Ανατροπές φέρνει η ασφαλιστική μεταρρύθμιση με αιχμή την δημιουργία ενός νέου δημόσιου επικουρικού ταμείου που θα στηρίζεται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών της επικουρικής σε ομόλογα, μετοχές και άλλα επενδυτικά προϊόντα.
Κύριος στόχος του νέου μοντέλου που παρουσιάζει την Τετάρτη στο υπουργικό ο υφυπ. Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνος Τσακλόγλου, είναι όπως λέει στο Liberal ο διαμοιρασμός του κινδύνου.
Γι' αυτό και στο μέλλον, η σύνταξη του ασφαλισμένου θα αποτελείται από τρία κομμάτια : Την εθνική, την ανταποδοτική και την επικουρική, η οποία βασίζεται στο Σουηδικό μοντέλο, για το σχηματισμό της, οι εισφορές θα επενδύονται σε επενδυτικά προϊόντα, και ο ασφαλισμένος θα επιλέγει ανάμεσα σε τρια διαφορετικά «προφίλ». Το συντηρητικό, το ισορροπημένο και το επιθετικό.
Ο υφυπουργός εξηγεί στο liberal, πως θα λειτουργεί στη πράξη το νέο σύστημα, ποιες εγγυήσεις θα παρέχει, πως θα ενημερώνεται σε realtime ο ασφαλισμένος, γιατί επιτυγχάνει διαμοιρασμό του κινδύνου και γιατί τα περί «ιδιωτικοποίησης της ασφάλισης» είναι το πιο εξωφρενικό fake news του ΣΥΡΙΖΑ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τι αλλαγές έρχονται στην επικουρική ασφάλιση και ποιους αφορούν;
Αφορά τους σημερινούς ασφαλισμένους κάτω των 35 ετών, είτε έχουν, είτε όχι υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης, καθώς και όσους θα εισέλθουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας μετά την 1η Ιανουαρίου 2022 και έχουν υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης (σσ: μισθωτοί ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, δικηγόροι και μηχανικοί).
Στους πρώτους, δίνεται η δυνατότητα να ενταχθούν, εφόσον θέλουν, στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Για παράδειγμα, έστω κάποιος ασφαλισμένος 30 ετών, ο οποίος εργάζεται πέντε χρόνια ως ιδιωτικός υπάλληλος και θέλει να ενταχθεί στον νέο φορέα. Τόσο για αυτόν, όσο και για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας θα ανοίξει ένας ατομικός λογαριασμός, ο λεγόμενος ατομικός «κουμπαράς», όπου θα καταβάλλονται οι εισφορές του.
Αυτές θα επενδύονται από τα στελέχη του Ταμείου που πρόκειται να δημιουργηθεί γι αυτόν ακριβώς το σκοπό και όταν στο τέλος του επαγγελματικού του βίου θα συνταξιοδοτηθεί, η συνολική του σύνταξη του θα αποτελείται από τρία κομμάτια.
Ποια θα είναι αυτά;
Το πρώτο θα είναι η εθνική σύνταξη, η οποία χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό.
Το δεύτερο θα είναι η ανταποδοτική σύνταξη, η οποία πληρώνεται από τις εισφορές των νυν εργαζομένων. Οι εισφορές των σημερινών ασφαλισμένων πληρώνουν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων.
Το τρίτο αφορά την επικουρική σύνταξη, ο τρόπος σχηματισμού της οποίας θα βασίζεται από την 1η/1/2022 σε ένα εντελώς νέο μοντέλο.
Πώς θα λειτουργεί στην πράξη το νέο αυτό μοντέλο;
Οι εισφορές για την επικουρική ασφάλιση θα μπαίνουν σε αυτό τον ατομικό «κουμπαρά». Άπαξ και συμβεί αυτό, o ασφαλισμένος θα καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε τρία προφίλ ασφαλιστικών προϊόντων για την επένδυση των εισφορών του.
Το πρώτο θα είναι πιο συντηρητικό, το δεύτερο προφίλ πιο ισορροπημένο και το τρίτο πιο επιθετικό. Για παράδειγμα κάποιος, μπορεί να εκφράσει την επιθυμία του οι εισφορές του να τοποθετηθούν κατά 30% στο συντηρητικό χαρτοφυλάκιο και 70% στο ισορροπημένο.
Αν πάλι ο ασφαλισμένος δεν δηλώσει προτίμηση, τότε τα χρήματά του θα κατευθύνονται απευθείας στο ισορροπημένο προφίλ.
Και κάθε 5 χρόνια, οι ασφαλισμένοι θα έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν αλλαγή του προφίλ τους. Έστω δηλαδή ότι επιλέγει κάποιος να ξεκινήσει με το συντηρητικό προφίλ, ωστόσο με την πάροδο του χρόνου διαπιστώνει ότι τον συμφέρει περισσότερο το ισορροπημένο. Μπορεί να το κάνει ανά 5ετία.
Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό είναι αυτό που βλέπουμε σε αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες. Ανεξαρτήτως κατηγορίας που έχει επιλέξει κάποιος, η ακολουθούμενη επενδυτική πολιτική θα είναι πιο επιθετική κατά τα πρώτα χρόνια ασφάλισης, ακριβώς επειδή ο ασφαλισμένος έχει μπροστά του μεγάλης διάρκειας ασφαλιστικό βίο και πιο συντηρητική προς το τέλος.
Εξηγείστε μας πώς θα λειτουργεί αυτό στην πράξη;
Ας υποθέσουμε για παράδειγμα ότι υπάρχουν μόνο δύο χρηματοοικονομικά προϊόντα. Μετοχές και ομόλογα. Ασχέτως του ποιο προφίλ έχει κάποιος επιλέξει, το portfolio του θα περιλαμβάνει τα πρώτα χρόνια περισσότερες μετοχές και περισσότερα ομόλογα στα τελευταία χρόνια.
Εκτός από τις τρεις αυτές επιλογές, θα μπορεί ο ασφαλισμένος να δημιουργήσει και ένα χαρτοφυλάκιο κομμένο και ραμμένο στις προσωπικές του ανάγκες;
Όχι, δεν ζητάμε από τους ασφαλισμένους να γίνουν ξαφνικά... γκουρού των αγορών. Αυτό θα είναι δουλειά των επαγγελματιών που θα εργάζονται στο ίδιο το Ταμείο.
Τι διάρκεια θα έχουν αυτά τα προϊόντα; Θα διαρκούν μέχρι το τέλος του συνταξιοδοτικού βίου του ασφαλισμένου;
Προφανώς. Τα προϊόντα θα διαρκούν μέχρι την συνταξιοδότησή του. Σημειωτέον εδώ ότι η επικουρική σύνταξη θα απονέμεται ταυτόχρονα με την κύρια σύνταξη. Δεν θα μπορεί κάποιος να συνεχίζει να εργάζεται και να εισπράττει ήδη την επικουρική σύνταξη. Με βάση την ράντα, όρος που χρησιμοποιείται στην ασφαλιστική αγορά και σημαίνει μια σειρά πληρωμών που γίνεται σε ισαπέχουσες χρονικές στιγμές με βάση τις εισφορές που έχει καταβάλει και τις αποδόσεις των επενδύσεων του, ο ασφαλισμένος θα εισπράττει μια σταθερή σύνταξη για όλη την διάρκεια του βίου του.
Θα μπορεί να ενημερώνεται σε real time για τις αποδόσεις των επενδύσεών του ο ασφαλισμένος;
Ναι και όχι μόνο για τις αποδόσεις του αλλά και για το σύνολο των εισφορών του. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θέλουμε να λειτουργεί ένα σύστημα, όπου μπαίνοντας με τον κωδικό του ο ασφαλισμένος -όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα για να δει τον τραπεζικό του λογαριασμό- είτε από το κινητό του, είτε από υπολογιστή ή τάμπλετ, θα μπορεί να δει αφενός τις μέχρι εκείνη την στιγμή εισφορές που έχουν καταβληθεί στον κουμπαρά του, αφετέρου ποια είναι η απόδοση των επενδύσεών του. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων δεν θα μπορεί κανείς να πάρει χρήματα από τον κουμπαρά του, απλώς θα έχει σε real time την πλήρη εικόνα. Και εννοείται ότι θα του παρέχεται αναλυτική ενημέρωση σε τακτά διαστήματα στην διάρκεια του χρόνου.
Τι σημαίνουν όλες αυτές οι αλλαγές για τους υπάρχοντες συνταξιούχους;
Απολύτως τίποτα. Οι συντάξεις τους θα συνεχίζουν να υπολογίζονται με βάση το σημερινό σύστημα. Δεν πρόκειται να υπάρξει καμία απολύτως περικοπή συντάξεων, όπως φοβούνται κατά καιρούς κάποιοι.
Σκέπτεστε κάποια στιγμή στο μέλλον να ισχύσει ένας παρόμοιος ατομικός κουμπαράς και για την κύρια σύνταξη κάποια στιγμή στο μέλλον ;
Δεν θα είναι καλή ιδέα. Ένας από τους κύριους στόχους της μεταρρύθμισης της επικουρικής ασφάλισης είναι αυτό ακριβώς που ονομάζεται διαφοροποίηση κινδύνου. Η κοινωνική ασφάλιση είναι κι αυτή μια μορφή ασφάλισης. Δηλαδή πρέπει να υπακούει στην βασική αρχή των ασφαλειών. Και η βασική αυτή αρχή είναι ότι δεν βάζουμε όλα «τα αυγά σε ένα καλάθι». Εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι εξ ολοκλήρου διανεμητικό, άρα είναι πάρα πολύ εκτεθειμένο στον δημογραφικό κίνδυνο. Γερνάμε ως πληθυσμός με ταχείς ρυθμούς, κάνουμε λίγα παιδιά και ευτυχώς ζούμε όλο και περισσότερα χρόνια. Σαν αποτέλεσμα ζητάμε από ολοένα και λιγότερους ασφαλισμένους να χρηματοδοτούν τις συντάξεις ολοένα και περισσότερο συνταξιούχων. Η εξίσωση δε βγαίνει.
Αυτό που κάνει το νέο μοντέλο είναι ότι παίρνει ένα τμήμα από το «δημογραφικό κίνδυνο» και το μεταφέρει σε μια άλλη κατηγορία. Όταν στο τέλος του συνταξιοδοτικού τους βίου, οι συνταξιούχοι αυτοί εισπράξουν την σύνταξή τους, αυτή θα απαρτίζεται από τρία κομμάτια, όπως σας είπα και νωρίτερα.
Η εθνική σύνταξη, η οποία και αυτή υπόκειται σε κάποιο ρίσκο. Στον δημοσιονομικό κίνδυνο. Αν η χώρα καταρρεύσει, προφανώς και θα υπάρξει πρόβλημα στην καταβολή της. Η δεύτερη συνδέεται με την ανταποδοτική σύνταξη, η οποία υπόκειται στον δημογραφικό κίνδυνο. Και η τρίτη είναι η επικουρική σύνταξη, η οποία θα υπόκειται στον κίνδυνο των αγορών.
Αποτέλεσμα της παραπάνω διαφοροποίησης είναι ότι πετυχαίνουμε διαμοιρασμό του κινδύνου με συνέπεια το ρίσκο για το συνολικό portfolio του ασφαλισμένου να είναι πολύ μικρότερο από εκείνο που θα είχε αν παραμέναμε στο υφιστάμενο σύστημα. Αν πάλι μετατρέπαμε όλο το σύστημα σε κεφαλαιοποιητικό, θα το εκ θέταμε ολόκληρο στον κίνδυνο των αγορών.
Είναι βιώσιμο το Ασφαλιστικό μετά και από τις παραπάνω αλλαγές;
Βιώσιμο είναι και σήμερα το Ασφαλιστικό, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή πέφτουν συνεχώς προς τα κάτω τα ποσοστά αναπλήρωσης της επικουρικής σύνταξης.
Από εκεί και πέρα, σύμφωνα με τις μελέτες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, ακριβώς επειδή επιδεινώνονται τα δημογραφικά, η μέση επικουρική σύνταξη αντιστοιχεί σήμερα στο 16% του μέσου μισθού. Αν λοιπόν δεν αλλάξουμε τίποτα, τότε σε τριάντα χρόνια από σήμερα, αυτό το ποσοστό θα έχει πέσει στο 9%.
Διότι η τωρινή επικουρική καταβάλλεται με το σύστημα της λεγόμενης «νοητής κεφαλαιοποίησης» και μηδενικού ελλείμματος – δηλαδή όση εισφορά καταβάλει ο σημερινός ασφαλισμένος, την εισπράττει ως σύνταξη ο σημερινός συνταξιούχος – ένα σχήμα, που επηρεάζεται από τρεις παράγοντες : Τον αριθμό των συνταξιούχων, ο οποίος διαρκώς θα μεγαλώνει και «τραβάει» την σύνταξη προς τα κάτω.
Ο δεύτερος είναι ο αριθμός των ασφαλισμένων, ο οποίος μπορεί στα επόμενα 10-15 χρόνια να παραμείνει, σύμφωνα με τις προβολές, στα σημερινά επίπεδα, ωστόσο από εκεί και πέρα, θα μειωθεί και αυτός, «τραβώντας» επίσης την σύνταξη προς τα κάτω.
Ο τρίτος παράγοντες που θα «τραβήξει» την σύνταξη προς τα πάνω, είναι η παραγωγικότητα της οικονομίας. Αλλά αρκετά γηρασμένες κοινωνίες, όπως η ελληνική, δεν έχουν δυνατότητα να πετύχουν μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας. Ο συνδυασμός των τριών παραγόντων, «τραβάει» την σύνταξη προς τα κάτω.
Ποιος όμως εγγυάται στον ασφαλισμένο που θα ενταχθεί από 1η/1/2022 στο νέο μοντέλο επικουρικής ότι δεν θα κληθεί να πληρώσει τυχόν σκαμπανεβάσματα στις χρηματαγορές και τελικά δεν θα βρεθεί προ εκπλήξεων;
Δεν κομίζουμε γλαύκας εν Αθήναις. Το σύστημα που πρόκειται να εφαρμόσουμε από τον Ιανουάριο έχει δοκιμασθεί εδώ και δεκαετίες σε κάποιες από τις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες, δηλαδή τις σκανδιναβικές. Οι χώρες που έχουν σήμερα τα μεγαλύτερα κεφαλαιοποιητικά συστήματα είναι αυτές που θαυμάζουμε στην Ελλάδα για το κράτος πρόνοιας που έχουν. Δηλαδή η Δανία, η Ολλανδία, η Σουηδία και η Φιλανδία.
Αν δείτε τις αποδόσεις των συστημάτων αυτών σε βάθος χρόνου, παρά τις διακυμάνσεις, είναι πάρα πολύ καλές.
Παρ' όλα αυτά, στο νόμο που συζητείται την Τετάρτη στο υπουργικό συμβούλιο, έχουμε συμπεριλάβει μια εγγύηση. Στο ακραίο σενάριο όπου όλα θα πάνε στραβά στις κεφαλαιαγορές για μεγάλο διάστημα, η σύνταξη που θα δοθεί στον συνταξιούχο δεν θα μπορεί να υπολείπεται των εισφορών που έχει καταβάλει, και αυτό σε πραγματικούς όρους, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψιν και την επίδραση του πληθωρισμού.
Για να μην αφήσουμε περιθώρια αμφισβήτησης του νέου μοντέλου, ο νόμος θα κατατεθεί στην Βουλή μαζί με τρεις μελέτες. Μια αναλογιστική, μια μακροοικονομική και μια ανάλυση δημοσίου χρέους.
Έχει βασιστεί περισσότερο στο σουηδικό μοντέλο. Εκεί έχουν ένα σύστημα για την κύρια ασφάλιση, που βασίζεται στην «νοητή κεφαλαιοποίηση», δηλαδή όπως αυτό της τωρινής επικουρικής στην Ελλάδα. Και ένα υποχρεωτικό κεφαλαιοποιητικό σύστημα για όλους τους εργαζόμενους που μοιάζει με αυτό που ετοιμάζουμε.
Τα δύο αυτά συστήματα στη Σουηδία τρέχουν παράλληλα από το 1995, δηλαδή εδώ και 26 χρόνια. Η μέγιστη απόδοση του σουηδικού συστήματος για την κύρια ασφάλιση ήταν σε πραγματικούς όρους 1,7% το χρόνο (στοιχεία 2019). Το άλλο όμως, το επαγγελματικό, έχει πραγματική μέση απόδοση 4,2% το χρόνο. Κατά την διάρκεια δηλαδή των τελευταίων τριάντα ετών, το κεφάλαιο του ενός έχει αυξηθεί 52% και του άλλου κατά 180%.
Τα παραπάνω δεν είναι τυχαία. Διαβάζοντας την ετήσια έκδοση του ΟΟΣΑ «Pensions at a glance», θα δει κανείς ότι οι αποδόσεις των δημοσίων κεφαλαιοποιητικών συστημάτων σε πολλές χώρες είναι 5%, 6% και 7% το χρόνο και μάλιστα για μακρά περίοδο.
Τι απαντάτε στον ΣΥΡΙΖΑ που μιλά για «ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης»;
Μου φαίνεται το πιο εξωφρενικό fake news από όλα τα υπόλοιπα. Με το νόμο ιδρύουμε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Ένα ΝΠΔΔ και μάλιστα με δικλείδες ώστε να κρατούν αυτό το Ταμείο όσο το δυνατόν πιο μακριά από την πολιτική διαμάχη.
Έχουμε βάλει τέτοιες δικλείδες ώστε η επιλογή των μελών του Δ.Σ. Του Ταμείου και του διευθύνοντος συμβούλου του, να γίνονται όχι από το ΑΣΕΠ, αλλά από σώματα «ΑΣΕΠ+». Δηλαδή θα συμμετέχουν στην διαδικασία της επιλογής πρόσωπα, όπως ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, ο επικεφαλής της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, πανεπιστημιακοί με ειδίκευση σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης, κ.ό.κ.
Είναι η πιο εξωφρενική από όλες τις κατηγορίες έχω μέχρι σήμερα ακούσει.
