουν γεμίσει οι δεξαμενές, θα έχουν αρχίσει να εμφανίζονται ενδείξεις για το πόσο γρήγορα θα έρθει το πρώτο ευρωπαϊκό κύμα ψύχους και θα ξέρουμε αν η Freeport LNG θα μπορέσει όντως να «πάρει και πάλι μπρος». Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι αγορές θα περιμένουν μέχρι τότε, η αλλαγή κλίματος θα μπορούσε να έρθει νωρίτερα αφού οι αγορές πάντα προσπαθούν να προεξοφλήσουν τις εξελίξεις. Δεν πρέπει βέβαια να υποτιμούμε και την πιθανότητα αρνητικής εξέλιξης των παραγόντων που προαναφέραμε, αλλά η αλήθεια είναι πως... θα προτιμούσαμε προς το παρόν να αφήσουμε στην άκρη αυτό το ενδεχόμενο.
