Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στο Ιράν μετά το θάνατο του προέδρου της χώρας, Εμπραχίμ Ραΐσι, του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν και επτά ακόμη ατόμων που επέβαιναν στο ελικόπτερο που συνετρίβη την Κυριακή (19/05), στα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν. Ο πρώτος αντιπρόεδρος, Μοχαμάντ Μοκμπέρ, αναλαμβάνει επισήμως καθήκοντα προσωρινού προέδρου και έχει στη διάθεσή του 50 ημέρες για τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών ύστερα από απόφαση του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, σύμφωνα με το επίσημο ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA.
Έπειτα από 16 ώρες τα σωστικά συνεργεία με τη βοήθεια drone εντόπισαν τα συντρίμμια του ελικοπτέρου. Ο θάνατος του προέδρου βρίσκει τη χώρα σε μία εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία με πολλά ανοιχτά μέτωπα τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και στη Μέση Ανατολή.
«Βάσει του άρθρου 131 του Συντάγματος, ο Μοκμπέρ αναλαμβάνει να ηγηθεί της εκτελεστικής εξουσίας» και θα πρέπει σε συνεννόηση με τους επικεφαλής της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας να διοργανώσει «εκλογές για νέο πρόεδρο εντός 50 ημερών κατά το μέγιστο», σημείωσε ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Πενθήμερο πένθος στο Ιράν
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν κήρυξε επίσης πενθήμερο εθνικό πένθος στη χώρα για τον θάνατο του προέδρου και επτά άλλων ανθρώπων, μεταξύ των οποίων ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Χοσεΐν Αμιρ-Αμπντολαχιάν, κατά τη συντριβή του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαιναν χθες, Κυριακή, στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας.
«Κηρύσσω πενθήμερο εθνικό πένθος και εκφράζω τα συλλυπητήριά μου στον αγαπητό ιρανικό λαό», σημείωσε ο ανώτατος ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν σε ανακοίνωση που εξέδωσε μερικές ώρες μετά την αναγγελία του θανάτου του προέδρου της χώρας.
Ο Μοχμπέρ, όπως ο Ραΐσι, θεωρείται στενός συνεργάτης του Χαμενεΐ, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο στα κρατικά ζητήματα του Ιράν. Ο Μοκμπέρ έγινε πρώτος αντιπρόεδρος το 2021 όταν ο Ραΐσι εξελέγη πρόεδρος.
Παράλληλα η ιρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε σήμερα ότι μετά τον θάνατο του υπουργού Εξωτερικών, Χοσεΐν Αμιρ-Αμπντολαχιάν διορίζει προσωρινό υπουργό Εξωτερικών της χώρας τον Αλί Μπαγερί Κανί.
Δεκαέξι ώρες κράτησε η προσπάθεια εντοπισμού του ελικοπτέρου
Έπειτα από 16 ώρες αναζήτησης, τα σωστικά συνεργεία εντόπισαν σε απόκρημνη πλαγιά στο βορειοδυτικό Ιράν τα συντρίμμια του ελικοπτέρου, που μετέφερε τον πρόεδρο του Ιράν, τον υπουργό Εξωτερικών και άλλους επτά αξιωματούχους. Η ιρανική κρατική τηλεόραση επιβεβαίωσε τον θάνατο του Εμπραχίμ Ραΐσι και όλων των επιβαινόντων.
«Ο υπηρέτης του λαού, ο Αγιατολάχ Εμπραχίμ Ραΐσι, ο πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, έγινε μάρτυρας υπηρετώντας τον λαό» ανέφερε ο εκφωνητής της ιρανικής τηλεόρασης.
Ο Ιρανός πρόεδρος επέστρεφε από το Αζερμπαϊτζάν, όπου μαζί με τον πρόεδρο Αλίεφ είχαν εγκαινιάσει φράγμα στα σύνορα των δύο χωρών.
Το ελικόπτερο, αμερικανικής κατασκευής, φέρεται να προσέκρουσε σε βουνοκορυφή και να τυλίχθηκε στις φλόγες. Είχε εξαφανιστεί από τα ραντάρ το απόγευμα της Κυριακής ενώ πετούσε πάνω από δασώδη περιοχή υπό βροχόπτωση και πυκνή ομίχλη. Γεγονός που δυσχέρανε και τις προσπάθειες αναζήτησής του με αποτέλεσμα οι ιρανικές Αρχές να ζητήσουν τη βοήθεια άλλων κρατών. Toυρκικό drone εντόπισε πρώτο πηγή θερμότητας στην περιοχή, εκτιμώντας ότι πρόκειται για τα συντρίμμια του ελικοπτέρου.
«Το πόσο άσχημες ήταν οι καιρικές συνθήκες προφανώς εγείρει ερωτήματα γιατί το ελικόπτερο που μετέφερε τον πρόεδρο και τον υπουργό Εξωτερικών, μεταξύ άλλων, επιτράπηκε να πετάξει σε ένα τόσο αφιλόξενο περιβάλλον» υπογράμμισε η δημοσιογράφος το CNN Πόλα Χάνκοκ.
Σε μήνυμά του ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, κάλεσε τους Ιρανούς να μην ανησυχούν για την ηγεσία της ισλαμικής δημοκρατίας, τονίζοντας ότι «δεν θα διαταραχθεί το έργο της χώρας». Ανάλογη ήταν και η ανακοίνωση της ιρανική κυβέρνησης, που συνεδρίασε εκτάκτως με μία μαύρη κορδέλα να βρίσκεται στη θέση που καθόταν συνήθως ο Ραΐσι.
Ποιος αντικαθιστά τον εκλιπόντα πρόεδρο του Ιράν
Ο νέος υπηρεσιακός πρόεδρος του Ιράν, ο 68χρονος Μοχαμάντ Μοκμπέρ, διορίστηκε πρώτος αντιπρόεδρος της χώρας τον Αύγουστο του 2021 από τον Ραΐσι.
Γεννήθηκε στην Ντεζφούλ, στην επαρχία Χουζεστάν, και έχει αναλάβει πολλές υψηλόβαθμες θέσεις. Έχει διατελέσει επίσης επικεφαλής εταιρειών και από το 2007 προεδρεύει του Ιδρύματος της Τάξης του Ιμάμη (Setad).
Το ίδρυμα αυτό δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και διαχειρίζεται τις περιουσίες που κατασχέθηκαν μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Εμπραχίμ Ραΐσι: Ποιος ήταν ο σκληροπυρηνικός πρόεδρος του Ιράν
Η είδηση του θανάτου του Ραϊσί έγινε δεκτή με ανάμεικτα συναισθήματα στο Ιράν με πολλούς να θρηνούν και να προσεύχονται στα τεμένη ενώ υπάρχουν και αναφορές για πανηγυρισμούς.
Εκλεγμένος πρόεδρος σε μια στενά ελεγχόμενη ψηφοφορία το 2021, ο Εμπραχίμ Ραΐσι, κεντρική φιγούρα ως εισαγγελέας στην καταστολή των διαδηλώσεων στο εσωτερικό, τήρησε σκληρή στάση στις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά με τη Δύση, σε μια προσπάθεια να χαλαρώσουν οι αμερικανικές κυρώσεις με αντάλλαγμα ορισμένους περιορισμούς στην αναπτυσσόμενη τεχνολογία του Ιράν.
Ο 63χρονος πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, που εξελέγη το 2021, ο 60χρονος υπουργός Εξωτερικών Χουσέιν Αμιραμπντολαχιάν, που ανέλαβε το αξίωμα επίσης το 2021, και άλλοι αξιωματούχοι που επέβαιναν σε ελικόπτερο το οποίο συνετρίβη την Κυριακή είναι όλοι νεκροί.
BREAKING: VIDEO OF IRAN PRESIDENT RAISI HELICOPTER ACCIDENT LOCATION HAS BEEN RELEASED pic.twitter.com/VUENflpjg4
— Sulaiman Ahmed (@ShaykhSulaiman) May 20, 2024
Οι σκληροπυρηνικοί του Ιράν είχαν ενθαρρυνθεί από τη χαοτική στρατιωτική απόσυρση των ΗΠΑ από το γειτονικό Αφγανιστάν και τις πολιτικές διακυμάνσεις στην Ουάσινγκτον, αναφέρει το Reuters.
Το 2018, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε αθετήσει τη συμφωνία που είχε συνάψει η Τεχεράνη με τις έξι δυνάμεις και επανέφερε σκληρές αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν, ωθώντας την Τεχεράνη να παραβιάζει σταδιακά τους όρους της συμφωνίας.
Οι έμμεσες συνομιλίες μεταξύ της Τεχεράνης και της κυβέρνησης του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν για την αναβίωση της συμφωνίας έχουν βαλτώσει.
Καταστολή των διαδηλώσεων
Η σκληροπυρηνική θέση του Ραΐσι ήταν επίσης εμφανής στην εσωτερική πολιτική. Ένα χρόνο μετά την εκλογή του, διέταξε αυστηρότερη εφαρμογή του ιρανικού «νόμου περί χιτζάμπ και αγνότητας» που περιορίζει το ντύσιμο και τη συμπεριφορά των γυναικών.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η Ιρανή Μαχσά Αμίνι, πέθανε μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών για δήθεν παραβίαση του νόμου.
Οι επακόλουθες πολύμηνες διαδηλώσεις αποτέλεσαν μια από τις σοβαρότερες προκλήσεις για τους κληρικούς ηγέτες του Ιράν μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, σύμφωνα με ομάδες υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων μελών του προσωπικού ασφαλείας που συμμετείχαν στην άγρια καταστολή των διαδηλωτών.
Αν και «αρχάριος» στην πολιτική σκηνή, ο Ραΐσι είχε πλήρη υποστήριξη για τη στάση του για τα πυρηνικά και την καταστολή των διαδηλώσεων από τον ανώτατο ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, οποίος έχει εκφράσει έντονα αντιδυτικές αντιλήψεις.
Ο Χαμενεΐ, και όχι ο πρόεδρος, έχει τον τελικό λόγο σε όλες τις σημαντικές πολιτικές στο πλαίσιο του διπλού πολιτικού συστήματος του Ιράν, το οποίο χωρίζεται μεταξύ του κληρικού κατεστημένου και της κυβέρνησης.
Όμως η εκλογική νίκη του Ραΐσι, έθεσε όλους τους τομείς της εξουσίας στο Ιράν υπό τον έλεγχο των πιστών στον Χαμενεΐ σκληροπυρηνικών και ενίσχυσε τις πιθανότητες του Ραΐσι να τον διαδεχθεί μια μέρα ως Ανώτατος Ηγέτης.
Ωστόσο, οι εκτεταμένες διαμαρτυρίες κατά της εξουσίας και η αποτυχία του να ανατρέψει την προβληματική οικονομία του Ιράν - που έχει υποστεί πλήγμα από τις δυτικές κυρώσεις και την κακή διαχείριση των οικονομικών - φαίνεται να μείωσαν τη δημοτικότητά του στο εσωτερικό.
«Πυλώνας του συστήματος»
Ως νεαρός εισαγγελέας στην Τεχεράνη, ο Ραΐσι συμμετείχε σε μια επιτροπή που επέβλεψε την εκτέλεση εκατοντάδων πολιτικών κρατουμένων στην πρωτεύουσα το 1988, καθώς ο οκταετής πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και το Ιράκ έφτανε στο τέλος του, σύμφωνα με οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σε όλο το Ιράν συγκροτήθηκαν ανακριτικές επιτροπές, γνωστές ως «επιτροπές θανάτου», αποτελούμενες από θρησκευτικούς δικαστές, εισαγγελείς και αξιωματούχους του υπουργείου Πληροφοριών για να αποφασίσουν για την τύχη χιλιάδων κρατουμένων σε αυθαίρετες δίκες που διαρκούσαν μόλις λίγα λεπτά, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.
Ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που σκοτώθηκαν σε όλο το Ιράν δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, η ΔΑ δήλωσε ότι εκτιμάται σε 5.000.
«Εάν ένας δικαστής, ένας εισαγγελέας, υπερασπίστηκε την ασφάλεια του λαού, θα πρέπει να επαινεθεί ... Είμαι υπερήφανος που έχω υπερασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα σε κάθε θέση που έχω αναλάβει μέχρι σήμερα», είχε δηλώσει ο Ραΐσι το 2021.
Ανήλθε μέσα από τις τάξεις του σιιτικού μουσουλμανικού κλήρου του Ιράν και διορίστηκε από τον Χαμενεΐ στην υψηλού προφίλ θέση του επικεφαλής του δικαστικού σώματος το 2019. Λίγο αργότερα, εξελέγη επίσης αναπληρωτής πρόεδρος της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων, του 88μελούς εκκλησιαστικού οργάνου που είναι υπεύθυνο για την εκλογή του επόμενου Ανώτατου Ηγέτη.
«Ο Ραΐσι είναι πυλώνας ενός συστήματος που φυλακίζει, βασανίζει και σκοτώνει ανθρώπους επειδή τολμούν να επικρίνουν τις κρατικές πολιτικές», δήλωσε ο Χαντί Γκαεμί, εκτελεστικός διευθυντής της ομάδας υπεράσπισης του Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ιράν (CHRI) με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το Ιράν αρνείται ότι βασανίζει κρατούμενους.
