Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Παρά το γεγονός ότι πρωταγωνίστησαν στην εγχώρια – και όχι μόνο – ειδησεογραφία για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους, οι τράπεζες θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν «απούσες» το 2015, καθώς είδαν τις βασικές τους λειτουργίες να έχουν σοβαρά προβλήματα.
Δεν ήταν μόνο οι τρεις εβδομάδες του περασμένου Ιουλίου (από 29/6-17/7), διάστημα κατά το οποίο οι τράπεζες παρέμειναν κυριολεκτικά κλειστές με αποτέλεσμα να μη δέχονται καταθέσεις και οι τραπεζικές συναλλαγές να μπαίνουν στην… κατάψυξη. Εδώ και λίγα χρόνια τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα έχουν σταματήσει να χορηγούν δάνεια, ή για να ακριβολογούμε τα δίνουν με το σταγονόμετρο, φαινόμενο που οξύνθηκε ακόμη περισσότερο το 2015.
Αν λάβουμε υπόψη και τους κεφαλαιακούς ελέγχους που επιβλήθηκαν στις 29 Ιουνίου και παραμένουν μέχρι σήμερα, δυσκολεύοντας τη… ζωή επιχειρήσεων και ιδιωτών, τότε γίνεται αντιληπτό ότι οι τράπεζες δεν λειτούργησαν «κανονικά» το 2015.
Αποτέλεσμα ήταν, το ενδιαφέρον για τον κλάδο να στραφεί προς… λάθος κατεύθυνση, όπως για παράδειγμα στην ανακεφαλαιοποίηση και στο φόβο για bail-in. Γιατί αυτά υπό φυσιολογικές συνθήκες θα πρέπει να θεωρούνται λυμένα ζητήματα…
Ο φόβος του «κουρέματος» των καταθέσεων άρχισε να κυριεύει την οικονομία αμέσως μόλις εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια έντονης διαφωνίας των Ευρωπαίων με την ελληνική κυβέρνηση για το πρόγραμμα που έπρεπε να ακολουθηθεί και τα μέτρα που θα υιοθετούσε. Ωστόσο, έγινε ακόμη πιο αισθητός όταν κατέστη σαφές ότι αν οι τράπεζες δεν κατάφερναν να ολοκληρώσουν την κεφαλαιακή τους ενίσχυση εντός του 2015 θα έμπεινε σε ισχύ ο νόμος που επιτρέπει το «κούρεμα» καταθέσεων για την εξυγίανση μίας τράπεζας. Τελικά, οι τράπεζες μάζεψαν τα κεφάλαια που ήθελαν και πλέον ατενίζουν με μεγαλύτερη, αν και συγκρατημένη, αισιοδοξία το μέλλον.
Τα «κόκκινα» δάνεια συνέχισαν να «καλπάζουν» καθώς η ακραία αβεβαιότητα έκανε πολλούς συμπολίτες μας είτε να κρατούν χρήματα για ώρα ανάγκης, είτε να επιλέγουν την εξόφληση άλλων οφειλών και κάλυψη άλλων δαπανών, αφήνοντας τελευταία τη δόση του δανείου τους. Έτσι, φτάσαμε στο τέλος του 2015 να εκτιμάται ότι σχεδόν ένα στα δύο δάνεια σήμερα εμφανίζει κάποια καθυστέρηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι τράπεζες να αναγκάζονται να κρατούν στην άκρη περισσότερα κεφάλαια, γεγονός που επιφέρει πλήγμα στη ρευστότητα. Επιπλέον, η σημαντικότερη λειτουργία των τραπεζών σήμερα είναι η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, μία διαδικασία που αναμένεται να επιταχυνθεί το 2016. Στα αρμόδια τμήματα διαχείρισης ληξιπρόθεσμων οφειλών χτυπά ουσιαστικά η καρδιά των πιστωτικών ομίλων, αφού από την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης τόσο των μη εξυπηρετούμενων όσο και των προβληματικών δανείων, θα κριθούν πολλά για τις τράπεζες.
Κατά συνέπεια, με έναν όγκο δανείων προς διαχείριση που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα φτάνει τα 107 δισ. ευρώ, οι τράπεζες έχουν… το μυαλό τους αφενός στο να ανακτήσουν όσο περισσότερα δάνεια είναι εφικτό και αφετέρου στο να προστατευθούν από νέες επισφάλειες. Άρα κλείνουν τις στρόφιγγες του δανεισμού.
Στο μεταξύ, οι καταθέσεις που βρίσκονται στα ταμεία των τραπεζών αλλάζουν χέρια μόνο… ηλεκτρονικά το τελευταίο περίπου εξάμηνο, αφού οι αναλήψεις συνεχίζουν και περιορίζονται στα 420 ευρώ την εβδομάδα για τους ιδιώτες και η χρήση του πλαστικού χρήματος έχει φτάσει σε εντυπωσιακό επίπεδο.
Οι καταθέσεις, εξάλλου, είχαν την τιμητική τους και στο α' εξάμηνο του 2015, καθώς η αβεβαιότητα για την κατάληξη των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές και ο διαρκής τρόμος του Grexit είχε ως αποτέλεσμα να… κάνουν φτερά περί τα 40 δισ. ευρώ από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, μέχρι την επιβολή των capital controls.
Μετά, λοιπόν, από μία χρονιά «ανωμαλιών» οι τράπεζες ευελπιστούν το 2016 να ξαναμπούν στο μακρύ δρόμο προς την ομαλότητα, ξεκινώντας δειλά δειλά να χρηματοδοτούν υγιή επιχειρηματικά project και να δουν ίσως τις πρώτες καταθέσεις να επιστρέφουν, πάντα βέβαια σε συνάρτηση με τις εξελίξεις σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
Οι τράπεζες το 2016 θα…
Αλλαγές στις διοικήσεις, «μάχη» για τον περιορισμό των «κόκκινων» δανείων
Αν θέλετε να ξεγελάσετε τον εαυτό σας για το τι ακριβώς θα συμβεί στην προσωπική σας ζωή, ή ακόμη και στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου το 2016 τότε δεν έχετε παρά να κοιτάξετε μέσα σε μια κρυστάλλινη σφαίρα.
Αν, όμως, θέλουμε να εκτιμήσουμε τι θα συμβεί στον τραπεζικό κλάδο στο έτος που μόλις ξεκίνησε, τα πράγματα είναι λίγο έως πολύ ξεκάθαρα καθώς υπάρχουν συγκεκριμένα ζητήματα που έχουν προτεραιότητα, αν και οι παράγοντες που θα καθορίσουν τις εξελίξεις έχουν πολλές «μεταβλητές».
Ας δούμε τι θα πρέπει να περιμένουμε σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα για τις τράπεζες:
Οι τράπεζες το 2016 θα προσπαθήσουν, πρώτα απ' όλα, να περιορίσουν επιτέλους το φαινόμενο των «κόκκινων» δανείων. Πολλά έχουν γραφτεί για τον Κώδικα Δεοντολογίας, τις Εύλογες Δαπάνες Διαβίωσης, τους Συνεργάσιμους Δανειολήπτες και όλους τους όρους που περιγράφουν το πλαίσιο του νέου νόμου για τα «κόκκινα» δάνεια. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει σήμερα με βεβαιότητα πως θα κυλήσει η διαδικασία και αν τα αποτελέσματα πλησιάσουν, έστω, στο επιθυμητό.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι για να υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα θα πρέπει η οικονομία να αρχίσει να… παίρνει τα πάνω της, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ακόμη και τα δάνεια που θα ρυθμιστούν πολύ δύσκολα θα εξυπηρετούνται.
Θα πάρουν τα distressed funds τα σπίτια του κόσμου και θα υποχρεώσουν τους κακοπληρωτές να πληρώνουν ενοίκιο στο ίδιο τους το σπίτι; Ή μήπως όλα αυτά είναι θεωρίες και απλώς θα αλλάξει ο «διαχειριστής» του δανείου με ότι αυτό συνεπάγεται;
Όλα συγκλίνουν στο ότι μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2016 θα έχει ξεκαθαρίσει η εικόνα σε ότι αφορά τουλάχιστον την εμπλοκή των ξένων funds. Οι αλλαγές που θα δούμε σε αρκετούς επιχειρηματικούς κλάδους θα είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της εξέλιξης.
Οι τράπεζες το 2016 θα λειτουργήσουν πιο… κανονικά. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει την άρση των capital controls, κάτι που συνδέεται άμεσα με την ψυχολογία των πολιτών και την πορεία της οικονομίας. Χαλάρωση είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει και μάλιστα σύντομα, κυρίως για τις επιχειρήσεις, ενώ ανάλογα με τις επιδόσεις της οικονομίας, τις συζητήσεις για το χρέος και τις αποφάσεις της ΕΚΤ για την συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, θα έρθει και η πλήρης άρση των περιορισμών. Το αν αυτό θα γίνει μέσα στο 2016 είναι πολύ δύσκολο να το πει κανείς.
Οι τράπεζες το 2016 θα αλλάξουν διοικήσεις; Είναι ένα θέμα που έχει έρθει αρκετές φορές στο προσκήνιο κυρίως λόγω της ανακεφαλαιοποίησης. Από την πρώτη φορά που οι τράπεζες δέχτηκαν κρατική ενίσχυση υπήρξαν έντονες φήμες για σαρωτικές αλλαγές στις διοικήσεις. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και το Δημόσιο όρισαν εκπροσώπους τους στα δ.σ. ενώ υπήρξαν αλλαγές ακόμη και στις κορυφαίες θέσεις. Το νέο πλαίσιο συνεργασίας με το ΤΧΣ προβλέπει την αξιολόγηση των διοικήσεων μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2016. Είναι πολύ πιθανό να δούμε νέα πρόσωπα, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι πλέον οι τράπεζες εποπτεύονται απευθείας από τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας (SSM) της ΕΚΤ και σε αυτό το πλαίσιο δεν αποκλείεται να σημειωθούν εκπλήξεις.
Οι τράπεζες το 2016 θα εύχονται να δουν τις καταθέσεις να αυξάνονται, τόσο από επαναπατρισμό κεφαλαίων, όσο και από χρήματα που βγαίνουν από τα σεντούκια. Βασική προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι να υπάρξει πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Η επιστροφή των καταθέσεων είναι ζωτικής σημασίας στοιχείο όμως δεν είναι… στο χέρι των τραπεζών. Πολύ δύσκολα θα υπάρξουν θετικές εκπλήξεις στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Οι τράπεζες το 2016 θα αναγκαστούν να «μαζευτούν» ακόμη περισσότερο και να εγκαταλείψουν μη αμιγώς τραπεζικές δραστηριότητες στο πλαίσιο των σχεδίων αναδιάρθρωσης. Η πώληση της Finansbank από την Εθνική και της Eurolife από την Eurobank είναι τα πρώτα παραδείγματα. Η Εθνική Ασφαλιστική, η Αγροτική Ασφαλιστική και οι θυγατρικές στα Βαλκάνια είναι τα assets για τα οποία αναμένεται κινητικότητα.
Οι τράπεζες το 2016 θα δώσουν περισσότερα δάνεια; Μεγάλη συζήτηση. Είναι σχεδόν ακατόρθωτο μέσα στο επόμενο διάστημα οι τράπεζες να καταφέρουν να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία στο βαθμό που χρειάζεται. Το τεράστιο βάρος των «κόκκινων» δανείων σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες χρηματοδοτικές συνθήκες δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Θα πρέπει να αλλάξουν πολλά για να δούμε έστω και περιορισμένου εύρους πιστωτική επέκταση. Πάντως τραπεζικά στελέχη εμφανίζονται πιο αισιόδοξα για το 2017, οπότε μάλλον θα κρατήσουμε… μικρό καλάθι για φέτος.
Οι τράπεζες το 2016 θα βελτιώσουν τις χρηματοδοτικές τους συνθήκες, από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δώσει το πράσινο φως για την επαναφορά του waiver, της εξαίρεσης δηλαδή που θα επιτρέπει την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως ενέχυρα στις πράξεις αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι οι τράπεζες θα μεταφέρουν το δανεισμό τους από τον ακριβό έκτακτο μηχανισμό παροχής ρευστότητας (ELA) της Τράπεζας της Ελλάδος στις σαφώς φθηνότερες πράξεις της ΕΚΤ.
