Η χαρά για την ολοκλήρωση του μετρό… φώτιζε προχτές την αίθουσα του Αμαξοστασίου στην Πυλαία, όπου - με φόντο τους 18 συρμούς - στελέχη της κυβέρνησης, επιχειρηματίες και εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και φορέων, συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν την εκκίνηση της πρώτης επίσημης διαδρομής του πλέον πολυσυζητημένου μέσου σταθερής τροχιάς για τη Θεσσαλονίκη.
Το βλέμμα όλων είχε επικεντρωθεί στο συμβολικό πάτημα του κουμπιού από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για να τεθεί σε κίνηση ο πρώτος συρμός και να ξεκινήσει το πρώτο δρομολόγιο.
Η προσμονή γι’ αυτό το πάτημα ήταν ιδιαίτερα έντονη για τον εμπνευστή του μετρό, τον κ. Σωτήρη Κούβελα και τους ανθρώπους, οι οποίοι το 1986 κλήθηκαν από τον τότε δήμαρχο Θεσσαλονίκης να σχεδιάσουν και να βάλουν στις ράγες το νέο μέσο μαζικής μεταφοράς. Μεταξύ αυτών ο πολιτικός μηχανικός Γιώργος Πενέλης.
Οι δύο από τους πρωταγωνιστές εκείνης της προσπάθειας, ο πρώην δήμαρχος και πρώην υπουργός, Σωτήρης Κούβελας και ο ομότιμος καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Γιώργος Πενέλης μίλησαν στο Liberal.gr για την εκκίνηση εκείνης της περιπέτειας -που σκάλωσε στη χρηματοδότηση- και δεν έκρυψαν τη χαρά και τον ενθουσιασμό τους λίγα λεπτά πριν από την επίσημη λειτουργία της βασικής γραμμής.
Έκοψαν το νήμα
«Είμαι πανευτυχής», είπε με πλατύ χαμόγελο ο κ. Κούβελας, ο οποίος περίμενε με ανυπομονησία την έναρξη της λειτουργίας του μετρό και συνέχισε: «Χαίρομαι που ολοκληρώθηκε το έργο και χαίρομαι που βρέθηκαν οι άνθρωποι, οι οποίοι έκαναν την τελική ευθεία και έκοψαν το νήμα».
Μπορεί το μετρό να μην προχώρησε επί των ημερών του και η πρότασή του να έπεσε σε «τοίχο», ωστόσο ο κ. Σωτήρης Κούβελας αισθάνεται περήφανος για την επιλογή του και την αποφασιστικότητα που είχε επιδείξει τότε έχοντας, μεταξύ άλλων, στην «ομάδα» του τον τότε αντιδήμαρχο και μετέπειτα δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Μίμη Δημητριάδη, αλλά και τον νεαρό τότε δημοτικό σύμβουλο, τοπογράφο μηχανικό και σήμερα υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Νίκο Ταχιάο.
Ελπίζω ότι άλλαξαν γνώμη
«Κάναμε κάτι κι εμείς. Ας είναι καλά όσοι στάθηκαν δίπλα στο έργο και ελπίζω ότι άλλαξαν γνώμη εκείνοι που το πολέμησαν και δεν θα επαναλάβουν τα ίδια λάθη», είπε ο 88χρονος σήμερα Σωτήρης Κούβελας θυμίζοντας πως το μετρό ήταν από τα πρώτα έργα στην ατζέντα του ως δημάρχου. Μάλιστα, προτού δώσει τότε το «πράσινο φως» να γίνει η αρχή -στο τμήμα μεταξύ Πλατείας Σιντριβανίου και της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων που έμεινε γνωστό ως «τρύπα του Κούβελα»- αναζήτησε τεχνική βοήθεια από άλλες πόλεις που ήδη λειτουργούσαν δημοτικό μετρό: τη Μασσαλία, το Ντίσελντορφ και το δυτικό Βερολίνο.
«Ξεκινήσαμε εν γνώσει των προβλημάτων, αλλά είχαμε αποφασιστικότητα», θα πει ο πρώην δήμαρχος, ο οποίος δίνει τα εύσημα «σε όλους όσοι πάλεψαν, σε όσους επέμειναν, σε όσους δεν λύγισαν», αλλά και σε εκείνους οι οποίοι έβαλαν το έργο στην τελική ευθεία, διότι «γιατί είχε κολλήσει κάποια στιγμή για χρόνια».
Εάν δεν μπει τσάπα…
«Είμαι ευτυχής που έζησα να δω την ολοκλήρωση του έργου», είπε στο Liberal.gr ο κ. Πενέλης, ο οποίος εκτιμά πως το όραμα του 1986 και ο σχεδιασμός που ακολούθησε επί Κούβελα ήταν σημαντικά βήματα για την εκκίνηση του έργου. Ήταν τότε που άρχισε η πόλη να συζητά για το μετρό αν και δεν άργησε το συγκεκριμένο μέσο σταθερής τροχιάς να μπει στον… ανταγωνισμό με το τραμ. Ένα δίλημμα που κράτησε χρόνια και απασχόλησε συσκέψεις επί συσκέψεων και δίχασε την πόλη.
Όπως λέει ο κ. Πενέλης «η άποψη του Σωτήρη Κούβελα ήταν πως εάν δεν… μπει τσάπα καμιά κυβέρνηση δεν θα θυμηθεί να βγάλει από τα ντουλάπια τα χαρτιά του μετρό για τη Θεσσαλονίκη. Εάν, όμως, μπει τσάπα θα μπει και στο μάτι όλων των κυβερνήσεων. Όλοι θα το δουν και θα τρέχουν να το φτιάξουν».
Γι’ αυτό άλλωστε αρκετοί στενοί συνεργάτες του τέως δημάρχου εκτιμούν σήμερα πως «αν δεν είχε πέσει τότε η… τσάπα δεν θα είχε γίνει ποτέ το μετρό» και μάλιστα «πατώντας» στη δική τους χάραξη. Άλλωστε, παρότι η προσπάθεια του 1986-87 δεν καρποφόρησε, τελικά το μετρό, με φορέα κατασκευής την Ελληνικό Μετρό ΑΕ (τότε Αττικό Μετρό) έγινε πάνω στην όδευση της προμελέτης των καθηγητών Γιώργου Πενέλη και Βασίλη Προφυλλίδη, χωρίς ωστόσο να χρησιμοποιηθεί η σήραγγα, η οποία είχε διανοιχτεί επί Κούβελα κάτω από την Εγνατία, από το Σιντριβάνι μέχρι το πρώην 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Ενθουσιασμένος και φοβισμένος
Ο έμπειρος πολιτικός μηχανικός της «Penelis Consulting Engineers» και σήμερα ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, θυμάται την ημέρα που κλήθηκε από τον τότε δήμαρχο «να κάνουμε το πρόδρομο κομμάτι. Βεβαίως ήμουν ενθουσιασμένος, αλλά και φοβισμένος και τρομαγμένος. Δεν ξέραμε, επίσης, εάν η επόμενη κυβέρνηση -όποια και ήταν αυτή διότι ακολουθούσαν εκλογές- θα συνέχιζε το έργο».
Ο 85χρονος σήμερα Γιώργος Πενέλης υπογραμμίζει πως το έργο ήταν σωστά σχεδιασμένο και σε κατάσταση μελέτης-εφαρμογής. Και ήδη, όπως λέει, 40 χρόνια μετά δεν έχει παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα στο τμήμα όπου έγινε τότε η σήραγγα.
Πάντως, όπως λέει, υπήρξαν στιγμές που ο ίδιος φοβήθηκε πως το μετρό δεν θα κατασκευαστεί λόγω οικονομικών προβλημάτων. Όσο για τα επόμενα βήματα; Όπως τονίζει «πρέπει να προχωρήσουν οι επεκτάσεις. Η Θεσσαλονίκη πρέπει να ολοκληρώσει το έργο».
Ο κ. Σωτήρης Κούβελας θεωρεί καταλυτικό για την ολοκλήρωση του έργου τον ρόλο του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον οποίο έχει πει πρόσφατα πως «ήρθε κι έκοψε τον Γόρδιο δεσμό» τόσο για την επιλογή της λύσης στον Σταθμό Βενιζέλου –«και αρχαία και μετρό»- όσο και για την απόφασή του να αξιοποιήσει σε κομβικές για το έργο θέσεις τον Νίκο Ταχιάο «ο οποίος ήταν τότε που ξεκινήσαμε δημοτικός μας σύμβουλος». Με τα καλύτερα λόγια μίλησε ο κ. Κούβελας, επίσης, για την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη με την οποία είχε μια σύντομη συνομιλία.
Ο κ. Σωτήρης Κούβελας με την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη
Έζησα το κάθε βήμα
Την περιπέτεια του μετρό και τη διάνοιξη της σήραγγας το μακρινό 1987 θυμάται ο βουλευτής ΝΔ Α’ Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Κούβελας, γιος του πρώην δημάρχου. Όπως λέει, ήταν τότε φοιτητής και «έζησα κάθε βήμα, κάθε στάδιο αυτής της προσπάθειας, μιας προσπάθειας για τη Θεσσαλονίκη».
Ο κ. Δημήτρης Κούβελας υπενθυμίζει πως «υπήρξαν πολλοί απέναντι σε εκείνον τον σχεδιασμό. Υπήρξαν διαχρονικές καθυστερήσεις εκτοξεύοντας το κόστος του έργου». Όμως, προσθέτει, «σήμερα (σ.σ. προχτες) είναι μέρα χαράς για την πόλη μας που φεύγει μπροστά. Και πιστεύω ότι θα το χαρούμε όλοι αυτό το τόσο σημαντικό έργο που αλλάζει την πόλη: και αυτοί που το ζητούσαμε με όλη μας την καρδιά και αυτοί που το πολέμησαν και αντιστάθηκαν».
Στον προϋπολογισμό από το 1976!
Για την… ιστορία, όπως ανέφερε και προχτες στην ομιλία του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, το μετρό της Θεσσαλονίκης είχε ενταχθεί για πρώτη φορά στον Προϋπολογισμό το 1976, από τον τότε πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Δέκα χρόνια μετά, το 1986 ξεκίνησε ουσιαστικά η πρώτη απόπειρα κατασκευής του, από τον τότε δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Σωτήρη Κούβελα με προοπτικής ολοκλήρωσης το… 1995. Τα πρώτα έργα ξεκίνησαν το 1988, αλλά ένα χρόνο μετά σταμάτησαν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης.
Η επανεκκίνηση ήρθε το 2006 με την υπογραφή συμβάσεων, αλλά πολλά νέα εμπόδια έφεραν νέες καθυστερήσεις με αποτέλεσμα το έργο να παραδοθεί 18 χρόνια αργότερα από την υπογραφή της πρώτης σύμβασης, 38 χρόνια μετά το σχέδιο Κούβελα και 48 χρόνια μετά την πρώτη εγγραφή στον Προϋπολογισμό…
