Οι αλλεπάλληλες κρίσεις έχουν αναντίρρητα αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα τους στην ελληνική κοινωνία και κατ’ επέκταση στην ελληνική επιχειρηματικότητα, η οποία κατά προσωπική εκτίμηση είναι παράδειγμα απαράμιλλου θάρρους, ευελιξίας και ανθεκτικότητας.
Για τα απότοκα των κρίσεων έχουν χυθεί τόνοι μελάνης, σε μια καθημερινότητα που εμφορείται από σκεπτικισμό και μεμψιμοιρία.
Οι κρίσεις περιχαράκωσαν και εγκλώβισαν ποικιλοτρόπως την κοινωνία, επηρεάζοντας συθέμελα το status quo, δημιουργώντας όχι μόνο μία νέα τάξη πραγμάτων αλλά μία νέα νοοτροπία. Στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι οδήγησε, σε μία αναμενόμενη και αναπόφευκτη συρρίκνωση, μία επενδυτική στασιμότητα και αμηχανία. Ο επιχειρηματικός κόσμος, και δη οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έκαναν πολλά βήματα πίσω με την ανασφάλεια να σφυρηλατεί αναπόδραστα τις επενδυτικές τους κινήσεις.
Οι δυσκολίες αυτές αποτέλεσαν αρχικά το εύλογο εφαλτήριο της επιχειρηματικής φειδούς, έχουν όμως πλέον παγιώσει τον τρόπο σκέψης. Ο κρατικός παρεμβατισμός αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη συζήτηση, όπου πάσης φύσεως μέτρα, αντίμετρα και κίνητρα μπορούν να συνδράμουν στην αλλαγή αυτής της νοοτροπίας.
Οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις, σε συνδυασμό με το σύγχρονο και διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον απαιτούν μία αλλαγή στάσης.
Η αποστροφή για την απώλεια λοιπόν, δεν αποτελεί στρατηγική αλλά έχει εντυπωθεί αποκλειστικά ως μοναδική δίοδος επιβίωσης σε ένα περιβάλλον που κλονίζεται αδιάκοπα. Το επιχειρείν επιβάλλεται να κάνει προσπάθειες προς απεμπόληση του path dependency και το φαινομένου της υστέρησης, να αντικρίσει τον φόβο κατάματα γιατί ενδεχομένως η κρίση να συνεχίζει να επωάζει κρίσεις.
Για να ξηλώσουμε το status quo της κρίσης, πρέπει πρώτα να επαναπροσδιορίσουμε την αξία των κεφαλαίων μίας επιχείρησης, θέτοντας το ανθρώπινο κεφάλαιο στο προσκήνιο. Οι επιζήμιες ελλείψεις σε πολλούς κλάδους, το brain drain και η αδυναμία προσέλκυσης ταλέντων, είναι τα «παιδιά» της κρίσης.
Να στηρίξουμε, να εκπαιδεύσουμε, να επανεκπαιδεύσουμε αν χρειαστεί, να καταστήσουμε τις επιχειρήσεις μας ελκυστικές. Να απωλέσουμε την νοοτροπία της κρίσης ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι κόστος και να το αξιολογήσουμε ξανά ως επένδυση. Όπως κάθε επένδυση, έτσι και αυτή, στην αρχή απαιτεί στήριξη και υπομονή. Και η επιστροφή επί της επένδυσης θα είναι κάτι παραπάνω από θετική.
Η λελογισμένη τόλμη ίσως αποτελέσει το πρώτο βήμα, όχι της ανάπτυξης, αλλά της αναχαίτισης του κακοφορμίσματος.
