Η πόλη αποτελεί τον πυρήνα της ανάπτυξης και της κοινωνικής ζωής. Με την ταχεία αύξηση του πληθυσμού και τις αλλαγές στις κοινωνικές ανάγκες, η αναδιοργάνωση των χρήσεων γης στις πολεις είναι ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο της συνεκτικής πόλης και στην προσπάθεια να μεταβούν προς την κλιματική ουδετερότητα.
Στο πλαίσιο αυτό, η πολεοδομική μεταρρύθμιση των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση της βιώσιμης και λειτουργικής ανάπτυξης των πόλεων. Η πολεοδομική μεταρρύθμιση Κωνσταντίνος Δοξιάδης πηρε το όνομά της απο το μεγάλο Έλληνα πολεοδόμο που έμεινε στην ιστορία για τις ιδέες του και τον τρόπο που σχεδιάσε σημαντικές πόλεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο σχεδιασμός της Τέμα στη Γκάνα, το ρυθμιστικό σχέδιο της Βαγδάτης στο Ιράκ και του Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία. Επίσης είχε συμμετοχή στην αναμόρφωση πόλεων των ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων το Ντιτρόιτ και το Μαϊάμι. Στην Ελλάδα διακρίθηκε για τα «Άσπρα Σπίτια» και τον οικισμό «Απολλώνιο» στο Πόρτο Ράφτη.
Με την πολεοδομική μεταρρύθμιση Κωνσταντίνος Δοξιαδης που βρίσκεται σε εξέλιξη και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλαδα 2.0 θα εκπονηθουν Τοπικά και Ειδικα Πολεοδομικά Σχέδια στο συνολο της ελληνικής επικρατειας. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ανανέωση και αναδιοργάνωση των αστικών περιοχών, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στις ανάγκες της κοινωνίας και τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι πόλεις αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως η αστική διάχυση, η αύξηση της ζήτησης για υποδομές και υπηρεσίες, η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάγκη για δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση στην πόλη.
Μια ουσιαστική πτυχή της πολεοδομικής μεταρρύθμισης είναι η δημιουργία αειφορικης πολιτικής καθώς και η πρόβλεψη μέτρων για τα κρίσιμα ζητήματα της κλιματικής κρίσης και της ανθεκτικότητας. Στις μελέτες περιλαμβάνονται η οριοθέτηση των ρεμάτων, η εξεταση της γεωλογικής καταλληλότητας των επεκτάσεων των σχεδίων πόλης, η δημιουργία κοινόχρηστων και κοινοφελών χώρων, η προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας και η προστασία της βιοποικιλότητας. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη πράσινων χώρων στις πόλεις συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητα ζωής των κατοίκων, προσφέροντας χώρους αναψυχής, μείωσης της θερμοκρασίας και απορρόφησης του CO2.
Επιπλέον, η πολεοδομική μεταρρύθμιση προωθεί την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη. Με την προώθηση σύγχρονων χρήσεων γης για την αναζωογόνηση του αστικού και του αγροτικού τοπίου, δημιουργούνται νέες ευκαιρίες απασχόλησης και επιχειρηματικότητας. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση της πολυλειτουργικότητας των πόλεων και η ενσωμάτωση ειδικών χρήσεων για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και τη δημιουργία κοινωνικών υπηρεσιών δημιουργούν ένα βιώσιμο οικονομικό περιβάλλον.
Ωστόσο, η πολεοδομική μεταρρύθμιση αντιμετωπίζει και σημαντικές προκλήσεις. Μία από αυτές είναι η αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους και να συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Η διαφάνεια και η πληροφόρηση είναι καίριας σημασίας για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των πολιτών και να διασφαλιστεί η δικαιοσύνη και η ισονομία.
Επιπλέον, η διαχείριση των πόρων αποτελεί σημαντική πρόκληση. Η αποτελεσματική αξιοποίησή τους, η ορθή διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων και η εξασφάλιση βιώσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων είναι ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση των πολεοδομικών σχεδίων.
Η πολεοδομική μεταρρύθμιση Κωνσταντίνος Δοξιάδης ανταποκρίνεται σε μια νέα προοπτική για την ανάπτυξη των πόλεων. Μέσω της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης και της δημιουργίας πολυλειτουργικών γειτονιών, οι πόλεις μπορούν να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Ωστόσο, η πολεοδομική μεταρρύθμιση απαιτεί επίσης διαφάνεια, συμμετοχή και αποτελεσματική διαχείριση πόρων. Η συμμετοχή των πολιτών είναι αναγκαία για την επίτευξη δίκαιων και ισορροπημένων αποφάσεων, ενώ η ορθή διαχείριση των πόρων εξασφαλίζει την αποτελεσματική υλοποίηση των σχεδίων.
Σε συνολικό επίπεδο, η πολεοδομική μεταρρύθμιση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση της βιώσιμης και λειτουργικής ανάπτυξης των πόλεων και είναι μεγάλο το στοίχημα που πρέπει να πετύχουν όσοι εμπλέκονται με αυτό το σχεδιασμό.
* Ο Ευθύμιος Μπακογιάννης είναι Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος ΥΠΕΝ, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ
