Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Η πρόσφατη και πιο «ηχηρή», μέχρι σήμερα, χαλάρωση των capital controls αποτελεί το πρώτο βήμα στην προσπάθεια των τραπεζών να προσελκύσουν μέρος των καταθέσεων ύψους 43 δισ. ευρώ που έκαναν φτερά από τα τέλη Νοεμβρίου 2014 μέχρι τον Ιούλιο του 2015.
Οι τράπεζες δεν περιμένουν θαύματα όσο η χώρα δεν εμφανίζει σημάδια βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης και πολιτικοοικονομικής σταθερότητας. Η τραπεζική αργία και η πρωτοφανής επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών το καλοκαίρι του 2015 εκτιμάται πως θα μείνουν χαραγμένα για πολλά χρόνια στη μνήμη των καταθετών.
Οι διοικήσεις των πιστωτικών ομίλων, ωστόσο, ελπίζουν ότι στην περίπτωση που δεν υπάρξουν νέες αναταράξεις, δηλαδή καθυστερήσεις στην αξιολόγηση και παρεκκλίσεις στην εφαρμογή του προγράμματος, η πορεία στο εξής θα είναι μόνο ανοδική. Σε αυτό το πλαίσιο, εκτιμούν ότι με συντονισμένες προωθητικές ενέργειες και με ορισμένες θετικές εξελίξεις μπορούν να προσελκύσουν 7-8 δισ. ευρώ μέχρι τα μέσα του 2017.
«Οι στόχοι θα ήταν υψηλότεροι αν τα μέτρα του μνημονίου ήταν πιο ήπια και αν υπήρχε βεβαιότητα για την αποπληρωμή των οφειλών του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα», σημειώνει τραπεζικό στέλεχος με πολυετή εμπειρία στον τομέα των καταθέσεων.
Ως σημείο... εκκίνησης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το επίπεδο του Απριλίου του 2016, καθώς τους δύο τελευταίους μήνες οι καταθέσεις έχουν εμφανίσει ήπια ανοδική τροχιά. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης και η επαναφορά του waiver, σε συνδυασμό με το διαχωρισμό «νέου» και «παλαιού» χρήματος είναι προφανές ότι βελτιώνουν το κλίμα. Όμως οι κίνδυνοι παραμένουν και όσο μειώνεται το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, η μόνη πηγή εισροής καταθέσεων είναι οι θυρίδες και τα... στρώματα.
Το ίδιο στέλεχος αναφέρει πως οι στόχοι για την επιστροφή κεφαλαίων στις τράπεζες μπορούν στην παρούσα φάση να είναι μόνο βραχυπρόθεσμοι. Και αυτό γιατί δεν είναι ξεκάθαρη η πορεία της χώρας, καθώς εκκρεμεί η δεύτερη αξιολόγηση του προγράμματος και η συζήτηση για το χρέος. Υποστηρίζει δε, ότι από τη στιγμή που τα δύο αυτά ανοιχτά μέτωπα κλείσουν με θετικό τρόπο για τη χώρα, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα θα είναι ταχύτερη του αναμενόμενου.
Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση, δεν αναμένεται να επιστρέψουν άμεσα τα σχεδόν 20 δισ. ευρώ που εκτιμάται πως βρίσκονται σε θυρίδες και διάφορες κρυψώνες. Ενδεικτική είναι η ποιοτική ανάλυση των στοιχείων της Τράπεζας της Ελλάδος για την πορεία των καταθέσεων το τελευταίο δεκάμηνο. Σύμφωνα, λοιπόν, με την ΤτΕ, μεταξύ Ιουλίου 2015 και Απριλίου 2016, σημειώθηκε σωρευτική καθαρή εισροή καταθέσεων από τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις ύψους 1,6 δισ. ευρώ, αλλά καθαρή εκροή από τις καταθέσεις των νοικοκυριών ύψους 1,9 δισ. ευρώ.
Η πορεία των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες (σε εκατ. ευρώ)
Το συγκεκριμένο στοιχείο επιβεβαιώνει τις δηλώσεις τραπεζικών στελεχών σύμφωνα με τις οποίες από την ημέρα που επιβλήθηκαν τα capital controls μέχρι σήμερα οι καταθέτες «σηκώνουν» κάθε εβδομάδα το σύνολο του επιτρεπόμενου ορίου, γιατί πολύ απλά όσο διατηρούνται οι περιορισμοί τόσο συντηρείται η αβεβαιότητα.
Στόχος η επιστροφή στο... 2015
Δεδομένων των υφιστάμενων συνθηκών σε Ελλάδα και Ευρώπη, ο πρωταρχικός στόχος των τραπεζών είναι να φέρουν πίσω τα χρήματα που έφυγαν μεταξύ Νοεμβρίου 2014 και Ιουλίου 2015. Όμως δεν είναι και τα 43 δισ. ευρώ «διαθέσιμα». Από αυτά εκτιμάται ότι πάνω από 10 δισ. ευρώ παραμένουν στο εξωτερικό, ενώ αρκετά έχουν χρησιμοποιηθεί για την πληρωμή φόρων και άλλων υποχρεώσεων. Έτσι, ένας ρεαλιστικός στόχος είναι η αύξηση των καταθέσεων μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο κοντά στα 130 δισ. ευρώ, επίπεδο που βρίσκονταν τον Μάιο του 2015.
Αν εξαιρέσουμε την περίοδο των τελευταίων 13 μηνών, από τον Μάιο του 2015 και μετά, οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις ελληνικές τράπεζες διαμορφώνονται σήμερα σε επίπεδο ανάλογο του Οκτωβρίου του 2003, ήτοι σε χαμηλό 13 ετών. Τότε, από το επίπεδο των 122,5 δισ. ευρώ, ξεκίνησε η μεγάλη άνοδος που οδήγησε στο ιστορικό υψηλό των 237,8 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2009.
Σήμερα, από τα 122,7 δισ. ευρώ οι ελληνικές τράπεζες ελπίζουν ότι και μόνο το μέτρο χαλάρωσης, σύμφωνα με το οποίο τα χρήματα που επιστρέφουν στο σύστημα δεν θα υπόκεινται σε περιορισμούς, θα δώσει ώθηση μερικών δισεκατομμυρίων. Παράλληλα, οι τράπεζες προσφέρουν σχετικά υψηλότερα επιτόκια για νέες προθεσμιακές καταθέσεις και συνδέουν τις καταθέσεις με προγράμματα επιβράβευσης και άλλα προνόμια.
Από τα 237,8 δισ. ευρώ του Σεπτεμβρίου του 2009, στα 163 δισ. ευρώ του Ιουνίου του 2014 και από κει στα 130 δισ. ευρώ του Μαΐου του 2015 και στα 122,7 δισ. ευρώ του Ιουνίου του 2016. Αυτή είναι με λίγα λόγια η δραματική πορεία που έχουν καταγράψει οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2015 τα χρήματα που βγήκαν από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα με... βασικό προορισμό θυρίδες, στρώματα και κάθε λογής κρυψώνα ξεπέρασαν, σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ τα 18 δισ. ευρώ. Από τον Ιούλιο του 2015 έως τον Απρίλιο του 2016 οι τράπεζες είδαν εισροές 3 δισ. ευρώ.
Την ίδια ώρα, η μέση μηνιαία φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό, στο α΄εξάμηνο του 2015, διαμορφώθηκε σε 2,1 δισ. ευρώ. Συνολικά, δηλαδή, βγήκαν από τη χώρα καταθέσεις ύψους 12,6 δισ. ευρώ. Στο εννεάμηνο που ακολούθησε και μέχρι το τέλος Μαρτίου 2016, επέστρεψαν στη χώρα κεφάλαια της τάξης των 3,6 δισ. ευρώ.
